„Rzeczpospolita menadżerów” czy „prymitywny tayloryzm”? Koncepcje ekonomiczne Aleksandra Bocheńskiego w latach osiemdziesiątych

• Authors: Ariel Orzełek

Abstracts

EN

An important element of Aleksander Bocheński’s political reflection was the analysis of economic phenomena. It was also always intertwined with the geopolitical reflection retained in the mainstream of political realism, which was the key to his concept. Bocheński affirmed the People’s Poland as a form of Polish statehood not only in the international but also in the economic aspect. He postwar than pre-war economic achievements, seeing the Second Republic primarily through the prism of the economic crisis and the weakness of industry. Over time, he became an honest supporter of the command and distribution system, raising the importance of labor discipline and high production rates. The emergence of Solidarity, martial law and the policy of Gen. Wojciech Jaruzelski’s team considered not only in terms of the threat of Soviet intervention and internal destabilization, but also the economic crisis. He wanted a deep reform of the economic system, which nevertheless did not violate the general principle of economic control by the state. In place of the „dictatorship of bureaucrats,” he proposed the „dictatorship of managers”, combined with an appropriate system of incentive motivators. This led to his criticism of the idea of introducing competition mechanisms into the PRL economy. Treating the economic system as a great conglomerate, which every employee should feel obliged to work efficiently and reliably in the name of higher goals, he seemed to create a Polish variant of Taylorism. On the other hand, despite the large anachronism of his reflection, he appreciated the importance of computerization and economic relief for private entrepreneurs. In the turn of 1989, he referred with reserve to the actions of Deputy Prime Minister Balcerowicz, raising the social costs of shock therapy and its negative effects on Polish industry. At the end of his life, he was much better at assessing the economic policies of communists than the governments of the Third Polish Republic. He did not believe in the „invisible hand of the market”, but in the decisive role of adequately managed capital, that is, an efficient state apparatus. The pre-war and post-war advocate of etatism also remained faithful to the belief that the international position of the state determined to a decisive extent its economic potential.

Keywords

PL

Aleksander Bocheński; myśl polityczna; ekonomia; biografistyka; PRL

EN

Aleksander Bocheński; political thought; economics; biography; PRL

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Polish Biographical Studies
• Year: 2018
• Issue: 6
• Pages: 157-183

Dates

published

2018

Contributors

author

Ariel Orzełek

References

• Archiwum Akt Nowych
• Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego. Rada Krajowa w Warszawie 1982-1989, Tymczasowa Rada Krajowa PRON, sygn. I/3; Wydział Organizacyjny, sygn. WO II/30.
• Telewizja Polska S.A. Zbiór wycinków prasowych, sygn. 1/241.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie IPN BU 0648/74/1.
• Archiwum Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana w Warszawie Zespół akt dotyczących Aleksandra Bocheńskiego, sygn. DL-107.
• Archiwum Państwowe w Kielcach
• Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Pałecznicy, sygn. 63.
• Biblioteka Narodowa sygn. akc 14081 t. 1.
• Bocheński A., Bezdroża Pani Dąbrowskiej, Wilno 1937.
• Bocheński A., Czy nowy podział na ludzi i małpy?, Warszawa 1965.
• Bocheński A., Dygresje o wyższej i niższej kulturze, Warszawa 1972.
• Bocheński A., Dzieje głupoty w Polsce. Pamflety dziejopisarskie, Warszawa 1947.
• Bocheński A., Nienawiść i miłość La Rochefucauld, Warszawa 1962.
• Bocheński A., Pseudosapiens - albo sens i bezsens ludzkiej pracy, Warszawa 1979.
• Bocheński A., Rozmyślania o polityce polskiej, Warszawa 1987.
• Bocheński A., Rzecz o psychice narodu polskiego, Warszawa 1971.
• Bocheński A., Rzecz o psychice narodu polskiego, Warszawa 1986.
• Bocheński A., Rzeczpospolita księgowych, [w:] Polski problem nr 1, Warszawa 1972.
• Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego 1945-1970, Kraków 1997.
• Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego, Warszawa 1966; cz. II, Warszawa 1969; cz. III, Warszawa 1971.
• Bocheński A., Werner A., Zapomniana rocznica. Jan Bloch (1836-1902), „Zeszyty Historyczne” 1999.
• Janczewska-Altyńska I., Kontralfabet dla Kisiela [wypowiedź Aleksandra Bocheńskiego], Warszawa 1990.
• Kisielewski S., Abecadło Kisiela, Warszawa 1990.
• Sprawozdania Stenograficzne Sejmu Ustawodawczego RP 1947-1952.
• „Bunt Młodych” 1934-1935.
• „Dziś i Jutro” 1948, 1951.
• „Gazeta Krakowska” 1983, 1985, 1988.
• „Katolik” 1983, 1989.
• „Kierunki” 1956, 1958-1959, 1961, 1966-1967, 1969-1970, 1972, 1980-1982, 1986-1987, 1989.
• „Kontrasty” 1987.
• „Kultura. Oświata. Nauka” 1982.
• „Kultura” (warszawska) 1980-1981.
• „Literatura” 1981.
• „Nowe Drogi” 1984.
• „Odrodzenie” 1984-1988.
• „Polityka” (powojenna) 1983, 1993.
• „Polityka” 1937-1939.
• „Przegląd Techniczny” 1996.
• „Razem” 1988.
• „Rzeczpospolita” 1982.
• „Słowo Powszechne” 1947-1948, 1952, 1959-1961, 1969-1970, 1972, 1974, 1976 -1977, 1980-1984, 1987-1990.
• „Słowo” 1932, 1936-1939.
• „Stolica” 1984.
• „Sztandar Młodych” 1986, 1988.
• „Trybuna Ludu” 1988.
• „Tu i Teraz” 1983.
• „Tygodnik Polski” 1983-1984, 1986, 1988-1989.
• „Tygodnik Powszechny” 1946-1947.
• „Tygodniowy Ilustrowany Magazyn” 1988.
• „WTK” 1962, 1980.
• „Za i Przeciw” 1981-1984, 1986, 1988.
• „Zdanie” 1986.
• „Zorza” 1980-1981, 1988.
• „Życie i Myśl” 1962.
• „Życie Warszawy” 1983.
• Bocheński A., Materiały do kroniki rodzinnej Bocheńskich, Fryburg Szwajcarski 1981.
• Łubieński K., Na starcie. Wspomnienia z lat 1948-1950, „Przegląd Socjologiczny” 1971, t. XXIV.
• Rękas K., Dwa pogrzeby, „Myśl Polska” 2001, nr 4.
• Sznarbachowski W., 300 lat wspomnień, Londyn 1997.
• Ośrodek Dokumentacji i Zbiorów Programowych TVP S.A. w Warszawie, sygn. SK15136, Rzeczpospolita druga i pół. Biały kruk - Aleksander Bocheński, reż. J. Diatłowicki, Polska 1994.
• Bocheński A., Zmienność czy konsekwencja? Problem relacji Polski ze Związkiem Sowieckim w publicystycznej refleksji Aleksandra Bocheńskiego od lat trzydziestych XX wieku do 1952 roku, „Acta Humana” 2016, nr 7.
• Kimla P., Historycy-politycy jako źródło realizmu politycznego. Tukidydes - Polibiusz - Machiavelli, Kraków 2009.
• Małecka E., Towarzystwo Jana Blocha 1987-2007, Katowice 2009.
• Matyja R., Realizm „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku”, [w:] Przeklęte miejsce Europy? Dylematy polskiej geopolityki, red. J. Kloczkowski, Kraków 2009.
• Morgenthau H.J., Polityka między narodami. Walka o potęgę i pokój, Warszawa 2010.
• Mozgol R., Ryzykowna gra. Jak Aleksander Bocheński przyczynił się do powstania „Dziś i Jutro”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 4.
• Orzełek A., „Realizm” czy „pol-realizm”? Rozbieżne wizje Polski Ludowej i ruchu katolików postępowych w twórczości Aleksandra Bocheńskiego i Józefa Mackiewicza, „Koło Historii” 2016, nr 19.
• Orzełek A., Aleksander Bocheński wobec działalności i koncepcji Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, „Dzieje Najnowsze” 2018, nr 1.
• Orzełek A., Antykomunizm w międzywojennej publicystyce Aleksandra Bocheńskiego, [w:] Doktoranckie spotkania z historią, t. II, Olsztyn 2016.
• Orzełek A., Geopolityczne i historyczne aspekty polskiej polityki zagranicznej schyłku lat trzydziestych oraz lat osiemdziesiątych XX wieku w publicystyce Aleksandra Bocheńskiego, [w:] Studia z historii najnowszej Polski, red. R. Łatka, M. Szumiło, Warszawa 2018.
• Orzełek A., Koncepcje modernizacji polskiej gospodarki w myśli politycznej Aleksandra Bocheńskiego w latach 1947-1958 - konsekwencja w zmiennych warunkach politycznych, [w:] Modernizacja życia społeczno-gospodarczego i politycznego na ziemiach polskich, red. J. Cabaj, K. Maksymiuk, D. Wereda, Siedlce 2017.
• Orzełek A., Krytyka polityki Edwarda Gierka i jego ekipy w publicystyce Aleksandra Bocheńskiego lat osiemdziesiątych XX wieku, „Vade Nobiscum” 2016, vol. 16.
• Orzełek A., Publicystyka Aleksandra Bocheńskiego wobec stanu wojennego w Polsce. Dylematy realizmu PAX-owca, [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2015. Referaty, red. Ł. Kamiński, J. Szumski, Warszawa 2016.
• Sadkiewicz J., Schemat sojuszu z silniejszym mocarstwem - Aleksander Bocheński od koncepcji proniemieckiej do koncepcji prosowieckiej, [w:] Między sercem a rozumem. Romantyzm i realizm w polskiej myśli politycznej, red. A. Citkowska-Kimla, P. Kimla, E. Antipow, K. Konik, Kraków 2017.
• Sikorski T., Wątor A., Wstęp, [w:] Marzyciele i realiści. O roli tradycji w polskiej myśli politycznej od upadku Powstania Styczniowego do XXI wieku, red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2009.
• Wendland W., Katon w „krainie wielkich błaznów”. Aleksandra Bocheńskiego wizja polskości, [w:] Marzyciele i realiści. O roli tradycji w polskiej myśli politycznej od upadku Powstania Styczniowego do XXI wieku, red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2009.
• Wielomski A., Realizm polityczny, [w:] J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Encyklopedia polityczna, t. 1: Myśl polityczna: główne pojęcia, doktryny i formy ustroju, Radom 2007.

Identifiers

DOI

10.15804/pbs.2018.08

Biblioteka Nauki

1963238