Uniwersytet jako czynnik konsolidacji społeczeństwa i państwa polskiego (1907–2007)

• Authors: Roman Tomaszewski

Abstracts

EN

The school protest in the Polish part of Russia and Germany that took place in 1907 forced young Poles to educational emigration. In Galicia, Polish-language academic institutions have developed a new elite. Together with Polish graduates of Western European universities turned out to be the main factor consolidating society around the idea of rebuilding the state. In the revived Second Republic of Poland, academic circles proved a counterbalance to autocratic rule in 1926-1939. The more so because the number of universities increased from 8 to 32 and they represented a high, world class level of education. After 1945, the rapid reconstruction of Polish universities and the consolidation of the academic community have prevented the communists from taking over higher education. In addition, after the turn of 1956, the autonomy of Polish universities was expanded despite the riots in 1968. Martial law and the breakdown of Solidarność resulted in taking over the function of socio-political opposition by academic circles up to 1989. In turn, the breakthrough made at that time was also thank to Polish elites, but at the same time led to a rapid development of the number of universities and the birth of academic capitalism. An attempt to violate the autonomy of universities in 2005-2007 stimulated the academic community and contributed to the collapse of the PiS government in 2007. Universities and the elites educated in them are in the long run more important for society than the institution of the state, material or economic resources, or armed forces. From this perspective, the Polish case confirms the proposed thesis and the visibility of the third function: supporting democratization processes in the society.

Keywords

EN

social consolidation; academic environment; state; democracy; university

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Krakowskie Studia Małopolskie
• Year: 2019
• Volume: 24
• Pages: 89-122

Dates

published

2019

Contributors

author

Roman Tomaszewski

• Akademia Pomorska w Słupsku

References

• Bartnicka K., Przemiany idei uniwersytetu europejskiego XVIII–XXI wieku, [w:] Przełomy edukacyjne. Dziedzictwo polskiej teorii i praktyki, red. W. Szulakiewicz, Toruń 2011.
• Baszkiewicz J., Młodość uniwersytetów, Warszawa 1997.
• Berendt G., Uniwersytet Żydowski w Gdańsku – projekt niezrealizowany, [w:] Polska i jej sąsiedzi. Studia z dziejów, kultury, gospodarki i myśli politycznej, red. M. Hejger, W. Skóra, Pruszcz Gdański–Słupsk 2010.
• Bereś W.,Skoczylas J., Generał Kiszczak mówi... prawie wszystko, Warszawa 1991.
• Boysen J., Preuβische Armee und polnische Minderheit. Royalistische Streitkräfte im Kontext der Nationalitätenfrage des 19. Jahrhunderts (1815–1914), Mar¬burg 2008.
• Bucharin N.I., 1956 rok – XX Zjazd. Polski Październik. Walka o autonomię, [w:] Białe plamy – czarne plamy. Sprawy rudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918–2008), red. A.D. Retfeld i A.W. Torkunow, Warszawa 2010.
• Chałasiński J., O socjalistyczną ideę uniwersytetu w Polsce, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych” 1950, t. 1.
• Czerepaniak-Walczak M., Fabryki dyplomów czy universitas?, O „nadwiślańskiej” wersji przemian w edukacji akademickiej, Kraków 2013.
• Dekret z 28 października 1947 roku O organizacji nauki i szkolnictwa wyższego, Dz.U. 1947, nr 66, poz. 415.
• Draus J., Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946. Portret kresowej uczelni, Kraków 2007.
• Dubiński K. (oprac.), Okrągły Stół, Warszawa 1999.
• Dybiec J., Idea uniwersytetu w Polsce w XIX i XX wieku, [w:] Z dziejów polskiej teorii i praktyki edukacyjnej, red. W. Szulakiewicz, Toruń 2009.
• Ustawa z dnia 4 maja 1982 roku O szkolnictwie wyższym, Dz.U. 1982, nr 14, poz. 113.
• Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. 2005, nr 164, poz. 1365.
• Gasset J.O.y, Bunt mas, Warszawa 2002.
• Hejnicka-Bezwińska T., O zmianach w edukacji. Konteksty, zagrożenia i możliwości, Bydgoszcz 2000.
• Hejnicka-Bezwińska T., Zarys historii wychowania 1944–1989 (oświata i pedagogika pomiędzy dwoma kryzysami), Kielce 1996.
• Jastrzębski J., Państwowe szkolnictwo akademickie II Rzeczypospolitej. Zagadnienia systemowe, Kraków 2013.
• Jędrzejewicz J., W krainie wielkiej przygody, Lwów 1939.
• Judt T., Kiedy zmieniają się fakty, Poznań 2015.
• Judt T., Historia Europy od roku 1945, Poznań 2013.
• Kiljas J., Uczeni i politycy – polityka a pole akademickie, [w:] Elity rządowe III RP 1997–2004. Portret socjologiczny, red. J. Raciborski, Warszawa 2006.
• Klimek R. (red.), Polski Październik 1956 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kraków 2004.
• Kostera M., Rosiak A., Zajęcia dydaktyczne, Sopot 2005.
• Kuroń J., Wiara i wina: do i od komunizmu, Warszawa 1990.
• Kwiatkowska A., Charakterystyka społeczno-demograficzna polskiej elity rządowej 1997–2004, [w:] Elity rządowe III RP 1997–2004. Portret socjologiczny, red. J. Raciborski, Warszawa 2006.
• Labuda G., Memoriał Józefa Paczkowskiego o „sprawie polskiej w I wojnie światowej z 1915 r., [w:] Polska i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa, red. A. Czubiński, Warszawa 1987.
• Łepkowski T., Rozważania o losach polskich, Londyn 1987.
• Miśkiewicz B., Polskie szkolnictwo wyższe w latach 1981–1987, Toruń 2003.
• Modzelewski K., Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Warszawa 2013.
• Nipperdey T., Rozważania o niemieckiej historii, Warszawa 1999.
• Pamiętniki generała broni Leona Berbeckiego, Katowice 1959.
• Pomianowski J., Torowanie drogi do wolności w sferze kultury, [w:] Białe plamy– czarne plamy. Sprawy rudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918–2008), red. A.D. Retfeld i A.W. Torkunow, Warszawa 2010.
• Raport o stanie oświaty w PRL, Warszawa 1973.
• Roszkowski A., Najnowsza historia Polski 1914–1943, Warszawa 2003.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24.02.1928 r. o stosunku służbowym profesorów państwowych szkół akademickich i pomocniczych sił naukowych tych szkół, U. 1928, nr 24, poz. 204.
• Rykowski Z., Władyka W., Polska próba Październik ’56, Kraków 1989.
• Schiller J., Universitas Rossica. Koncepcja rosyjskiego uniwersytetu 1863–1917, Warszawa 2008.
• Sdviżkov D., Epoka inteligencji. Historia porównawcza warstwy wykształconej w Europie, Warszawa 2011.
• Śpiewak P., Między indywidualizmem a niezależnością, [w:] H. Domański, P. Śpiewak et. al., Polska jedna czy wiele, Warszawa 2005.
• Świecki A., Oświata i szkolnictwo w Polsce Ludowej, Warszawa 1968.
• Toffler A., Szok przyszłości, Poznań 1998.
• Tomaszewski R., Koncepcje uczelni wojskowej w Polsce XX wieku (między edukacyjną autarkią a otarciem), [w:] Z dziejów polskiej teorii i praktyki edukacyjnej, red. W. Szulakiewicz, Toruń 2009.
• Tomaszewski R., Odbudowa polskiego szkolnictwa wojskowego 1908–1923: Geneza, koncepcje, struktury, rozwój, Toruń 1997.
• Tomaszewski R., Polska między Rosją a Niemcami w czasie I wojny światowej, [w:] Pierwsza wojna światowa w kontekście stosunków polsko-niemieckich, red. L. v. Zitzewitz, Szczecin 2015.
• Tomaszewski R., University in education system and the social-cultural area, „Uczieny Zapiski” 2017, t. XXIII.
• Tomaszewski R., Академический капитализм и университетская миссия (правда в качестве товара на рубеже XX–XXI столетий), „Naukowyj Wistnik” 2017, nr 8 (seria pedagogika).
• Topolski J., Polska dwudziestego wieku 1914–1994, Poznań 1994.
• Topolski J., Procesy twórcze kształtowania się socjalistycznego społeczeństwa polskiego (1944–1974), [w:] Społeczeństwo Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, red. A. Czubiński, Warszawa 1977.
• Zernack K., Polska i Rosja. Dwie drogi w dziejach Europy, Warszawa 2000.
• Znamierowski C., Szkoła prawa. Rozważania o państwie, Warszawa 1988.
• Znamierowski C., Wiadomości elementarne o państwie, Warszawa 1934.

Identifiers

DOI

10.15804/ksm201906

Biblioteka Nauki

1968926