Od decentralizacji do (re)centralizacji. Polityka rządzących wobec samorządów terytorialnych w Polsce po 2015 roku

• Authors: Agnieszka Lipska-Sondecka

Title variants

EN

From decentralization to (re)centralization. Policies of those in power towards local governments in Poland after 2015

Abstracts

PL

Przełom lat 80. i 90. minionego wieku był dla Polski początkiem głębokiej systemowej zmiany ustrojowej określonej jako transformacja. W wyniku wielopłaszczyznowych przemian kształtował się nowy system polityczny w oparciu o wzorce, standardy i zasady, na których opierają swoje organizacje i funkcjonowanie demokratyczne państwa i społeczeństwa. Zasada decentralizacji wyznaczyła kierunek i charakter zmian w budowie aparatu administracyjnego państwa, tak, by jego organy i instytucje mogły w sposób praktyczny realizować powierzone zadania i funkcje. Istotną częścią składową nowej struktury władz publicznych stał się samorząd terytorialny. Samorządom powierzono do realizacji tę część zadań publicznych, która bezpośrednio dotyczyła lokalnych i regionalnych społeczności. I choć polskie samorządy nie były wolne od wad, a realizacja zadań wywoływała napięcia na linii rząd – samorząd, to do 2015 roku zasada decentralizacji była przestrzegana przez rządzących. Zmiany nastąpiły po wyborach w 2015 roku, a nowy obóz rządzący ujawnił swój rzeczywisty stosunek do kierowania państwem, w tym do wszelkich form samorządności.

EN

For Poland, the turn of the 1980s and 1990s for Poland was the beginning of a profound systemic change dubbed transformation. As the result of multifaceted alterations, a new political system was shaped based on the patterns, standards and principles on which democratic states and societies base their organization and functioning. The principle of decentralization determined the direction and nature of changes in the construction of the administrative apparatus of the state, so that its bodies and institutions could perform the assigned tasks and functions in a practical manner. Local governments became a significant component of the new structure of public authorities, and they were entrusted with the implementation of the part of public tasks which directly concerned local and regional communities. And although Polish local governments were not free from defects, and the implementation of tasks caused tensions between the state and local governments, until 2015 the principle of decentralization was respected by those in power. However, the elections in 2015 brought a change, and the new ruling party revealed its actual attitude to state governance, including all forms of local government.

Keywords

PL

decentralizacja; centralizacja; samorząd terytorialny; władza publiczna; transformacja

EN

decentralization; centralization; local government; public authorities; transformation

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2024
• Issue: 1(40)
• Pages: 207-221

Dates

published

2024

Contributors

author

Agnieszka Lipska-Sondecka

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000189114087

References

• Dz.U. 1990, nr 16, poz. 94 i 95.
• Dz.U. 1990, nr 16, poz. 96.
• Dz.U. 1990, nr 142, poz. 1591 ze zm.
• Dz.U. 1992, nr 84, poz. 426.
• Dz.U. 2010, nr 176, poz. 1191.
• Dz.U. 2005, nr 175, poz. 1462 ze zm.
• Dz.U. 2009, nr 50, poz. 398.
• Dz.U. 2009, nr 31, poz. 206 ze zm.
• Dz.U. 2011, nr 21, poz. 112 ze zm.
• Aksztejn, W., Lackowska, M. (2023). Akcje i reakcje – o działaniach samorządów polskich w odpowiedzi na praktyki recentralizacyjne ostatnich lat. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/06/Reakcje-JST-na-recentralizacje.pdf.
• Baka, W. (2004). W tyglu transformacji ustrojowej. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Bendyk, E. (2018, 3 września). Rząd rządzi, partia kieruje, samorząd buduje. Pobrane z: https://portretymiast.blog.polityka.pl/2018/09/03/rzad-rzadzi-partia-kierujesamorzad-buduje/.
• Bendyk, E. (2023). Indeks Samorządności 2023. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/04/Indeks-Samorzadnosci-2023.pdf.
• Blok, Z. (2007). Transformacja jako konwersja funkcji wewnątrzsystemowych na przykładzie Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Bober, J., Hausner, J., Izdebski, H. (et al.). (2013). Narastające dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności w Polsce. Kraków: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej. Pobrane z: https://fundacjagap.pl/wp-content/uploads/2019/09/raport_dysfunkcje.pdf.
• Izdebski, H. (2011). Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
• Krzemiński, I. (red). Wielka transformacja. Zmiany ustroju w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ŁośGraf.
• Kruk, M., Wawrzyniak, J. (red). (2011). Transformacja ustrojowa w Polsce 1989–2009. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Lackowska, M., Matczak, R., Swianiewicz, P., Sześciłło, D., Wojnar, K. (2023). Indeks Samorządności 2023. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/04/Indeks-Samorzadnosci-2023.pdf.
• Lipska-Sondecka, A. (2015). Transformacja administracji publicznej w Polsce. Od upadku realnego socjalizmu do członkostwa w Unii Europejskiej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Lipska-Sondecka, A. (2018). Partycypacja obywatelska a samorząd terytorialny. Dylematy obywatela. W: K.A. Wojtaszczyk, P.Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak (red). Zmierzch demokracji liberalnej? (285–294). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Lutrzykowski, A. (2006). Samorząd terytorialny – wyzwanie ustrojowe. Osiem trudnych lat 1990–1997. W: G. Radomski (red). Samorząd terytorialny w polskiej myśli politycznej XX wieku (307–318). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Lutrzykowski, A. (2014). Transformacja ustrojowa. Zamknięty rozdział historii Polski czy kontynuacja zmian? W: J. Marszałek-Kawa, A. Chodubski (red). Wielowymiarowość politologii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Markowski, R. (2014). Demokracja i demokratyczne innowacje. Warszawa: Instytut Obywatelski.
• Marszałek-Kawa, J., Plecka, D. (red.). (2018). Leksykon wiedzy politologicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Ocena działalności instytucji publicznych oraz zasady demokracji i ich realizacja w Polsce. Komunikat z badań nr 107/2017. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej. Pobrane z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_107_17.PDF.
• Regulski, J. (2000). Samorząd III Rzeczypospolitej. Koncepcje i realizacja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sadurski, W. (2020). Polski kryzys konstytucyjny. Łódź: Fundacja Liberte!
• Steward, J., Greenwood, R. (1997). Cel i charakter samorządu terytorialnego. W: P. Swianiewicz (red). Wartości podstawowe samorządu terytorialnego i demokracji lokalnej. Warszawa: Międzykomunalna Spółka Akcyjna Municipium.
• Sześciłło, D. (2018). Recydywa centralizmu? Zmiany w polityce państwa wobec samorządów terytorialnych po 2015 roku. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Masz%20Glos/D_Szescilo%20Recydywa%20centralizmu.pdf.
• Sześciłło, D. (2020). Samorząd – centrum. Bilans po trzydziestu latach od odrodzenia się samorządu i pięciu nowego centralizmu. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/06/Rzad_Samorzad_analiza.pdf.
• Sztompka, P. (2006). O potrzebie wspólnoty obywatelskiej. Europa. Tygodnik idei, 21(112).
• Wróbel, S. (red). (2010). Transformacja ustrojowa w Europie Środkowo-Wschodniej. Płaszczyzny – wymiary – kierunki. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Identifiers

DOI

10.15804/npw20244010

Biblioteka Nauki

31343429