Przeobrażenia społeczne w Gdyni po 1939 roku w świetle „biegu życia” działaczy i sympatyków obozu narodowego

• Authors: Wojciech Turek

Title variants

EN

Social Transformations in Post–1939 Gdynia in the Lives of Polish National Movement Members and Supporters

Abstracts

PL

W 1939 r. Gdynia stanowiła jeden z największych ośrodków skupiających zwolenników Stronnictwa Narodowego. Po wybuchu wojny, w zmienionych okolicznościach, zintegrowane wokół narodowo-katolickiej tożsamości środowisko mieszczańskie nie przestało istnieć z dnia na dzień. Dzięki zastosowaniu metody biograficznej można ustalić jego dalsze losy: środowisko działaczy i zwolenników SN nie uległo trwałej dezintegracji w latach 1939–1945, natomiast odrodziło się po 1945 r. Dezintegracja środowiska przedwojennego mieszczaństwa w Gdyni nastąpiła dopiero w latach 1946–1949. Rządzący komuniści zastosowali szereg działań represyjnych nie tylko wobec osób podejmujących antyrządową działalność, ale również w odniesieniu do grup zawodowych i społecznych (lekarzy, adwokatów, kupców, właścicieli nieruchomości) uznanych za „reakcyjne”. Analiza prób statystycznych wykazała, że aresztowania, wysiedlenia, dyskryminacja i nieformalne działania, doprowadziły do likwidacji sektora prywatnego w handlu oraz dezintegracji środowiska stanowiącego przed wojną zaplecze „endecji”. W ujęciu socjologicznym opisane przeobrażenia społeczne miały ważne konsekwencje: po pierwsze przerwana została ciągłość rozwoju mieszczaństwa o konserwatywnym światopoglądzie; po drugie dezintegracja „endeckiego” mieszczaństwa oznaczała przerwanie możliwości symbiozy lokalnej tożsamości kaszubskiej z ogólnopolską tożsamością zbiorową. Rozeszły się drogi dwóch grup społecznych: miejscowych Kaszubów i nowych gdynian.

EN

In 1939 Gdynia was one of the biggest centres gathering supporters of the National Camp (Endecja). After the outbreak of the Second World War, in changed circumstances, the burgher community integrated around the concept of national Catholic identity did not cease to exist in a day. Thanks to the application of the biographical method, it is possible to establish its later history: the community of the National Party activists and supporters was not permanently disintegrated in years 1939–1945 but revived itself after 1945. Final disintegration of Gdynia pre-war burgher community did not take place earlier than in years 1946–1949. Ruling communists employed a wide variety of repressive measures not only against the persons undertaking anti- -government activity, but also against professional and social groups treated as „reactionary” (doctors, lawyers, traders, real property owners). Analysis of the statistical samples revealed that arrests, displacements, discrimination and non-formal actions led to liquidation of the private sector in trade, and disintegration of the community being the base for the Endecja in the pre-war period. From sociological standpoint, described social transformations bore serious consequences: firstly, the continuity of development of the conservative burger community was disrupted; secondly, disintegration of the Endecja burgher community meant the failure in possible symbiosis of local, Kashubian identity with national, collective identity. The ways of two social groups: local Kashubians and new Gdynia inhabitants separated.

Keywords

PL

ruch narodowy; Gdynia; mieszczaństwo

EN

national movement; Gdynia; middle class

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Polish Biographical Studies
• Year: 2015
• Issue: 3
• Pages: 73-98

Dates

published

2015

Contributors

author

Wojciech Turek

References

• Archiwum Państwowe w Gdańsku Oddział w Gdyni – Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Gdyni (1945–1950).
• Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu – Archiwum Pomorskie. Inspektorat Gdynia (Toruń
• „Dziennik Bałtycki” 1945–1949.
• Dziennik Ustaw 1937, 1946–1947.
• Rummel, Sen o Gdyni, Gdynia 1934.
• Sokołowska, Chylonia, Cisowa, Gdynia 2013.
• Sokołowska, Dni bezciastkowe: Gdynia w latach 1945–1956, Gdynia 2011.
• Welz, Za orzełka, za wujka i za koniczynkę…, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, czerwiec 2001, nr 5.
• [Bielecki W. et al.], Druga konspiracja niepodległościowa na Pomorzu Gdańskim, Gdańsk 1999.
• Chrzanowski B., Gąsiorowski A., Steyer K., Polska Podziemna na Pomorzu w latach 1939–1945, Gdańsk 2005.
• Gąsiorowski A., Steyer K., Tajna Organizacja Wojskowa Gryf Pomorski, Gdańsk 2010.
• Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gierszewski S. (red.), t. 1–4, Suplement I–III, Gdańsk 1992–2012.
• Komorowski K., Konspiracja pomorska 1939–1947: leksykon, Gdańsk 1993.
• Komorowski K., Politycy i walka. Konspiracja zbrojna ruchu narodowego 1939–1945, Warszawa 2000.
• Kulińska L., Narodowcy. Z dziejów Obozu Narodowego w Polsce w latach 1944–1947, Warszawa–Kraków 1999.
• Macholak J., Wysiedlenia ze strefy nadgranicznej Pomorza Zachodniego w latach 1945–1950 jako przejaw represji politycznej, „Szczeciński Informator Archiwalny” 1997 nr 11, s. 87–98.
• Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939–1945, Maciejewska-Marcinkowska H., Zawacka E. (red.), cz. 1–6, Toruń 1994–2004.
• Męclewski A., Neugarten 27, Warszawa 1974.
• Michałowska J., Ruch oporu na terenie Gdyni, [w:] Dzieje Gdyni, red. R. Wapiński, Wrocław 1980.
• Ostrowska E., Gdynia. Miasto i ludzie, Gdynia 2003.
• Paczoska A., Oskarżeni o separatyzm. Działania tajnych służb PRL wobec działaczy kaszubskich w latach 1945–1970, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2, s. 205–232.
• Rusinek B., Szczurek Z., Dzieje drugiej konspiracji niepodległościowej na Pomorzu Gdańskim w latach 1945–1956, Gdańsk 1999.
• Sobociński A., Rozwój miasta i jego funkcji, [w:] Dzieje Gdyni, red. Wapiński R., Wrocław 1980.
• Turek W., Obóz Narodowy w Gdyni w latach 1920–1939, Radzymin–Warszawa 2015.
• Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław [et al.] 1980.

Identifiers

DOI

10.15804/pbs.2015.04

Biblioteka Nauki

2168237