„Wkluczeni” w sieć – wykluczeni z wolności. Partycypacja cyberprzestrzeni w wymiarze czasu

• Authors: Katarzyna Borawska-Kalbarczyk

Title variants

EN

“Included” in the network – excluded from freedom. Cyberspace participation in the dimension of time

Abstracts

PL

Problematyka tekstu koncentruje się na opisie zmian sposobu doświadczania czasu przez człowieka zaangażowanego w technologie cyfrowe. W artykule omawiane są przyczyny i konsekwencje nowych form usytuowania człowieka we współczesnej czasoprzestrzeni, którą kształtują i modyfikują nowoczesne technologie. Autorka stawia tezę, że przywiązanie współczesnej jednostki do przestrzeni wirtualnej można traktować jako swego rodzaju zniewolenie, rozpatrywane w wymiarze czasu. Podmiotem analizy uwikłania uczyniono ludzi młodych – których dzieciństwo i dorastanie kształtowało się pod wpływem dynamicznie rozwijających się technologii cyfrowych. Problematyka czasu jest analizowana na tle złożoności obecnej kultury, którą w tym kontekście nazywa się „kulturą teraźniejszości”. Nowa jakość czasu może być oceniana jako zniewalająca z powodu prędkości narzucanej człowiekowi przez szybki postęp nowych technologii. Tekst przedstawia także sposoby racjonalnego gospodarowania czasem w digitalnym świecie (w nurcie ekologii czasu). Nurt ten zwraca uwagę na zagrożenia i wymiary zniewolenia współczesnego człowieka wynikające z nadmiernego pośpiechu. Promowana jest idea radykalnej potrzeby ograniczenia dominacji czasu społecznego i poszanowania czasu naturalnego.

EN

The issue of the text focuses on the description of changes in the way of experiencing time by people involved in digital technologies. The article discusses the causes and consequences of new forms of human location in contemporary space-time, which is shaped and modified by modern technologies. The author puts forward the thesis that the attachment of a contemporary individual to virtual space can be treated as a kind of enslavement, considered in the dimension of time. Young people, whose childhood and adolescence were shaped under the influence of dynamically developing digital technologies, were chosen as the subject of the analysis. The issue of time is analyzed in the background of the current culture, which is called “the culture of the present”. The new quality of time can be assessed as captivating due to the speed imposed on man by the rapid progress of new technologies. The text also presents ways of rational time management in the digital world (in the ecology of time trend). This trend draws attention to the threats and dimensions of the enslavement of modern man resulting from excessive haste. It promotes the need to limit the dominance of social time and respect natural time.

Keywords

PL

technologie cyfrowe; pokolenie cyfrowe; czas; kultura przyspieszenia; ekologia czasu

EN

digital technologies; digital generation; time; acceleration culture; ecology of time

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2023
• Issue: 1(139)
• Pages: 22-37

Dates

published

2023

Contributors

author

Katarzyna Borawska-Kalbarczyk

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000343152226

References

• Appadurai, A. (1999). O właściwe miejsce hierarchii (s. 228–244). W: M. Buchowski (red.). Amerykańska antropologia postmodernistyczna. Tłum. W. Duhnal. Warszawa: Instytut Kultury.
• Augé, M. (2011). Nie-miejsca: wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Tłum. R. Chymkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Baudrillard, J. (2005). Pakt jasności. O inteligencji Zła. Tłum. S. Królak. Warszawa: „Sic!”.
• Bauman, Z. (2000). Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika. Tłum. E. Klekot. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Bauman, Z. (2009). Konsumowanie życia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bauman, Z. (2011). Kultura w płynnej nowoczesności. Warszawa: Agora.
• Bauman, Z., Leoncini, M. (2018). Płynne pokolenie. Tłum. Sz. Żuchowski. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Bertman, S. (1998). Hyperculture. The Human Cos if Speed, Westpoint.
• Bogunia-Borowska, M. (2019). Dziecko w społecznym i kulturowym laboratorium konsumpcji oraz imaginarium mediów (s. 13–23). W: Bogunia-Borowska M. (red.). Współczesny świat dziecka. Media i konsumpcja. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• Bougsiaa, H., Cackowska, M., Kopciewicz, L., Nowicki, T. (2016). Smartfon i tablet w dziecięcych rękach. Gdańsk: Katedra.
• Bralczyk, J., Wasilewski, J. (2010). Rozmowa o czasie w języku (s. 23–43). W: G. Sędek, S. Bedyńska, Życie na czas. Perspektywy badawcze postrzegania czasu. Warszawa: PWN.
• Burszta, W. (2015). Poszukiwanie sensu w globalnej logorei. Roczniki Kulturoznawcze. T. VI, 1, s. 5–32.
• Burszta, W. J. (2005). Wysypiska kultury. W: A. Jawłowska, M. Kempny (red.). Konsumpcja – istotny wymiar globalizacji kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Castells, M. (2008). Społeczeństwo sieci. Tłum. M. Marody. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Eriksen, T.H. (2003). Tyrania chwili. Warszawa: PIW.
• Gleick, J. (2003). Szybciej. Przyspieszenie niemal wszystkiego. Tłum. J. Bieroń. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Grunt-Mejer, K. (2012). Skuteczność treningu umiejętności zarządzania czasem. Zarządzanie i Edukacja, 83, s. 21–38.
• Hall, E. T. (1999). Taniec życia. Inny wymiar czasu. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Horonziak, S. (2014). Czas społeczny a zmiana społeczna. Pisma Humanistyczne, 12, s. 103–120.
• Kaczmarzyk, M. (2010). Głód czasu w kulturze przyspieszenia. Z Hartmutem Rosą rozmawiają Tomasz Szlendak i Michał Kaczmarczyk. Studia Socjologiczne, 4(199), s. 237–244.
• Korzeniecka-Bondar, A. (2012). „Czas drukowania świadectw”, czyli czerwcowy czas szkolny. O szkolnej grze pozorów. W: T. Bajkowski, K. Sawicki (red.). Młodzież – kultura – tożsamość. Białystok: Trans Humana.
• Kośmicki, E. (2003). Ekologia czasu jako wyzwanie dla współczesności. Próba ogólnego spojrzenia na czas, gospodarkę i społeczeństwo. Ekonomia i Środowisko, 1, s. 7–24.
• Krzysztofek, K. (2012). BIG DATA SOCIETY: technologie samozapisu i samopokazu: ku humanistyce cyfrowej. Transformacje, t. 1–4, 72–75, s. 223–257.
• Melosik, Z. (2003). Edukacja, młodzież i kultura współczesna: kilka uwag o teorii i praktyce pedagogicznej.Chowanna, 1, s. 19–37.
• Melosik, Z. (2013). Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• O zmęczeniu technologią. Raport przygotowany na potrzeby projektu Konsument 2016 przez 4P Research Mix. https://ptbrio.pl/k16/files/k16_o_zmeczeniu_technologia_4P.pdf (dostęp: 20.09.2019).
• Olchanowski, T. (2016). Człowiek nie-zniewolony. Od hellenistycznych wychowawców stoików do ponowoczesnej orgii pragnień. Parezja, 1, s. 79–96.
• Polska Szerokopasmowa, Euro RSCG Sensors (2011). Blaski i cienie cyfrowego życia. Pobrano z: https://www.polskaszerokopasmowa.pl/artykuly/klucz,blaski-i-cieniecyfrowego-zycia,akcja,pdf.html (dostęp: 16.09.2019).
• Popiołek, K. (2000). Percepcja czasu – czas codzienny i czas życia. W: K. Popiołek, A. Chudzicka-Czupała (red.), Czas w życiu człowieka. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Siemieniecki, B. (2012). Media a patologie we współczesnym świecie. W: B. Bilicka (red.). Wychowanie do wartości w świecie cyberkultury. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Strzelecka, C. (2017a). Wartość czasu jakościowego w antropologii kulturowej. W: M. Kasprzyk, Z. Reznik, C. Strzelecka (red.). Jaka jakość? Igranie (z) jakości(ą) we współczesnej humanistyce. Wrocławskie Huby oraz Przedmieścia Mikołajskie i Oławskie: Wydawnictwo: IV Zlot Młodych Badaczy Kultury, Współpraca wydawnicza: Fundacja Wersja.
• Strzelecka, C. (2017b). Między czasem ekologicznym a ekologią czasu w kulturze przyspieszenia. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 17, s. 272–289.
• Suchodolski, B. (1979). Kształt życia. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Sztompka, P. (2005). Socjologia zmian społecznych. Kraków: Znak.
• Sztumski, W. (2006). Turboświat i zasada odspieszania. Problemy Ekorozwoju, 1, s. 49–57.
• Sztumski, W. (2009). Przyśpieszać czy odśpieszać? http://www.sprawynauki.edu.pl/archiwum/dzialy-wyd-elektron/288-filozofia-el/1382–1241 (dostęp: 15.09.2019).
• Tarkowska, E. (1992). Czas w życiu Polaków. Warszawa: Polska Akademia Nauk Instytut Filozofii i Socjologii.
• Tarkowska, E. (2010). Kultura teraźniejszości w ujęciu globalnym i lokalnym. W: A. Malewska-Szałygin, M. Radkowska-Walkowicz (red.). Antropolog wobec współczesności. http://cyfrowaetnografia.pl/dlibra/docmetadata?id=4633&from=publication&tab=1 (dostęp: 8.03.2014).
• Trybulec, M. (2009). Nowe media a kulturowe doświadczenie czasu. Uwagi krytyczne na marginesie teorii akceleracji czasu. Annales Universitatis Maria Curie-Skłodowska, XXXIV, Sectio I, s. 7–19.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2023.01.02

Biblioteka Nauki

11829861