Dobre wychowywanie widziane przez kryształ, czyli savoir-vivre według Zofii Stryjeńskiej

• Authors: Anna Jawor

Title variants

EN

Good manners seen through the crystal that is savoir-vivre by Zofia Stryjeńska

Abstracts

PL

Celem artykułu jest interpretatywna analiza poradnika savoir-vivre’u Zofii Stryjeńskiej w kontekście innych poradników dobrego wychowania, realiów społecznych oraz badań opinii, a także życia i twórczości wielkiej malarki. Interesuje mnie, jak artystka rozumie savoir-vivre, jakie wartości, postawy i gesty wiąże z tym zagadnieniem oraz czy wnosi nową jakość do tej tematyki, czy wpisuje się w ówczesne standardy. Zwracam uwagę nie tylko na treść poradnika, ale również na jego stronę formalną (konstrukcję, styl wypowiedzi, szatę graficzną). Trzy główne wnioski, jakie można wysnuć z analizy tej publikacji, to po pierwsze umiejętne połączenie kultury wyższych sfer z egalitaryzmem społecznym. Po drugie, geometryczna synteza, niczym w twórczości art déco, tego, co klasyczne i tradycyjne z tym, co nowoczesne i międzynarodowe. Po trzecie, antycypowanie pewnych zjawisk, wprowadzenie do problematyki savoir-vivre’u tematów, które nie były w orbicie zainteresowań innych autorów poradników, zarazem kodyfikatorów cech człowieka kulturalnego, a znajdują to zainteresowanie dziś, w badaniach opinii społecznej. Wszystkie te cechy czynią poradnik Zofii Stryjeńskiej oryginalnym i wyróżniają go spośród innych, zarówno przedwojennych, jak i powojennych, poradników dobrych manier.

EN

The aim of this article is an interpretative analysis of savoir-vivre guide by Zofia Stryjeńska. I analyse that in the context of other good manners guides, social reality, opinion polls and also life and work of great painter. What is interesting for me is: the understanding of savoir-vivre by Stryjeńska, the values, attitudes and gestures connected with savoir-vivre, and if Stryjeńska brings something new to this or she only repeats what other authors say. I focus not only on contents of this guide but also on its formal aspects (construction, style of expression, graphic design). One may draw three main conclusions on this publication. Firstly, Stryjeńska skillfully combine high society culture and social egalitarianism. Secondly, this is – like in art déco – geometric synthesis of what is classical and traditional and what is modern and international. Thirdly, this is anticipating of some issues, bringing some themes which had not been interesting for savoir-vivre experts so far and now they are interesting for people according opinion polls. All these features make Zofia Stryjeńska’s guide original and different than any others, both prewar and postwar, savoir-vivre guides.

Keywords

PL

savoir-vivre; poradniki; Zofia Stryjeńska; człowiek kulturalny; dobre wychowanie

EN

savoir-vivre; guides; Zofia Stryjeńska; cultured person; good manners

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2023
• Issue: 1(139)
• Pages: 113-130

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Jawor

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/000000018096849X

References

• CBOS (2004). Reakcje na brak kultury w życiu codziennym. Komunikat z badań.
• Fatyga, B. (2014). Wartości jako generatory żywej kultury. W: R. Drozdowski, B. Fatyga, M. Filiciak, M. Krajewski, T. Szlendak, Praktyki kulturowe Polaków (s.49–150). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Gumowska, I. (1969). ABC dobrego wychowania. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• GUS (2018). 100 lat Polski w liczbach. 1918–2018. Warszawa.
• GUS (2020). Uczestnictwo ludności w kulturze. Warszawa, Kraków.
• Hojnacka, K. (1939[1900]). Kodeks towarzyski, Żnin: A. Krzycki, Zakłady Wydawnicze.
• Jakubowska, A. (1965). Wypada… nie wypada, czyli savoir-vivre dla wszystkich. Łódź: Państwowa Agencja Reklamowa.
• Jawor, A. (2013). Czy Jezus był zboczeńcem? Nienormalni, którzy są prawodawcami świata w koncepcji Floriana Znanieckiego. Adeptus, 1, s. 42–55.
• Jawor, A. (2021), Wzorzec człowieka kulturalnego. W: W. Burszta, A. Jawor, M. Pęczak, M.
• Jawor, A. (2022), „Savoir-vivre po przejściach”, czyli grzeczność czasów transformacji według Agnieszki Osieckiej. Rocznik Historii Prasy Polskiej, t. XXV, nr 3(67), s. 85–108.
• Kamyczek, J. (1972). Grzeczność na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Krajewski, M. (2013). W kierunku relacyjnej koncepcji uczestnictwa w kulturze. Kultura i Społeczeństwo, 1, s. 29–67.
• Kuźniak, A. (2015). Stryjeńska. Diabli nadali. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kwieciński, Z. (2009). Florian Znaniecki jako pedagogiczny marzyciel. Studia Edukacyjne, 52, s. 35–48.
• Lady Perfect (1994). Sztuka życia, czyli encyklopedia dobrych manier. Warszawa: Wydawnictwo Elew.
• McKee, A. (2003). Textual Analysis: A Beginner’s Guide. London: Sage.
• Mikusiński, J. (1939). Kodeks towarzyski. Wyd. 3. Miejsce Piastowe: Wydawnictwo Towarzystwa św. Michała Archanioła.
• Myśliwski, W. (2022). Nikt nie zna mojego życia. Z Wiesławem Myśliwskim na Festiwalu Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie rozmawia Karolina Wawer. W: W. Myśliwski, W środku jesteśmy baśnią. Mowy i rozmowy (s. 478–503). Kraków: Wydawnictwo ZNAK.
• OBOP (2001). Kim jest człowiek kulturalny? Komunikat z badań.
• Ossowska, M. (1946). Wzór obywatela w ustroju demokratycznym. Warszawa: Zarząd Główny Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.
• Paliński, P. (1897). Prawidła grzeczności i przyzwoitości dla wszystkich stanów a mianowicie dla kochanego ludu polskiego, Poznań: Piotr Paliński.
• Rauszer, P. Zańko, Etnografia pamięci PRL-u. Kultura codzienności Polski powojennej 1956–1989 (s. 37–77). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Rościszewski, M. (1905). Dobry ton. Szkoła pożycia z ludźmi wszelkich stanów w stosunkach poufnych i ceremonialnych. Umiejętność dystyngowanego zachowania się w salonie, w teatrze, w resursie, w sklepie, na ulicy i t.p. Zwyczaje i obyczaje życia towarzyskiego w różnych jego przejawach. Podręcznik praktyczny dla pań i panów opracowany według najświeższych źródeł obcych i osobistych spostrzeżeń autora na gruncie swojskim. Warszawa: Jan Fiszer, Lwów: Księgarnia Narodowa.
• Simonides, D. (1998). Obyczaj w życiu dawnego i współczesnego człowieka. W: B. Gołębiowski (red.), Życie po polsku. Czyli o przemianach obyczaju w drugiej połowie XX wieku (s. 10–27). Łomża: Społeczne Stowarzyszenie Prasoznawcze STOPKA.
• Stryjeńska, Z. (1995). Chleb prawie że powszedni, t. 2. Pamiętnik przygotowała do druku Maria Grońska. Warszawa: Wydawnictwo Gebethner i Ska.
• Stryjeńska, Z. (2020). Savoir-vivre, czyli nowoczesne pojęcia o dobrem wychowaniu oraz przegląd pobieżny zwyczajów towarzyskich. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ.
• Tazbir, J. (1979). Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit – upadek – relikty, wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Tyszka, A. (1971). Uczestnictwo w kulturze. O różnorodności stylów życia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Vauban, M., Kurcewicz, M. (1934). Zasady i nakazy dobrego wychowania: zwyczaje życia codziennego, etykieta życia publicznego, stosunki towarzyskie, wizyty, przyjęcia i zabawy, kalendarz towarzyski, obyczaje wielkoświatowe i dyplomatyczne, strój obowiązujący, sprawy honorowe, korespondencja, wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• Znaniecki, F. (2001[1934]). Ludzie teraźniejsi i cywilizacja przyszłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2023.01.08

Biblioteka Nauki

11855197