Sytuacja prawna Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego i jej uwarunkowania społeczno-polityczne w latach 1944–1956. Problemy wybrane

• Authors: Danuta Waniek

Title variants

EN

Legal situation of Polish Autocephalous Orthodox Church and its socio-political dimensions in 1944–1956. Selected problems

RU

Консолидация политической системы как источник политического поведения России в международной среде

Abstracts

RU

Основная цель данной статьи – вспомнить и проанализировать с политико-правовой точки зрения не только малоизвестную историю Польской Православной Церкви военного времени, но и попытки навести порядок в хаосе, царившем в Польской Православной Церкви после окончание Второй мировой войны. Этот вопрос чаще всего поднимается в интеллектуальных кругах, связанных с Православной Церковью, или – реже – среди специалистов по религиозной политике. Представленное здесь исследование является попыткой дополнить данный массив работ собственным взглядом на политику властей. Польской Народной Республики по отношению к Православной Церкви, проведенная в 1944-1958 годах, на которую серьезное влияние оказали не только идейно-правовые решения, характерные для периода построения революционных политических перемен, но и долго нерешенные национальные вопросы.

EN

The main purpose of this article is to recall and analyze from a political-legal point of view not only the little-known wartime history of the Polish Orthodox Church, but also attempts to bring order to the chaos that reigned in the Polish Orthodox Church after the end of World War II. This issue is most often taken up in intellectual circles associated with the Orthodox Church, or - less often - by experts in religious policy. The study presented here is an attempt to supplement this body of work with an own view of the policy of the authorities of the People’s Republic of Poland towards the Orthodox Church, carried out in 1944-1958, which was seriously influenced not only by ideological and legal decisions, characteristic of the period of building revolutionary political changes, but also by long unresolved nationality issues.

Keywords

EN

Orthodoxy; population resettlement; operation “Vistula”; national and ethnic minorities; March constitution; Curzon-Namier line; PKWN Manifesto; Provisional Government of National Unity; PPS; separation of churches from the state; Moscow Patriarchate; autocephaly

RU

Православие; переселение населения; операция «Висла»; национальные и этнические меньшинства; мартовская конституция; линия Керзона – Намьера; Манифест ПКВН; Временное правительство национального единства; ППС; отделение церквей от государства; Московский Патриархат; автокефалия

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2023
• Issue: 1(36)
• Pages: 189-219

Dates

published

2023

Contributors

author

Danuta Waniek

• https://orcid.org/0000000296451898

References

• (n.a.). (1919, 6 stycznia). Rozmowa W. Romanowskiego z abp Sawą – metropolitą Warszawy i całej Polski pt. „Autokefalia tak, ale zgodna z prawem”. Polityka.
• (n.a.). (2022, 20 kwietnia). Rozmowa K. Kaczorowskiej z Pawłem Wróblewskim pt. Bez nabożeństwa o cerkwi. Polityka.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, UWL WSP, sygn..44.
• Banasiak, S. (1963). Działalność osadnicza Państwowego Urzędu Repatriacyjnego na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945–1947. Poznań: Instytut Zachodni.
• Bendza, M. (2003). Autokefalia Kościoła Prawosławnego w Polsce. Elpis, 5/7/9.
• Borecki, P. (n.d.). Prześladowania religijne prawosławnych. Pobrane z: http://w.w.w.racjonalista.pl/kk.php/s,4321.
• Chabasińska, A. (2010). Kościół prawosławny na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej. Studia Lubuskie, t. VI.
• Dekret z Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 28 grudnia 1944 r.
• Dekret o ślubowaniu urzędników państwowych i sędziów, Dz. U.1944, Nr 18, poz.94.
• Dudra, S. (2010). Władze bezpieczeństwa wobec działalności metropolity Dionizego w latach 1945–1960. Studia Zachodnie, 12.
• Dudra, S. (2020). Spór o jurysdykcję nad parafiami w województwie białostockim jako element konfliktu między Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym a Patriarchatem Moskiewskim. Polska 1944–45–1989. Studia i Materiały, XVIII.
• Dudra, S., Michalak, R., Młyńczak, Ł. (red.). (2017). Polityczne uwarunkowania religii. Religijne uwarunkowania polityki. Zielona Góra.
• Duraczyński, E. (1986). Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943-lipiec 1944. Warszawa: PWN.
• Działocha, K., Trzciński, J. (1977). Zagadnienie obowiązywania Konstytucji Marcowej w Polsce Ludowej 1944–1952. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Eberhardt, P. (2000). Przemieszczenia ludności na terytorium Polski spowodowane II wojną światową. Dokumentacja geograficzna, 15.
• Grajewski, A. (1999). Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Poznań.
• Gwiżdż, A., Zakrzewska, J. (oprac.). (1966). Konstytucja i podstawowe akty ustawodawcze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Warszawa: Wyd. Prawnicze.
• Henzler, M. (2019, 13 stycznia). Zawiła droga polskiego Kościoła prawosławnego do autokefalii. Polityka.
• Kostiuczuk, J., Tofiluk, J., Ławreszuk, M., Misijuk, W., Charkiewicz, J. (1916). Specyfika polskiej terminologii prawosławnej. Koncepcja normatywizacji pisowni. Białystok.
• Krzysztofiński, M., Sychowicz, K. (2008). W kręgu Bizancjum. Pobrane z: https//www. polska 1918-89.pl polona.pl/item/w-kregu-bizancjum.
• Kuprianowicz, G. (2007). Akcja „Wisła” i jej skutki dla Kościoła prawosławnego. Elpis, 9/15/16.
• Maroń, G. (2011). Instytucja ślubowania sędziowskiego w polskim porządku prawnym. Studia Prawnicze, z. 3–4.
• Matwiejuk, J. (2007). Kształtowanie się stanu prawnego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Elpis 9/15/16.
• Memoriał H. Świątkowskiego. Sprawa Kościoła Prawosławnego w Polsce” z 10 lutego 1947 r., AAN, UdSW, Wydz. III Nierzymskokatolicki, sygn.131/391.
• Memoriał Metropolity do Obywatela Prezydenta Krajowej Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie z 13 czerwca 1945r, AAN, MAP , sygn. 1042.
• Mironowicz, A. (2005). Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX w. Białystok.
• Mironowicz, E. (2006). Autokefalia Kościoła Prawosławnego w Polsce w 1948 r. W: A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik (red.). Autokefalia Kościoła prawosławnego w Polsce. Białystok.
• Mysłek, W. (1987). Przedmurze (szkice z dziejów Kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej). Warszawa.
• Pietrzak, M. (2010). Prawo wyznaniowe. Warszawa.
• Pismo wojewody lubelskiego do Ministerstwa Administracji Publicznej z 7 marca 1947 r.
• Rogowski, S. (1999). Małe konstytucje (1919–1947–1992). Przegląd Sejmowy, 2(31).
• Rusin, B. (2013). Lewis Namier a kwestia „linii Curzona” i kształtowania się polskiej granicy wschodniej po I wojnie światowej. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej UJ, XLVIII. Kraków.
• Sawicki, D. (1999). Najnowsza historia Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Elpis, 1/1.
• Skrzydło, W., Zakrzewski, W. (2012). Mała Konstytucja z dnia 19 lutego 1947r. – geneza i znaczenie. Przegląd Prawa konstytucyjnego, 3.
• Skrzypek, A. (2002). Miejsce Polski w zagranicznej polityce ZSRR w latach 1944–1963. W: M. Wojciechowski (red). Polska w podzielonym świecie po II wojnie światowej (do 1989 r.). Toruń.
• Urban, K. (1991). Sprawa autokefalii Polskiego kościoła Prawosławnego w latach 1945–1951 Białostocczyzna, 3.
• Urban, K. (1992). Z dziejów Kościoła prawosławnego na Chełmszczyźnie i Podlasiu w latach 1944–1970. Cerkownyj Wiestnik”, 1.
• Volokitina, T.V., Murasko, G.P., Noskova, A.F. (n.d.). Vlast i cerkov v Vostocnoj Evropie, t. I.
• Waniek, D. (2010). Orzeł i krucyfiks: Eseje o podziałach politycznych w Polsce. Toruń.
• Wyszywaniuk, A.W. (2021). Kwestia autokefalii Polskiego Prawosławnej Cerkwi w kontekście zimnej wojny. Pamięć i Sprawiedliwość, 1.

Identifiers

DOI

10.15804/npw20233610

Biblioteka Nauki

15838691