Aktywność społeczna stowarzyszeń kolejarzy w Polsce międzywojennej

• Authors: Agnieszka Suplicka

Title variants

EN

Social activity of railway workers’ associations in Poland in interwar period

Abstracts

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie działalności stowarzyszeń i aktywności społecznej kolejarzy w okresie Drugiej Rzeczypospolitej. Kolejarze bowiem należeli do licznych i bardzo różnorodnych organizacji społecznych, angażowali się w pracę charytatywną, spółdzielczą, sportową oraz inicjatywy lokalne i ogólnokrajowe. Stowarzyszenia kolejarzy były jedną z form wspierania państwa polskiego w rozwiązywaniu ważnych problemów społeczno-bytowych. Ich działalność jest znakomitym przykładem zaangażowania społecznego – realizacji celów oświatowo-kulturalnych, socjalno-bytowych i zdrowotno-rekreacyjnych, nie tylko wspólnoty kolejarzy, ale również innych stowarzyszeń społecznych dwudziestolecia międzywojennego. W artykule przedstawiono aktywność społeczną kolejarzy podejmowaną w ramach stowarzyszeń, ze wskazaniem ich podstaw teoretycznych i prawnych oraz praktycznych sposobów realizacji wytyczonych przez nie celów. Artykuł oparty jest na źródłach drukowanych, w tym na statutach i sprawozdaniach, dokumentach normatywnych, artykułach z czasopism wydanych w latach międzywojennych nawiązujących do badanego zagadnienia oraz na opracowaniach współczesnych. Zaprezentowane egzemplifikacje stowarzyszeń wskazują, iż odgrywały one istotną rolę w życiu społeczno-politycznym, gospodarczym i oświatowo-kulturalnym okresu międzywojennego. Działalność kolejarzy podejmowana w ramach stowarzyszeń zainicjowała wiele pożytecznych akcji, które stały się czynnikiem twórczym, mającym korzystny wpływ na życie tej grupy zawodowej.

EN

The aim of the article is to present the activities of railwaymen’s associations and social activity in the period of the Second Polish Republic. Railwaymen belonged to numerous and very diverse social organizations, engaged in charity, cooperative, and sports work as well as local and national initiatives. Railway workers’ associations were one of the forms of supporting the Polish state in solving important social and living problems. Their activity is an excellent example of social commitment – the implementation of educational and cultural, social and living as well as health and recreational goals, not only of the railway community but also other social associations of the interwar period. The article presents the social activity of railwaymen undertaken within the associations, with an indication of their theoretical and legal foundations and practical ways of achieving their goals. The article is based on printed sources, including statutes and reports, normative documents, articles from magazines published in the interwar years referring to the issue under study, and contemporary studies. The presented examples of associations indicate that they played an important role in the socio-political, economic, educational and cultural life of the interwar period. The activities of railwaymen undertaken within the associations initiated many useful actions, which became a creative factor that had a positive impact on the life of this professional group.

Keywords

PL

działalność społeczna; aktywność społeczna; stowarzyszenia; Druga Rzeczypospolita; okres międzywojenny; kolejarze; kolej

EN

social activity; associations; the Second Polish Republic; the interwar period; railwaymen; railroads

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2022
• Issue: 1(135)
• Pages: 104-121

Dates

published

2022

Contributors

author

Agnieszka Suplicka

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000271070327

References

• Auleytner, J.M. (2001). Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej w latach 1924-1948: Z historii polityki społecznej. Polityka Społeczna, 11-12, s. 20–24.
• Bąkowski, J., Hydzik J. (2018). Kolej w Polsce w latach 1918–1945. Zeszyty Naukowo- -Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji w Krakowie, 3 (117), s. 7–19.
• Bełcikowski J. (1939). Polskie Kobiece Stowarzyszenia i Związki Współpracy Międzynarodowej Kobiet. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Polska Zjednoczona”.
• Ceklarz K. (2016). Działalność muzealnicza Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W: W.A. Wójcik, A. Kurek (red.), Z dziejów Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1873–1950). Kraków: COTG Wierchy.
• Dagnan, K. (1922). Pracownicze związki zawodowe w Polsce w r. 1921. Praca i Opieka Społeczna, I, s. 55–56.
• Do ogółu pracowników kolejowych Dyrekcji Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie. (1930) Inżynier Kolejowy, 6 (70).
• Dodatkowe Zawiadomienie Towarzystwa Kolonii Letnich Pracowników Warszawskiej Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych (193-). Warszawa.
• Domy wypoczynkowe i zakłady lecznicze Rodziny Kolejowej (1938). Warszawa.
• Dylewski, A. (2012). Historia kolei w Polsce. Warszawa: Feniks.
• Dziennik Ustaw, 1921, nr 44, poz. 267.
• Dziennik Ustaw, 1932, nr 116, poz. 963.
• Dziennik Ustaw, 1932, nr 94, poz. 808.
• Dziennik Ustaw, 1935, nr 30, poz. 227.
• Encyklopedia PWN. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/stowarzyszenie;3980052.
• Faecher, S., Peters, S. (red.) (1939). 20-lecie Komunikacji w Polsce Odrodzonej. Kraków: Koncern Prasowy „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, s. 221–282.
• Gąsior, G. (2016). Kolej a tożsamość: postawy narodowościowe kolejarzy na czechosłowackim Śląsku Cieszyńskim w latach 20. XX wieku. Przegląd Środkowo-Wschodni, 1 , s. 171–181.
• Jarosiński, J. (1989). Wydawnictwa prasowe Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych w latach 1919–1960. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 28/1, s. 77–91.
• Jednodniówka Referatu dla Spraw Kulturalno-Oświatowych i Społecznych Wydziału Osobowego Dyrekcji Kolei Państwowych we Lwowie. (1928). (styczeń), nr 1.
• Kantyka, S. (2013). Stowarzyszenia w ustroju społeczno-politycznym Polski w latach 1918–1939. Studium historyczno-politologiczno-prawne. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach.
• Keller, D. (red). (2012). Dzieje kolei w Polsce. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter; Muzeum w Rybniku.
• Keller, D. (2012). Znaczenie kolei dla dziejów Polski. Studia z historii kolejnictwa. Rybnik: Muzeum w Rybniku.
• Keller, D. (2016). Kolej między wojnami 1918–1939. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy.
• Kędzia P. (2018). Sport w Polsce międzywojennej. Działalność oświatowa stowarzyszeń sportowych w Łodzi. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kotłowski, T. (1977). Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Zasięg wpływów i działalność społeczno-polityczna w latach 1918–1939. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
• Krauze-Jaworska, H. (1968). Zarys Historii Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych RP 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ.
• Kryńska, E.J. (1997). Polski Biały Krzyż 1918–1961. Białystok: Trans Humana.
• Krysztofek, K. (2014). Stowarzyszenia katolickie w Krakowie w latach 1918–1939. Studium historyczno prawne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Lijewski, T. (1959). Rozwój sieci kolejowej Polski. Warszawa: Polska Akademia Nauk.
• Marczakiewicz A., Markowicz Z., Stępiński J. (1992). 130-lecie Kółek Rolniczych. Krótki zarys historii Kółek Rolniczych (1862–1992). Warszawa: KZRKiOR.
• Narski, Z. (1997). Zarys wiedzy o stowarzyszeniach. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Nowe prawo o stowarzyszeniach. Referat wygłoszony w Biurze Pracy Społecznej w dniu 22 listopada 1932 r. (1932). Warszawa.
• Olbrychowski, J. (2018). Widziani oczami pokoleń: rodziny policyjne II RP. Łódź: Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939 r.”.
• Pawlak, J. (2006). Organizacje i stowarzyszenia żydowskie w Kutnie i powiecie kutnowskim w latach 1918–1939. Cz. 2. Kutnowskie Zeszyty Regionalne, 10, s. 337–348.
• Petrykowski, P. (1994). Stowarzyszenie kulturalne jako środowisko wychowawcze, Ciechanów: KODRTK.
• Piekarski, S. (2019). Ośrodki turystyczno-zdrowotne nauczycieli i kolejarzy w okresie międzywojnia (Budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań). Warszawa: AWF Warszawa.
• Pisarski, M. (1974). Koleje polskie 1842–1972. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności.
• Polskie Koleje Państwowe 1918–1928. (1929). Warszawa: Ministerstwo Komunikacji.
• Przerwa, T., Keller, D., Kruk, B. (red.) (2019). A jednak kolej! Historyczne i współczesne uwarunkowania rozwoju transportu. Lublin: Muzeum Historyczne w Lubinie.
• Rakiel-Czarnecka, W., Fudała, M., Popowski, Ł., Sowińska, M., Przygoda-Stelmach, M. (2018). Dzieje Muzeum Kolejnictwa/Stacji Muzeum w latach 1927–2018. Warszawa: Stacja Muzeum.
• Regulamin orkiestry Towarzystwa Kolejarzy w Gostyniu, b. r. w.
• Romul, J. (1970). Państwo a stowarzyszenia. W: A. Łopatka (red.), Organizacja społeczeństwa socjalistycznego. Warszawa–Poznań: PWN.
• Sosnowska J. (2021). Opieka nad dzieckiem w Polsce międzywojennej. Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Oddział Łódzki (1923–1939). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Sprawozdanie Towarzystwa Muzycznego Kolejarzy w Poznaniu T.Z. za rok 1938. (b. r. w.).
• Sprawozdanie z działalności za rok 1937. (b. r. w.).
• Sprawozdanie z działalności Zarządu Okręgu Poznańskiego Rodziny Kolejowej. Poznań: (1935).
• Statut Kolejowego Towarzystwa Humanitarnego Okręgu Radomskiego. Radom (1932).
• Statut Stowarzyszenia „Dom Zdrowia” Pracowników Polskich Kolei Państwowych byłego okręgu Stanisławowskiego w Stanisławowie. (b. r. w.).
• Statut Stowarzyszenia „Rodzina Kolejowa”. (1934).
• Statut Stowarzyszenia Ognisko Kolejowe w Brześciu n/Bugiem. (b. r. w.).
• Statut Stowarzyszenia Oszczędności i Kredytu Pracowników Polskich Kolei Państwowych we Lwowie (ST.O.K. Kol.). (b. r. w.).
• Statut Towarzystwa Pracowników Kolejowych „Ognisko” w Wilnie. (1930). Wilno.
• Statut Towarzystwa Spółdzielczego „Wileńska Kolonija Kolejowa”. ( b. r. w.).
• Statut Towarzystwo muzyczne „Orkiestra Pracowników Kolejowych w Żywcu”. Kraków (b. r. w.).
• Suski, P. (2005). Stowarzyszenia i organizacje. Warszawa: Lexis Nexis.
• Szymczyk, K. (2017). Stowarzyszenie „Rodzina Kolejowa” okręgu warszawskiego - wybrana działalność pomocowa na rzecz najmłodszych w Drugiej Rzeczypospolitej. W: D. Ruszkiewicz, K. Szymczyk (red.), Refleksje o rodzinie. Konteksty edukacyjne i pomocowe (s. 169–192). Piotrków Trybunalski: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
• Towarzystwo Kolonii Letnich Pracowników Warszawskiej Dyrekcji Kolei Państwowych (1928). Lekarz Kolejowy, 1, s. 51–52.
• Wilczek- Karczewska, M. (2015). Rozwój kolei żelaznych na ziemiach polskich w ujęciu historyczno prawnym. Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 1(4), s. 100–124.
• Z Towarzystwa Kolonii Letnich (1931). Kolejarz, 11, s. 8.
• Wierzbicka, M. (2009). Polskie Stowarzyszenie Kobiet z Wyższym Wykształceniem. W: A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym), tom II, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Wilczyński, L. (2005). Młode Polki. Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej w Wielkopolsce 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Zackiewicz, G. (2020). Ruch związkowy w Polsce 1918–1939. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 4, s. 855–867.
• Zagdańska, J. (2018). Domy turystyczno-zdrowotne środowisk kolejarskich II Rzeczypospolitej Polskiej budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań. Zeszyty Naukowe Turystyka i Rekreacja, 21 (1), s. 56–78.
• Zakrzewski, L. (2012). „Barwiczówka” – Dom Wypoczynkowy Rodziny Kolejowej w Krynicy. Almanach Muszyny, s. 54.
• Zawiadomienie Towarzystwa Kolonii Letnich Pracowników Warszawskiej Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych. (1927). Warszawa.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2022.01.06

Biblioteka Nauki

2117567