Wczesna edukacja środowiskowa w epoce człowieka – od uczenia się o świecie do uczenia się i stawania razem ze światem

• Authors: Małgorzata Kowalik-Olubińska

Title variants

EN

Early environmental education in the human epoch – from learning about the world to learning and becoming with the world

Abstracts

PL

Konsekwencje wywołanych przez ludzi zjawisk takich jak globalne ocieplenie czy radykalne ograniczanie różnorodności biologicznej wywierają negatywny wpływ na całą biosferę, zagrażają egzystencji ludzi i istot pozaludzkich. Za remedium na powstały stan rzeczy uznaje się zerwanie z myśleniem o człowieku jako centrum świata i uznanie go za jeden z wielu równorzędnych elementów tworzących ten świat. Znaczącą rolę w przekształceniu sposobu myślenia o człowieku i jego pozycji w świecie przypisuje się edukacji. W związku z tak postawioną tezą celem artykułu uczyniła autorka ukazanie zmian zachodzących w teorii i praktyce wczesnej edukacji środowiskowej, które stanowią swoistą odpowiedź jej twórców na wyzwania epoki człowieka. Na poziomie teoretycznym zmiany te wiążą się z wychodzeniem poza idee antropocentryzmu i zwracaniem się ku teoriom ukazującym świat jako złożoną wspólnotę ludzko-pozaludzką. Na poziomie praktycznym przyjmują one postać działań określanych mianem pedagogii wspólnych światów. Autorka stawia przy tym tezę, zgodnie z którą praktykowanie pedagogii wspólnych światów umożliwia dzieciom nie tyle uczenie się o świecie, ile uczenie się i stawanie razem ze światem.

EN

Implications of human-induced phenomena that include global warming and the drastic reduction of biodiversity adversely affect the entire biosphere, putting the existence of humans and non-human beings at risk. Shifting away from considering humans to be the centre of the world and viewing them as one of many equal elements that comprise that world is seen as the remedy for the resulting state of affairs. Education is believed to play a significant role in transforming the way people think about themselves and their position in the world. In view of the thesis presented above, the aim of this article is to demonstrate the changes occurring in the theory and practice of early environmental education, representing a specific response of its creators to the challenges of the human age. From a theoretical viewpoint, these changes involve a shift beyond ideas of anthropocentrism and turn to theories that show the world as a complex human-post-human community. At a practical level, this takes the form of what is referred to as a common worlds pedagogy. The author’s thesis is that practising a common worlds pedagogy enables children not only to learn about the world but also to learn and become with the world.

Keywords

PL

epoka człowieka; wczesna edukacja środowiskowa; wspólnotowość; relacyjność; pedagogia wspólnych światów; uczenie się i stawanie razem ze światem

EN

human age; early environmental education; community; relationality; common worlds pedagogy; learning and becoming with the world

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2023
• Issue: 3(141)
• Pages: 13-27

Dates

published

2023

Contributors

author

Małgorzata Kowalik-Olubińska

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000196879862

References

• Änggård, E. (2016). How matter comes to matter in children’s nature play: Posthumanist approaches and children’s geographies. Children’s Geographies, 14 (2), 77–90.
• Argent, A.L., Vintimilla, C.D., Lee, C., Wapenaar, K. (2017). A Dialogue about Place and Living Pedagogies: Trees, Ferns, Blood, Children, Educators, and Wood Cutters. Journal of Childhoods and Pedagogies, 1(2). https://journals.sfu.ca/jcp/index.php/jcp/article/view/23/30
• Bacelar de Castro, A. (2020). Toward Common Worlds Pedagogies in Early Childhood Education: A Response to the Challenges of the Anthropocene. Electronic Thesis and Dissertation Repository. 7103. https://ir.lib.uwo.caetd/7103
• Barad, K. (2007). Meeting the Universe Halfway, Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Durham: Duke University Press.
• Bayne, S. (2018). Posthumanism: A navigation aid for educators. On Education. Journal for Research and Debate, 1(2). https://doi.org/10.17899/on_ed.2018.2.1
• Bińczyk, E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Braidotti, R. (2014). Po człowieku. Tłum. J. Bednarek, A. Kowalczyk. Warszawa: PWN.
• Common Worlds Research Collective. 2020. Learning to become with the world: Education for future survival. Education Research and Foresight Working Paper 28. Paris: UNESCO.
• Crutzen, P.J., Stoermer, E.F. (2000). The „Anthropocene”. Global Change Newsletter, 41, 17–18.
• Crutzen, P.J. (2002). Geology of mankind. Nature, 415, 23.
• Deleuze, G. (1994). Difference and Repetition. New York: Colombia University Press.
• Dernikos, B., Johnson Thiel, J. (2019). Foreword. Early Childhood Environmental Education and the Posthuman “Turn”: Why Knowing As “We” Go Matters. The International Journal of Early Childhood Environmental Education, 7(1), 4–7.
• Derra, A. (2017). „Twórzmy relacje, a nie dzieci”. Wspólne życie na zniszczonej planecie w chthulucenie Donny Haraway. AVANT, VIII(3), 215–228.
• Devall, B. (1990). Simple in means, rich in ends. Practising Deep Ecology. London: Green Print.
• Dolphijn, R. i van der Tuin, I. (2012). New materialism: Interviews and cartographies. Ann Arbour, MI: Open Humanities Press.
• Haraway, D. (2003). The Companion Species Manifesto: Dogs, People, and Significant Otherness, Chicago: Prickly Paradigm Press.
• Haraway, D. (2008). When species meet. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Haraway, D. (2016). Staying with the trouble: Making kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press.
• Hohti, R., Tammi, T. (2019). The greenhouse effect: Multispecies childhood and non-innocent relations of care. Childhood, 26(2), 169–185.
• Hyży, E. (2017). Dzielenie się światem. Nowy feministyczny realizm w ujęciu Karen Barad. https://www.academia.edu/28271247/Dzielenie_si%C4%99_%C5%9Bwiatem.Nowy_feministyczny_realizm_w_uj%C4%99ciu_Karen_Barad.pdf
• Kowalczyk, A. (2010). Wspólnota poszerzona – spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów. Praktyka Teoretyczna, 1, 116–135.
• Kukowka, I. (2007). Usłyszeć wewnątrz siebie głos płaczącej Ziemi. Bystra: Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
• Kulik, R. (2007). Odkrywanie natury. Praktyka głębokiej ekologii. Bystra: Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
• Kulik, R. (2010). W zgodzie z samym sobą, innymi i światem – kluczowe kompetencje w edukacji integralnej. W: R. Kulik, I. Kukowka, Zrozumieć siebie na nowo. 10 zasad jak uczyć o przyrodzie, by poszerzyć swoje małe Ja. Bystra: Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
• Latour, B. (1999). Pandora’s Hope. Cambridge and London: Harvard University Press.
• Latour, B. (2004). The politics of nature: How to bring science into democracy. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Latour, B. (2018). Down to Earth: Politics in the new climate regime. Cambridge: Polity Press.
• Lenz Taguchi, H. (2011). Investigating learning, participation and becoming in early childhood practices with a relational materialist approach. Global Studies of Childhood, 1(1), 36–50.
• Lindgren, N. i Öhman, J. (2019). A posthuman approach to human-animal relationships: advocating critical pluralism. Environmental Education Research, 25(8), 1200–1215. DOI: 10.1080/13504622.2018.1450848
• Malone, K., Tesar, M. i Arndt, S. (2020). Theorising Posthuman Childhood Studies. Singapore: Springer.
• Molloy Murphy, A. (2018). (Re)considering Squirrel: From Object of Rescue to Multispecies Kin. Journal of Childhood Studies, 43(1), 60–66.
• Nelson, N., Pacini-Ketchabaw, V. i Nxumalo, F. (2018). Rethinking Nature-Based Approaches in Early Childhood Education: Common Worlding Practices. Journal of Childhood Studies, 43(1), 4–14.
• Nxumalo, F. (2017). Stories for living on a damaged planet: Environmental education in a preschool classroom. Journal of Early Childhood Research, 16(2), 148–153. DOI: 10.1177/1476718X17715499
• Nxumalo, F. i Cedillo, S. (2017). Decolonizing place in early childhood studies: Thinking with Indigenous onto-epistemologies and Black feminist geographies. Global Studies of Childhood, 7(2), 99–112.
• Nxumalo, F. i Pacini-Ketchabaw, V. (2017). “Staying with the trouble” in child-insect- -educator common worlds. Environmental Education Research, 23(10), 1414–1426.
• Rautio, P. (2013). Children who carry stones in their pockets: On autotelic material practices in everyday life. Children’s Geographies, 11, 394–408.
• Seed, J., Macy, J., Fleming, P. i Naess, A. (1992). Myśląc jak góra. Warszawa: Pusty Obłok.
• Snaza, N., Appelbaum, P., Bayne, S., Carlson, D., Morris, M., Rotas, N., Sandlin, J., Wallin, J. i Weaver, J. (2014). Toward a Posthumanist Education. Journal of Curriculum Theorizing, 30(2), 39–55.
• Somerville, M. (2018). Posthuman Theory and Practice in Early Years Learning. W: A. Cutter-Mackenzie, K. Malone, E. Barratt Hacking (eds.), Research Handbook on Childhoodnature. Cham: Springer International Handbooks of Education. Springer.
• Taylor, A. (2013). Reconfiguring the Natures of Childhood. Contesting Early Childhood Series. London: Routledge.
• Taylor, A. i Giugni, M., (2012). Common Worlds: Reconceptualising inclusion in early childhood communities. Contemporary Issues in Early Childhood, 13(2), 108–119.
• Taylor, A., Pacini-Ketchabaw, V. (2015). Learning with children, ants, and worms in the Anthropocene: Towards a common world pedagogy of multispecies vulnerability. Pedagogy, Culture and Society, 4, 507–529. DOI:10.1080/14681366.2015.1039050
• Taylor, A. i Pachini-Ketchabaw, V. (2019). The Common Worlds of Children and Animals. Relational Ethics for Entangled Lives. London, New York: Routledge.
• Taylor A., Zakharova T. i Cullen M. (2021). Common Worlding Pedagogies: Opening Up to Learning with Worlds, Journal of Childhood Studies, 4, 74–88. https://doi.org/10.18357/jcs464202120425
• Tsing, A.L. (2012). Unruly edges: Mushrooms as companion species. Environmental Humanities, 1(1), 141–154. https://environmentalhumanities.org/arch/vol1/EH1.9.pdf
• Tsing, A.L. (2015). The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Wapenaar, K. i DeSchutter, A. (2018). Becoming Garden. Journal of Childhood Studies, 43(1), 81–86.
• Weldemariam, K. (2019). ‘Becoming-with bees’: generating affect and response-abilities with the dying bees in early childhood education. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 391–406. DOI: 10.1080/01596306.2019.1607402
• van Dooren, T., Kirksey, E. i Münster, U. (2016). Multispecies Studies. Cultivating Arts of Attentiveness. Environmental Humanities, 8(1), 1–23.
• Zalasiewicz, J. (2016). Warstwy historii. Ludzki ślad na Ziemi. Scientific American. Polska Edycja. Świat Nauki, 10, 22–29.
• Yu, Q. (2018). Children’s Storytelling Within Common World Pedagogies: A Literature Review. Journal of Childhoods and Pedagogies, 1(3), 1–12. https://journals.sfu.ca/jcp/index.php/jcp/article/view/29

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2023.03.01

Biblioteka Nauki

26443357