Siostra Maria Józef Franciszka – Irena z Jezierskich Tyszkiewiczowa (22 maja 1887 – 23 kwietnia 1964)

• Authors: Elżbieta Przybył-Sadowska

Title variants

EN

Sister Maria Józef Franciszka – Irena née Jezierska Tyszkiewicz (May 22, 1887 – April 23, 1964).

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony hrabinie Irenie Tyszkiewicz (1887-1964) - założycielce i twórczyni Biblioteki Wiedzy Religijnej w Warszawie - prywatnej biblioteki funkcjonującej w oficynie pałacu należącego do jej rodziny przy ul. Litewskiej 6 w Warszawie. Zebrała w niej około 20 tys. książek, w tym 3 tys. dla dzieci. Biblioteka służyła także jako miejsce spotkań dyskusyjnych, w których uczestniczyli najważniejsi intelektualiści katoliccy okresu międzywojennego. Została otwarta w latach 1919-1939, a następnie działała w konspiracji do 1944 r., kiedy to została całkowicie zniszczona przez Niemców. Po II wojnie światowej biblioteka została odnowiona w 1956 r. także przez Irenę Tyszkiewicz (wówczas już siostrę Marię Józef Franciszkę ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża) i rozpoczęła działalność jako Prymasowska Biblioteka Wiedzy Religijnej. Biblioteka ta, działająca do dzisiaj w klasztorze należącym do Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża przy ul. Piwnej 9/11 w Warszawie, stała się wzorem dla innych bibliotek religijnych tworzonych w wielu miastach w Polsce. W latach 1919–1939 Irena Tyszkiewicz zaangażowała się również w działalność Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi założonego przez m. Elżbietę Czacką oraz innych powiązanych z Towarzystwem instytucji. Była m.in. współzałożycielką księgarni i Wydawnictwa „Verbum”. W artykule tym wykorzystano jej życiowe materiały archiwalne zgromadzone w Archiwum Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża (AFSK), Ojca Władysława Korniłowicza (AWK) i Matki Elżbiety Czackiej (AMCz).

EN

Article devoted to the countess Irena Tyszkiewicz (1887–1964) – founder and creator of the Library of Religious Knowledge in Warsaw – private library functioned in the outbuilding of the palace belonging to her family at 6 Litewska Street in Warsaw. She collected about 20 thousand books, including 3 thousand books for children. The library were used also as a place for discussion meetings by the most important Catholic intellectuals of the interwar period in Poland. Library was opened between 1919 and 1939 and later operated underground until 1944, when was destroyed by the Germans. After the Second War library was renovated in 1956 also by Irena Tyszkiewicz (then she was already sister Maria Józef Franciszka in the Congregation of the Franciscan Sisters Servants of the Cross) and began operating as the Primate’s Library of Religious Knowledge. This library, still operating in the Monastery belonging to the Congregation of the Franciscan Sisters Servants of the Cross at 9/11 Piwna Street in Warsaw, has become a model for other religious libraries created in many cities in Poland. In the years 1919–1939, Irena Tyszkiewicz was also involved in the activities of the Society for the Care of the Blind founded by Mother Elżbieta Czacka and other related institutions. Among others, she was a co-founder of a bookshop and the „Verbum” Publishing House. In this article to trace her life archival materials collected in the archives of the Franciscan Sisters Servants of the Cross (AFSK), Father Władysław Korniłowicz (AWK) and Mother Elżbieta Czacka (AMCz) were used.

Keywords

PL

Irena Tyszkiewicz (1887–1964); Biblioteka Wiedzy Religijnej w Warszawie; katolicyzm w Polsce; okres międzywojenny

EN

Irena Tyszkiewicz (1887–1964); Library of Religious Knowledge in Warsaw; Catholicism in Poland; interwar period

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Polish Biographical Studies
• Year: 2019
• Issue: 7
• Pages: 39-65

Dates

published

2019

Contributors

author

Elżbieta Przybył-Sadowska

• Uniwersytet Jagielloński

References

• AAV, Arch. Nunz. Varsavia, Indice 1237A, fasc. 1052 - „Verbum” Laski.
• Biblioteka dziecinna, rps, AWK - sygn. 252 - Biblioteka Wiedzy Religijnej;
• Czacka E., Listy do Antoniego Marylskiego, AMCz, sygn. 321.
• Korniłowicz W., Opis powstania i rozwoju „Verbum”, mps, AWK, sygn. 253 - „Verbum” - kwartalnik i wydawnictwo.
• [Korniłowicz W.] List ks. Władysława Korniłowicza do prof. Konrada Górskiego z 7.06.1934 (kopia), mps, AWK, sygn. 253 - „Verbum” - kwartalnik i wydawnictwo.
• [Landy T.,] Siostra Maria Józef Franciszka… (rps), s. 3, AFSK, sygn. 452 - s. Maria Józef Franciszka - Irena Tyszkiewiczowa, t: Wspomnienia o s. Marii Franciszce.
• Sikorska C., Moje wspomnienia (mps), s. 1, AFSK, sygn. 452, s. Maria Franciszka - Irena Tyszkiewicz.
• Sprawozdanie z Biblioteki Wiedzy Religijnej św. Teresy od Dzieciątka Jezus na 1 IV 1934, AWK, sygn. 252 - Biblioteka Wiedzy Religijnej.
• [Tyszkiewiczowa I.] Kwestionariusz, sygn. 452 - s. Maria Józef Franciszka - Irena Tyszkiewicz, t. sprawy osobiste i zakonne.
• [Tyszkiewiczowa I.,] Początki Biblioteki Wiedzy Religijnej. Opowiadanie s. Marii Józef Franciszki Tyszkiewicz siostrom [z klasztoru] Matki Boskiej Pocieszenia w Warszawie (spisane z taśmy magnetofonowej), mps, AFSK, sygn. 452, s. Maria Franciszka - Irena Tyszkiewicz.
• [Tyszkiewiczowa I.] Wspomnienia s. Marii Franciszki (spisane z taśmy magnetofonowej), AFSK, sygn. 452 - s. Maria Józef Franciszka - Irena Tyszkiewiczowa.
• Białoszewski M., Donosy rzeczywistości, Warszawa 1989.
• Czacka E., Historia Triuno [w:] Chrześcijanie, t. 2, red. B. Bejze, Warszawa 1976, s. 241-250.
• [Landy T.] tl, O zwyczajności, „Verbum” 1934, nr 3, 271-278.
• Liebert J., Listy do Agnieszki, red. S. Frankiewicz, Warszawa 2002.
• Tyszkiewicz J., O częstej i codziennej Komunii św., Warszawa 1942.
• Tyszkiewiczowa I., Biblioteka dla dzieci św. Teresy od Dzieciątka Jezus [w:] Biblioteki dla dzieci w Polsce, Warszawa 1934.
• Tylko niekulturalna osoba niszczy książki!… [druk ulotny], AWK, sygn. 252 - Biblioteka Wiedzy Religijnej.
• Verbum (1934-1939). Pismo i środowisko, t. 2, Wybór artykułów, oprac. M. Błońska, M. Kunowska-Porębna, S. Sawicki, Lublin 1976.
• Bek T., Biblioteka sióstr franciszkanek na Piwnej, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 2008, r. 98, nr 2, s. 192-193.
• Chamera-Nowak A., Biblioteka Wiedzy Religijnej w Warszawie, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 2290: „Bibliotekoznawstwo” [nr] 23, Wrocław 2000, s. 153-161.
• Dłużewska-Kańska Z., Kakowski Aleksander [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 11, Wrocław 1964-1965, s. 426-428.
• Dybowski M., Siostra Maria Franciszka (Irena Tyszkiewiczowa), „Przewodnik Katolicki”, nr 23, 7 czerwca 1964, s. 206.
• J. hr J., O stosunkach włościańskich, [Lwów] 1860.
• Motz W., Tyszkiewiczowa Irena z d. Jezierska [w:] Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa-Łódź 1972, s. 921.
• Przybył-Sadowska E., Biblioteka Wiedzy Religijnej w Warszawie (1919-1939), „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”, 2016, t. 10, s. 211-228.
• Przybył-Sadowska E., Siostra Katarzyna Steinberg z Lasek (1898-1977), „Studia Religiologia”, 2010, t. 43, s. 183-200.
• Przybył-Sadowska E., Triuno. Instytucje we wspólnocie Lasek 1911-1961, Kraków 2015,
• Saliński S.M., „U Tyszkiewiczów”. Ze wspomnień o K.I. Gałczyńskim (fragment), „Słowo Powszechne” 291 (1959), s. 4.
• Sawicki S., Verbum - pismo i środowisko [w:] Verbum (1934-1939). Pismo i środowisko, t. 1, oprac. M. Błońska, M. Kunowska-Porębna, S. Sawicki, Lublin 1976
• Stabińska J., Matka Elżbieta Róża Czacka, bm., br [Laski 1986].
• Szachno J. (s. Vianneya), Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża (Sorores Franciscales Ancillae Crucis) w latach 1939-1947 [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Polsce 1939-1947, t. 1, red. A. Chruszczewski, K. Dębowska, J. Kłoczowski, Lublin 1982.
• Szarota T., Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa 1978.
• Świerkowski K., Biblioteki warszawskie w latach 1939-1945 [w:] Warszawa lat wojny i okupacji 1939-1945, z. 2, red. K. Dunin-Wąsowicz, J. Kaźmierska, H. Winnicka, Warszawa 1972, s. 319-343.
• Tyszkiewicz B., Nie wszystko na sprzedaż, Warszawa 2003, s. 23-24.
• Willaume J., Marszałek szlachty lubelskiej Jan Jezierski wobec sprawy chłopskiej 1850- -1857, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, 1959, t. 14, s. 179-213.
• Wosiek R., Irena Tyszkiewiczowa - siostra Maria Franciszka (1887-1964) [w:] Ludzie Lasek, oprac. T. Mazowiecki, Warszawa 2000, s. 230-243
• Ziółek S., Za okno ze zdrajcą! Z atmosfery obrad sejmu powstańczego 1830-1831, „Mówią wieki”, 2010, z. 11, s. 46-49.

Identifiers

DOI

10.15804/pbs.2019.02

Biblioteka Nauki

1963300