Indywidualność osoby jako źródło radzenia sobie z niepewnością i ryzykiem. Refleksja nad koncepcją indywidualności Jana Szczepańskiego w nawiązaniu do współczesnych technik uważności

• Authors: Tomasz Leszniewski

Title variants

EN

A person’s individuality as the source of coping with uncertainty and risk. Reflection of Jan Szczepański’s individuality conception in connection with current mindfulness techniques

Abstracts

PL

Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób indywidualność człowieka może stanowić zasób pozwalający na radzenie sobie z doświadczanym poczuciem niepewności i ryzyka w życiu codziennym. Wykorzystana w tym celu została koncepcja indywidualności Jana Szczepańskiego, która definiuje strukturę i funkcje tego wymiaru ludzkiej kondycji osobowej. Stara się wyjaśnić znaczenie świata wewnętrznego człowieka oraz jego refleksyjności w procesie zmagania się jednostki z negatywnymi konsekwencjami organizacji wspólnotowego życia. Analityczny ogląd indywidualności w przywołanej koncepcji pozwala także dostrzec emergentną naturę tożsamości osoby, będącą efektem prowadzonego dialogu między światem wewnętrznym i zinternalizowanym światem zewnętrznym człowieka. Możliwości poznawcze omawianej koncepcji pozwala poszerzyć próba jej syntezy z kategorią uważności, czego efektem jest podkreślenie szczególnej roli samotności w indywidualnym rozwoju człowieka oraz uchwycenie moralnego charakteru indywidualności (hipo-egoic phenomena).

EN

The paper attempts to answer the question: how could human individuality be a resource making it possible to cope with the experience of feeling uncertainty and risk? Jan Szczepański’s idea of individuality defines the structure and functions of that dimension of the human condition. It tries to explain the sense of man’s inner world and their reflexivity in struggling with the negative consequences due to the social organisation of collective life. An analytic view of individuality included in this concept allows for revealing the emergency nature of personal identity affected by dialogue between the inner world and the internalised outside world. The discussed concept might increase the attempt to synthesise it with the vision of mindfulness. The effect of it is a unique underlining role of loneliness in the individual process of human development and captures the moral character of individuality (hipo-egoic phenomena).

Keywords

PL

indywidualność; tożsamość; uważność; refleksyjność

EN

individuality; identity; mindfulness; reflexivity

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Kultura i Edukacja
• Year: 2024
• Issue: 2(144)
• Pages: 173-193

Dates

published

2024

Contributors

author

Tomasz Leszniewski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000204584934

References

• Archer, M.S. (2013). Człowieczeństwo: Problem sprawstwa. Zakład Wydawniczy „Nomos”.
• Barlow, A. (2013). The cult of individualism: A history of an enduring American myth. Praeger, An Imprint of ABC-CLIO, LLC.
• Barnat, D. (2009). Individualism in Charles Taylor’s social philosophy. Diametros, 20, 1–36. https://doi.org/10.13153/diam.20.2009.342.
• Barsalou, L.W. (2017). Understanding contemplative practices from the perspective of dual-process theories. W: J.C. Karremans & E.K. Papies (red.), Mindfulness in Social Psychology. Routledge, Taylor & Francis Group.
• Bauman, Z. (2008). Zindywidualizowane społeczeństwo. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Beck, U. (2002). Społeczeństwo ryzyka: W drodze do innej nowoczesności. Wydaw. Naukowe Scholar.
• Beck, U., Giddens, A., & Lash, S. (2009). Modernizacja refleksyjna: Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bellah, R.N. (2007). Skłonności serca: Indywidualizm i zaangażowanie po amerykańsku. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Berila, B. (2016). Integrating mindfulness into anti-oppression pedagogy: Social justice in higher education. Routledge, is an imprint of the Taylor & Francis Group, an Informa business.
• Berry, D.R., Brown, K.W. (2017). Reducing Separateness with Presence. W: J.C. Karremans & E.K. Papies (red.), Mindfulness in Social Psychology (1. wyd., s. 153–166). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315627700-11.
• Bhanji, J.P., Kim, E.S., & Delgado, M.R. (2016). Perceived control alters the effect of acute stress on persistence. Journal of Experimental Psychology: General, 145(3), 356–365. https://doi.org/10.1037/xge0000137.
• Brown, K.W., & Leary, M.R. (red.). (2017). The Oxford handbook of hypo-egoic phenomena. Oxford University Press.
• Brown, K.W., Ryan, R.M., & Creswell, J.D. (2007). Mindfulness: Theoretical Foundations and Evidence for its Salutary Effects. Psychological Inquiry, 18(4), 211–237. https://doi.org/10.1080/10478400701598298.
• Chaiken, S., & Trope, Y. (red.). (1999). Dual-process theories in social psychology. Guilford Press.
• Cofałka, J., Kulpińska, J. (red.). (2005). Jan Szczepański: Humanista, uczony, państwowiec; księga wspomnień. Wyd. Sejmowe.
• Darley, J.M., Batson, C.D. (1973). „From Jerusalem to Jericho”: A study of situational and dispositional variables in helping behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 27(1), 100–108. https://doi.org/10.1037/h0034449.
• Durkheim, É. (2011). Samobójstwo. Oficyna Naukowa.
• Elias, N. (2008). Społeczeństwo jednostek. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Elkins-Brown, N., Teper, R., & Inzlicht, M. (2017). How Mindfulness Enhances Self- Control. W: J.C. Karremans & E.K. Papies (red.), Mindfulness in Social Psychology (1. wyd., s. 65–78). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315627700-5.
• Erikson, E.H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Tłum. P. Hejmej. Wyd. 1 (dodr.). Rebis.
• Erikson, E.H., & Erikson, J.M. (2012). Dopełniony cykl życia wersja rozszerzona o nowe rozdziały autorstwa Joan M. Erikson poświęcone dziewiątemu etapowi rozwoju osobowości człowieka. Wydawnictwo Helion.
• Gawlikowski, K. (red.). (1999). Indywidualizm a kolektywizm (Wyd. 1). Wydawn. IFiS PAN.
• Giddens, A. (2006). Nowoczesność i tożsamość: „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jacyno, M. (2007). Kultura indywidualizmu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156. https://doi.org/10.1093/clipsy.bpg016.
• Karremans, J.C., Papies, E.K. (red.). (2017). Mindfulness in social psychology. Routledge.
• Krägeloh, C.U. (2019). Mindfulness-based intervention research: Characteristics, approaches, and developments. Routledge, Taylor and Francis Group.
• Leary, M.R., Adams, C.E., & Tate, E.B. (2006). Hypo-Egoic Self-Regulation: Exercising Self-Control by Diminishing the Influence of the Self. Journal of Personality, 74(6), 1803–1832. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2006.00429.x.
• Leggett, W. (2022). Can Mindfulness really change the world? The political character of meditative practices. Critical Policy Studies, 16(3), 261–278. https://doi.org/10.1080/19460171.2021.1932541.
• Leszniewski, T. (2017). Od indywidualizmu do indywidualności? Teoretyczna analiza zjawiska. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Marody, M. (2016). Jednostka po nowoczesności: Perspektywa socjologiczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• McCollum, E.E. (2015). Mindfulness for therapists: Practice for the heart. Routledge.
• Mead, G.H. (1975). Umysł, osobowość, społeczeństwo. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ng, E. (2016). The Critique of Mindfulness and the Mindfulness of Critique: Paying Attention to the Politics of Our Selves with Foucault’s Analytic of Governmentality. W: R.E. Purser, D. Forbes & A. Burke (red.), Handbook of Mindfulness (p. 135–152). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-44019-4_10.
• Purser, R.E. (2019). McMindfulness: How mindfulness became the new capitalist spirituality. Repeater.
• Putnam, R.D. (1995). Demokracja w działaniu: Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Znak richtig.
• Putnam, R.D. (2008). Samotna gra w kręgle: Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Ralston, D.A., Egri, C.P., Furrer, O. et al. (2013). Societal-Level Versus Individual-Level Predictions of Ethical Behavior: A 48-Society Study of Collectivism and Individualism. Journal of Business Ethics. https://doi.org/10.1007/s10551-013-1744-9.
• Sherman, J.W., Gawronski, B., & Trope, Y. (red.). (2014). Dual-process theories of the social mind. The Guilford Press.
• Smith, E.R., Collins, E.C. (2009). Dual-process models: A social psychological perspective. W: J. Evans & K. Frankish (red.), In two minds: Dual processes and beyond (1. wyd., p. 197–216). Oxford University Press Oxford. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199230167.003.0009.
• Szczepański, J. (1971). Odmiany czasu teraźniejszego. Książka i Wiedza.
• Szczepański, J. (1988). O indywidualności (Wyd. 1). Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
• Sztompka, P. (2007). Zaufanie: Fundament społeczeństwa. Wydawnictwo Znak.
• Theiss, W. (2013). Stary człowiek – autobiograficzna perspektywa Jana Szczepańskiego. Pedagogika Społeczna, 3(49), 37–50.
• Turner, J. (1999). Ku poznawczej redefinicji pojęcia „grupy społecznej”. W: I. Machaj, Małe struktury społeczne (s. 149–172). UMCS.
• Turner, J.C. (1975). Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 5(1), 1–34. https://doi.org/10.1002/ejsp.2420050102.
• Urban, M. (2008). Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży: Studium psychologiczno-politologiczne. Dom Wydawniczy Elipsa.
• Wrenn, M.V. (2022). Corporate Mindfulness Culture and Neoliberalism. Review of Radical Political Economics, 54(2), 153–170. https://doi.org/10.1177/04866134211063521.

Identifiers

DOI

10.15804/kie.2024.02.09

Biblioteka Nauki

38173451