Integracja narodów i partii agrarnych w Europie Środkowo-Wschodniej w myśli politycznej polskiego ruchu ludowego w końcowym okresie zaborów i dwudziestoleciu międzywojennym

• Authors: Marcin Wichmanowski

Title variants

EN

Integration of nations and agrarian parties in Central and Eastern Europe in the political thought of the Polish peasant movement in the ultimate period of the partitions and in the interwar period

RU

Интеграция наций и аграрных партий в Центральной и Восточной Европе в политической мысли польского народного движения в завершающий период разделов и межвоенное двадцатилетие

Abstracts

RU

Вопрос европейской интеграции в политической мысли народного движения в Центральной и Восточной Европе неоднократно возникает, начиная со второй половины XIX века. В годы разделов продолжался поиск путей достижения свободы и независимости. Идеи создания политических многонациональных организмов должны были стать способом получения определенной субъектности. Поляки видели для себя возможности развития в федерации Габсбургской монархии. С другой стороны, в союзе народов бывшей Речи Посполитой, в основном литовцев, белорусов и украинцев, они видели возможности для совместной борьбы с российскими захватчиками. Геополитика региона, сложившаяся в результате Первой мировой войны, привела к тому, что между Германией и Россией, государствами с империалистическими традициями, оказались новообразованные центрально-европейские государства. Вопрос о союзе государств или преимущественно крестьянских партий несколько раз возникал в политической мысли польского и европейского народного движения, однако в 1930-е годы он был скорее дополнением к партийным программам. Первоначально поляки стремились к соглашению в основном с соседями, у которых имелись аналогичные угрозы. Когда осуществление планов не удалось, в своих программах они довольствовались мирным международным сотрудничеством в рамках Лиги Наций.

EN

The question of European integration in the political thought of the peasant movement in Central and Eastern Europe appeared many times since the second half of the 19th century. In the period of partitions, people searched for paths to freedom and independence. The ideas of creating multinational political organisms were to be means for obtaining a certain degree of subjectivity. Poles saw development opportunities in the federation within the Habsburg monarchy. On the other hand, the union of the peoples of the former Polish-Lithuanian Commonwealth, mainly Lithuanians, Belarusians and Ukrainians – there was an apparent chance joint struggle with the Russian invader. The geopolitics of the region, constructed in the result of the First World War, meant that the newly created Central European states found themselves between Germany and Russia – both of which were states with imperialist traditions. The question of the union of states, or mainly peasant parties in the political thought of the Polish and European peasant movements appeared several times, but in the 1930s it was rather an addition to the programs of these parties. Initially, the Poles sought an agreement mainly with neighbours facing similar threats. When the implementation of these plans failed, their programs contented with peaceful international cooperation based on the League of Nations.

Keywords

EN

peasant movement; agrarian parties; integration; political thought; Middle; Eastern Europe

RU

народное движение; аграрные партии; интеграция; политическая; мысль; Центральная и Восточная Европа

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2022
• Issue: 4(35)
• Pages: 115-144

Dates

published

2022

Contributors

author

Marcin Wichmanowski

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000157487946

References

• Deklaracja i program Polskiego Stronnictwa Ludowego Lewica. (1919, 1 czerwiec). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918-1931 (19–25). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Odezwa wyborcza Polskiego Stronnictwa Ludowego. (1907). W: K. Dunin-Wąsowicz, S. Kowalczyk, J. Molenda, W. Stankiewicz (1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 1: 1864-1918 (103–109). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. (1919, 29 czerwiec). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918-1931 (25–29). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. (1926, 28-29 listopad). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918-1931 (216–241). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego w Galicji. (1903, 27 luty). W: K. Dunin-Wąsowicz, S. Kowalczyk, J. Molenda, W. Stankiewicz (1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 1: 1864-1918 (73–85). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Wyzwolenie i Jedność Ludowa. (1925, 16 marzec). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918-1931 (116–134). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Wyzwolenie. (1921, 6 marzec). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918– –1931 (49–58). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program pt. „Związek Młodej Polski” opracowany przez grupę ludowców skupionych wokół pisma „Siewba”. (1907, styczeń). W: K. Dunin-Wąsowicz, S. Kowalczyk, J. Molenda, W. Stankiewicz (1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 1: 1864-1918 (232–247). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Program Stronnictwa Ludowego. (1931, 15 marzec). W: J. Borkowski, J. Kowal (1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 3: 1931-1939 (13–23). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza
• Program Stronnictwa Ludowego. (1935, 8 grudzień). W: J. Borkowski, J. Kowal (1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 3: 1931–1939 (249–254). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Uchwały Kongresu Stronnictwa Chłopskiego w sprawie polityki zagranicznej, ustroju państwa i sytuacji w ruchu ludowym. (1927, 5 czerwiec). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918–1931 (252–261). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Uchwały przyjęte na Walnym Zjeździe PSL w Królestwie Polskim w sprawie Państwa Polskiego, Litwy, rokowań pokojowych w Brześciu Litewskim, Rady Regencyjnej, Rady Stanu, Polskiej Organizacji Wojskowej, kwestii rolnej, kółek rolniczych, samorządu wiejskiego. (1918, 28 styczeń). W: K. Dunin-Wąsowicz, S. Kowalczyk, J. Molenda, W. Stankiewicz (1966). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 1: 1864-1918 (452–457). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Uchwały Rady Naczelnej Stronnictwa Chłopskiego. (1926, 3 marzec). W: S. Giza, S. Lato (1967). Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. T. 2: 1918–1931 (187–192). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Kuncewicz, J. (1930). Przebudowa: Rzecz o życiu i ustroju Polski. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie.
• Kuncewicz, J. (1934). Na nowych drogach. Próba programu z uwzględnieniem potrzeby koniecznej przebudowy życia gospodarczo-społecznego i państwowego. Cieszyn: Wydawnictwo „Piast”. Redakcja. (1921a, 10 kwiecień). Kongres PSL w Krakowie. Piast, 15, s. 5.
• (1921b, 1 maj). Agrarny Związek Ludowy w Bułgarii. Piast, 18, s. 6–7.
• (1923a, 4 luty). Mowa prezesa PSL „Wyzwolenie” posła Stanisława Thugutta wygłoszona w Sejmie 20 stycznia 1923 r. Wyzwolenie, 6, s. 5.
• (1923b, 25 luty). Mowa posła E. Rudzińskiego, wygłoszona w Sejmie dnia 12 lutego podczas rozprawy nad polityką zagraniczną Polski. Wyzwolenie, 9, s. 3–4.
• (1924, 30 marzec) Kłajpeda i Jaworzyna. Piast, 13, s. 5.
• Turk, B. (1921, 30 październik). Międzynarodówka Chłopska. Piast, 44, s. 5.
• Witos, W. (1990). Położenie państwa. Rządy premiera Paderewskiego. W: W. Witos. Moje wspomnienia. T. 2, cz. 2 (58–62). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Wysłouch, B. (1886). Szkice programowe. W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych. Zbiór dokumentów (27–48). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Bukraba-Rylska, I. (2008). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
• Chrobak, T. (2019). Idee ruchu ludowego we wspólnej polityce rolnej Unii Europejskiej. W: R. Kubicki (red.). Ruch ludowy w Polsce, Europie i na świecie (83–90). Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
• Chwalba, A. (2001). Historia Polski 1795-1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Indraszczyk, A. (2007). Międzynarodowa Unia Chłopska. W: J.R. Szaflik, J. Gmitruk, A. Koseski, K. Łukawski, R. Turkowski (red.). Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie. T. 2: W podzielonej Europie (29–52). Pułtusk – Warszawa: Wydawca – Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
• Indraszczyk, A. (2008). Zielona Międzynarodówka: Współpraca partii chłopskich z państw Europy Środkowej i Wschodniej. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Indraszczyk, A. (2014). Polski ruch ludowy wobec integracji europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Jachymek, J. (2001). Ruch ludowy. W: J. Jachymek, W. Paruch (red.). Więcej niż niepodległość: Polska myśl polityczna 1918–1939 (221–257). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Jachymek, J. (2007). Ludowcy o międzynarodowym położeniu Polski (1918–1939). W: W. Paruch, K. Trembicka (red.). Świat wokół Rzeczypospolitej: Problematyka zagraniczna w polskiej myśli politycznej w pierwszej połowie XX wieku (428–438). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Koseski, A. (2007). Aleksander Stambolijski – przywódca chłopów bułgarskich. W: J.R. Szaflik i in. (red.). Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie. T. 1: Narodziny i rozwój (139–152). Pułtusk–Warszawa: Wydawca – Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
• Łazuga, W. (2013). Kalkulować… Polacy na szczytach C.K. Monarchii. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Michałowski, S. (1999). Koncepcje pokojowej i integrującej się Europy w myśli politycznej ruchu ludowego. W: Z.J. Pietraś, A. Wójcik, W. Paruch (red.). Państwo – ludowcy – myśl polityczna (127–137). Lublin: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K: Politologia.
• Podstawski, M. (2007). Milan Hodża – ideolog i przywódca agrariuszy czechosłowackich. W: J.R. Szaflik i in. (red.). Dzieje partii i stronnictw chłopskich w Europie. T. 1: Narodziny i rozwój (173–191). Pułtusk – Warszawa: Wydawca – Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
• Scruton, R. (2002). Słownik myśli politycznej. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Skrętek, M. (2019). Agraryzm, jako ideologia emancypacji chłopów w Polsce a katolicka nauka społeczna. W: R. Kubicki (red.). Ruch ludowy w Polsce, Europie i na świecie (115–124). Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
• Turkowski, R. (2019). Południowo-słowiański ruch ludowy u zarania istnienia Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1904–1922). W: R. Kubicki (red.). Ruch ludowy w Polsce, Europie i na świecie (27–45). Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
• Wichmanowski, M. (2010). Działalność i myśl polityczna Aleksandra Bogusławskiego (1887–1963) polityka ruchu ludowego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2017). Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast 1913/14–1931. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2019). Demokracja w myśli politycznej ludowców w okresie międzywojennym: Wybrane problemy. W: E. Kirwiel, E. Maj, E. Podgajna, M. Wichmanowski (red.). Myśl polityczna – demokracja – wolność. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Jachymkowi z okazji 80. rocznicy urodzin (311–328). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wójcik, A. (1992). Myśl polityczna Stanisława Augusta Thugutta (1873–1941). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Identifiers

DOI

10.15804/npw20223506

Biblioteka Nauki

2176725