„Nasz brak programu był w pewnym sensie również naszym programem” – myśl polityczna Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża

• Authors: Dominik Bień

Title variants

EN

“Our lack of programme was in a sense also our programme” – political thought of the Free Trade Unions of the Coast

Abstracts

PL

Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża były jedną z ważniejszych organizacji tzw. opozycji przedsierpniowej (obok m.in. Komitetu Obrony Robotników i Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela). Celem artykułu jest rekonstrukcja myśli politycznej organizacji oraz odpowiedź na pytania o to, kim byli jej wyraziciele, jak postrzegali rzeczywistość PRL i jak planowali ją zmieniać. Koncepcje budowane przez WZZ Wybrzeża zostały zestawione z innymi programami tego typu organizacji w Polsce. Wskazano również na wątki programowe w myśli WZZ, które pozostają aktualne do dziś. W artykule zastosowano metodę analityczną polegającą na wyabstrahowaniu poszczególnych idei zawartych w dorobku politycznym organizacji oraz jej członków i zrekonstruowaniu ich jako pewnej ideowej całości. We wnioskach uznano, że WZZ Wybrzeża miały charakter przede wszystkim robotniczy i zorientowany na praktykę, co odróżniało je od bardziej intelektualnych KOR i ROPCiO. Ważne dla organizacji były także tradycje socjalizmu patriotycznego wywodzące się z Polskiej Partii Socjalistycznej oraz wydarzenia Grudnia 1970 i ich upamiętnienie.

EN

The Free Trade Unions of the Coast were one of the most important organizations of the pre-August opposition. The purpose of the article is to reconstruct the political thought of the organization and to answer questions about who its exponents were, how they perceived the reality of the Polish People’s Republic and how they planned to change it. The concepts built by the WZZ of the Coast have been contrasted with other programs of such organizations in Poland. Also pointed out are the programmatic themes of the WZZ that remain relevant today. The article uses an analytical method of abstracting individual ideas contained in the political output of the members of the organization in question and reconstructing them as a certain ideological whole. The conclusions recognize that the WZZ of the Coast had a primarily worker-oriented and practice-oriented character, which distinguished it from the more intellectual KOR and ROPCiO. Also important to the organization were the traditions of patriotic socialism derived from the Polish Socialist Party and the events of December 1970.

Keywords

PL

myśl polityczna; opozycja w PRL; Wolne Związki Zawodowe; robotnicy w PRL; inteligencja w PRL

EN

political thought; opposition in the PRL; Free Trade Unions; workers in the PRL; intelligentsia in the PRL

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2024
• Issue: 1(40)
• Pages: 147-165

Dates

published

2024

Contributors

author

Dominik Bień

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000170338216

References

• Biernacki, L. (2014). Gdy wieje wiatr historii: Studenci z robotnikami, Gdańsk 1976–1980. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Brzechczyn, K. (2022). Umysł solidarnościowy: Geneza i ewolucja myśli społeczno-politycznej „Solidarności” w latach 1980–1989. Monografie: t. 178. Poznań, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
• Bulc, A. (1978). Śniadanie. Robotnik Wybrzeża, 1, ss. 4–6.
• Cenckiewicz, S. (op. 2013). Lech Kaczyński: Biografia polityczna 1949–2005. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Friszke, A. (1994). Opozycja polityczna w PRL 1945–1980. Londyn: Aneks.
• Gach, Z. (2009). Drugie podejście: Niezależne Zrzeszenie Studentów w Uniwersytecie Gdańskim 1985-1989 na tle swoich czasów (Wyd. 1). Gdańsk: Wydawn. L & L.
• Gwiazda, A. (1979). Zima. Robotnik Wybrzeża, 3.
• Gwiazda J., Gwiazda A. (2009). Notacja z działaczami Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża: Joanną Duda-Gwiazdą i Andrzejem Gwiazdą. Pobrane z: https://wzz.ipn.gov.pl/wzz/multimedia-1/archiwum-historii/3349,Notacja-z-dzialaczami-Wolnych-Zwiazkow-Zawodowych-Wybrzeza-Joanna-Duda-Gwiazda-i.html.
• Gwiazda, J., Gwiazda, A., Okraska, R. (2009). Gwiazdozbiór w „Solidarności. Biblioteka Obywatela: nr 1. Łódź: Obywatel.
• Hałagida, I., Brzeziński, P., Kazański, A. (2018). Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 1978–80 w relacjach. Gdańsk, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
• Instytut Pamięci Narodowej (1981). WZZ a „Solidarność”, wyd. Fakt, 1981 [Spotkanie dn. 6 VII 1981 r. na Uniwersytecie Gdańskim: WZZ widziane oczami ich działaczy, zarys historii WZZ Wybrzeża] 1165/200.
• Karta Praw Robotniczych. (1979). Pobrane z: https://polskapartiasocjalistycznawroclaw.wordpress.com/historia-pps/deklaracja-programowa-pps/po-1987-i-pps-na-uchodzstwie/karta-praw-robotniczych-1979/.
• Kołodziej, A. (2013). Wolne Związki Zawodowe (Wyd. 2). Gdynia: Fundacja Pomorska Inicjatywa Historyczna.
• Komitet Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach (1978). Apel WZZ do robotników i pracowników podpisany przez członków WZZ i kolportowany w Katowicach w październiku 1978 r., AIPN AIPN Ka 048/916.
• Komitet Założycielski WZZ Wybrzeża (1978). Deklaracja Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Robotnik Wybrzeża, 1, 1.
• Kuroń, J. (2010). Opozycja: Pisma polityczne 1969–1989. Pisma polityczne / Jacek Kuron: [tom 2]. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Leszczyński, A. (2020). Gwiazda: w 1989 roku Wałęsa i Kiszczak należeli do „jednej drużyny”. To nieprawda i oszczerstwo. Pobrane z: https://oko.press/gwiazda-w-1989-r-walesa-i-kiszczak-nalezeli-do-jednej-druzyny.
• Marcinkiewicz, M. (2018). Wolne Związki Zawodowe Pomorza Zachodniego. Biuletyn IPN, 4, ss. 53–66.
• Michnik, A. (2009). Szanse polskiej demokracji (Wyd. 2. rozszerz). Biblioteka Gazety Wyborczej. Warszawa: Agora.
• Myszk, E. (1978). Zapylenie w stoczniach. Robotnik Wybrzeża, 1, 3.
• Myszk, E. (1979). Praca wydajna ale czy bezpieczna? Zmęczenie. Robotnik Wybrzeża, 3, 2.
• Neja, J. (2008). Śląski casus WZZ. Biuletyn IPN, 4, ss. 8–20.
• Paruch, W. (2015). Konsekwencje definiowania myśli politycznej dla kwestionariusza badań politologicznych. Humanities and Social Sciences, XX(1), ss. 157–174.
• Pienkowska, A. (1979). Szpital stoczniowców. Robotnik Wybrzeża, 3, 3.
• Pierwszy maja. (1980). Robotnik Szczeciński, 1(2), ss. 1–2.
• Płońska, M. (1979). Na osiedlu Wejhera. Robotnik Wybrzeża, 4, 7.
• rb. (2008). Wałęsa vs Walentynowicz: słowo za słowo. Pobrane z: https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Walesa-vs-Walentynowicz-slowo-za-slowo-n29529.html.
• Redakcja. (1979). Pod hasłem naszych pradziadów. Robotnik Wybrzeża, 4, ss. 1–2.
• Redakcja. (1980). Wybory. Robotnik Wybrzeża, 6, 2.
• Telewizja Republika (2017). Wyszkowski i Gwiazda mocno o Lechu Wałęsie: Należał do stronnictwa, które mordowało [plik internetowy]. Pobrane z: https://www.youtube.com/watch?v=NhzYwzk-fsU.
• Siedziako, M. (2018). Szczeciński Grudzień ’70. Pobrane z: https://dzieje.pl/artykuly-historyczne/szczecinski-grudzien-70.
• Witkowski, J. (1979). Czerwiec 1976 w Dolnej Odrze: Wydanie szczecińskie. Robotnik, ss. 1–2.
• Wydz. III KWMO Katowice. Meldunek Wydz. III KWMO Katowice z 12 IX 1978 r. zawierający „Apel do pracowników Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa” podpisany przez członków WZZ, AIPN AIPN Ka 048/916.
• WZZ Pomorza Zachodniego (11 X 1979). Deklaracja Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Pomorza Zachodniego.

Identifiers

DOI

10.15804/npw20244007

Biblioteka Nauki

31343421