Kreowanie upośledzonej tożsamości Innego w środowisku edukacyjnym (psychiatryzowanie)

• Authors: Beata Gumienny

Title variants

EN

Creating an impaired identity of the Other in the educational environment (psychiatricization)

Abstracts

PL

Celem artykułu, opracowanego w oparciu o badanie jakościowe, jest rozpoznanie i zinterpretowanie znaczeń nadawanych przez rodziców komunikatom przekazywanych przez personel szkoły na temat zachowań uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym sprzężoną z autyzmem. Głównym założeniem badawczym jest przedstawienie mechanizmu upośledzania tożsamości uczniów kształcenia specjalnego określanego jako psychiatryzowanie. Zjawisko psychiatryzowania występuje w sytuacjach, kiedy to pracownicy szkoły nadużywają i nadinterpretują zachowania osób z niepełnosprawnością intelektualną, doszukując się w prezentowanych zachowaniach choroby psychicznej. Jedną z przyczyn tego zjawiska jest niezrozumiała, zakodowana w formach zachowaniowych komunikacja uczniów, którzy postrzegani są przez nauczycieli jako osoby chore psychicznie, które należy zdiagnozować i leczyć odpowiednimi lekami psychotropowymi w celu ujarzmienia i wyciszenia niewygodnego ucznia. Konsekwencją działań i dyskursu personelu szkoły, tj.: psychiatryzowania, w tym piętnowania, krzywdzenia, nadużywania władzy-wiedzy, jest fałszowanie tożsamości uczniów, pozbawianie ich możliwości i szans optymalnego rozwoju i zaspokajania ich specjalnych potrzeb edukacyjnych. Prezentowane badania jakościowe ulokowane są w paradygmacie konstruktywistyczno-interpretatywnym, a głównym nurtem narracji naukowej jest teoria krytyczna.

EN

The aim of the article, based on a qualitative study, is to identify and interpret the meanings parents assign to messages conveyed by school personnel about the behavior of students with moderate and severe intellectual disabilities coupled with autism. The main research objective is to present the mechanism of impairment of the identity of pupils in special education, known as psychiatricization. The phenomenon of psychiatricization occurs in situations where school staff abuse and misinterpret the behaviour of people with intellectual disabilities, looking for mental illness in the behaviours they present. One of the reasons for this phenomenon is the misunderstood, behavioural-coded communication of pupils perceived as mentally ill by teachers who are convinced they should be diagnosed and treated with appropriate psychotropic drugs in order to subdue and quieten the awkward pupil. A consequence of the activities and discourse of school staff, i.e. psychiatricization, including stigmatization, harm, abuse of power-knowledge, is falsifying the identity of students, depriving them of opportunities and opportunities for optimal development and satisfying their special educational needs. The presented qualitative research is located in the constructivistinterpretative paradigm, and the mainstream of the scientific narrative is the critical theory.

Keywords

PL

tożsamość; niepełnosprawność intelektualna; autyzm; psychiatryzowanie; komunikacja

EN

identity; intellectual disability; autism; psychiatricization; communication

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2023
• Issue: 1(139)
• Pages: 67-86

Dates

published

2023

Contributors

author

Beata Gumienny

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000220229633

References

• Babicka-Wirkus, A. (2019). Kultury oporu w szkole, działania – motywacje – przestrzeń. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Babicka-Wirkus, A. (2019). Style adaptacji uczniów do szkoły. Inspiracje dla nauczycieli wczesnej edukacji. Problemy Wczesnej Edukacji, 4(47), s. 26–34. DOI: 10.26881/pwe.2019.47.03.
• Barners, C., Mercer G. (2008). Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
• Bauman, T. (2006). Badacz jako krytyk. W: D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Bauman, Z. (2001). Hominizacja. Ponowoczesne przygody ciała. W: T. Jaworska, R. Leppert (red.), Wprowadzenie do pedagogiki (s. 293–319). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Bilińska-Suchanek, E. (2003). Opór wobec szkoły. Dorastanie w perspektywie paradygmatu oporu. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Błeszyński, J. (2013). Niepełnosprawność intelektualna. Mowa – Język – Komunikacja. Czy iloraz inteligencji wyjaśnia wszystko? Gdańsk: Harmonia Universalis.
• Charmaz, K. (2013). Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Tłum. B. Komorowska. Warszawa: PWN.
• Chrzanowska, I. (2018). Pedagogika specjalna, od tradycji do współczesności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Czykwin, E. (2018). Stygmat społeczny. Warszawa: PWN.
• de Barbaro, B. (2016). „Schizofrenia” – perspektywa konstrukcjonizmu społecznego. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 25, s. 136–146.
• Denzin, N.K. (1989). Interpretative Biography. Nevbury Park: Sage Publications. Dudzińska, A., Roszewska, K. (2016). Praktyczna realizacja polityki oświatowej wobec uczniów z niepełnosprawnościami. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 22, 185–201.
• Flic, U. (2010). Projektowanie badania jakościowego. Tłum. P. Tomanek. Warszawa: PWN.
• Foucault, M. (1987). Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu. Tłum. H. Kęszycka. Warszawa: PWN.
• Foucault, M. (2000). Choroba umysłowa a psychologia. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Foucault, M. (2009). Nadzorować i karać. Tłum. T. Komendant. Warszawa: Wydawnictwo ALETHEIA.
• Głąb, Z., Kocejko, M. (2021). Polityka wobec niepełnosprawności w Polsce w perspektywie okrutnego optymizmu. rzecz o niespełnionych obietnicach. W: G. Całek, J. Niedbalski, M. Racław, D. Żuchowska-Skiba (red.), Zrozumieć niepełnosprawność. Problemy, badania, refleksje (s. 291–314). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Goffman, E. (2005). Piętno, czyli rozważania o zranionej tożsamości. Tłum. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Tłum. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Goodley, D. (2011). Disability Studies. An Interdisciplinary Introduction. London: CA SAGE.
• Grzelak, P., Kubicki, P., Orłowska, M. (red.). (2014). Realizacja badania ścieżek edukacyjnych niepełnosprawnych dzieci, uczniów, absolwentów – raport końcowy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Edukacyjnych.
• Grzyb, B. (2013). Uwarunkowania związane z przenoszeniem uczniów niepełnosprawnych ze szkół integracyjnych do specjalnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Gumienny, B. (2020). Przenoszenie uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną ze szkół specjalnych. Badania wstępne rozpatrywane w kontekście uczniowskiego oporu. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 4(50), s. 59–78.
• Gumienny, B. (2021). Upośledzanie dzieci i młodzieży w środowisku edukacyjnym (od oporu do emancypacji). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Hałas, E. (2012). Interakcjonizm symboliczny. Warszawa: PWN.
• Jarymowicz, M., Szustrowicz, T. (1980). Poczucie własnej tożsamości – źródła, funkcje regulacyjne. W: J. Reykowski (red.) Osobowość a społeczne zachowania się ludzi (s. 439–473). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Kincheloe, J.L., McLaren, P., (2014). Teoria krytyczna i badania jakościowe. Rewizja. Tłum. P. Pluciński. W: N. Denzin, Y. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1 (s. 431–485). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Konecki, K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: PWN.
• Kozielecki, J. (1986). Psychologiczna teoria samowiedzy. Warszawa: PWN.
• Krause, A. (2011). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Krause, A. (2016). Dorosłość w niepełnosprawności intelektualnej. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, 24, s. 11–19.
• Krzemińska D. (2012). Język i dyskurs codzienny osób z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Marcinkowska, B. (2013). Model kompetencji komunikacyjnych osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną – w poszukiwaniu wzajemności i współpracy. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Miles, M.B., Huberman, A.M. (2000). Analiza danych jakościowych. Tłum. S. Zabielski. Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.
• Obuchowska, I. (2008). Dzieci niepełnosprawne w stopniu lekkim. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 212–253). Warszawa: WSiP.
• Olechnowicz H., (1999). O elementarnym kształceniu najmłodszych dzieci. W: H. Olechnowicz (red.), U źródeł rozwoju dziecka (s. 51–69) Warszawa: WSiP.
• Pisula, E. (2008). Dziecko z autyzmem jako ofiara przemocy. Dziecko krzywdzone, 1 (22), s 1–14.
• Rękosiewicz, M. (2012). W drodze do dorosłości. Tożsamość osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wielichowo: Wydawnictwo TIPI.
• Runswick-Cole, K., Goodley, D. (2015). Disability, Austerity and cruel optimism in big society: resistance and „The Disability Commons”. Canadian Journal of Disability Studies, 4.2, s. 162–186. DOI:10.15353/cjds.v4i2.213.
• Rzeźnicka-Krupa, J. (2007). Komunikacja – edukacja – społeczeństwo. O dyskursie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych. Tłum. A. Dziuban. Warszawa: PWN.
• Szymczak M. (red.). (1981). Słownik języka polskiego, t. III (R–Ż). Warszawa: PWN.
• Zabrzeźnik, U. (2017). Urządzanie zwane szaleństwem. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Humanistyczne, 8, s. 7–21.
• Zima-Parjaszewska, M. (2015). Status prawny osoby z niepełnosprawnością intelektualną w świetle Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób z niepełnosprawnościami i innych aktów prawa międzynarodowego. W: B.E. Abramowska (red.), Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w postępowaniach sądowych i przed innymi organami. Poradnik praktyczny. Warszawa: PSOUU.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2023.01.05

Biblioteka Nauki

11840159