Generał broni Lucjan Żeligowski (1865-1947) : Przyczynek do biografii

• Authors: Andrzej Wojtaszak

Abstracts

EN

General Lucjan Żeligowski came from a Polish noble family, the coat of arms “Bończa”. His ancestors fought against the Swedes in the sixteenth century and his father participated in the January Uprising in 1863. He is one of the most controversial figures in the corps of generals of the Second Polish Republic. He fought in the Russian-Japanese War (1904–1905). During the Great War, after the consent of the Russian authorities to create Polish military formations, he was a co-organizer of the Polish Riflemen Brigade, he fought in the ranks of the Polish Rifle Division and the Polish First Corps. In the final period of the war he co-organized the 4th Polish Rifle Division, with which he reached Poland via Odessa and Bessarabia. He fought with the armies of the Western Ukrainian People’s Republic and in the Polish-Soviet War – the Northern Front (10 DP) and in the fighting at Radzymin (during the Battle of Warsaw). After the war, the 1. Lithuanian-Belorussian Infantry Division took Vilnius and led to the creation the Republic of Central Lithuania. „Żeligowski’s Mutiny” resulted in joining this area to Poland. In the Polish Army he was the commander of the Army Inspectorate No. 2 in Warsaw and the Minister of Military Affairs. After Piłsudski’s coup d’état (the May coup), he stood at the head of the Liquidation Commission set up to clarify the circumstances and course of May events in 1926. He was also an Inspector of the Army in the General Inspectorate of the Armed Forces. On August 31, 1927, he retired. In 1928 he became the president of the Chapter of the Order of Polonia Restituta and a member of the State Tribunal. In 1935 he was elected a member of the Parlament (Sejm) of the 4th term from the list of the Non-Partisan Block of Cooperation with the Government – he chaired the Parlament Military Commission, and then the Parlament (Sejm) of the 5th term from the non-party list. During World War II, he was a member of the National Council of the Republic of Poland, chairman of its Military Committee and Chancellor of the Order of Virtuti Militari. A supporter of Slavophile in the postwar period, he was in favor of cooperation with the USSR. He died in London in 1947. He rests at the Military Cemetery in Powązki in Warsaw.

PL

Generał Lucjan Żeligowski pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej, herbu „Bończa”. Jego przodkowie walczyli ze Szwedami w XVI wieku, a jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym w 1863 roku. Jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w korpusie generałów II RP. Walczył w wojnie rosyjsko-japońskiej (1904-1905). Podczas Wielkiej Wojny, po zgodzie władz rosyjskich na tworzenie polskich formacji wojskowych, był współorganizatorem Brygady Strzelców Polskich, walczył w szeregach Polskiej Dywizji Strzelców i w Pierwszym Korpusie Polskim W ostatnim okresie wojny współorganizował 4. Dywizję Strzelców Polskich, z którą dotarł do Polski przez Odessę i Besarabię. Walczył z wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej i w wojnie polsko-radzieckiej - na Froncie Północnym (10 DP) oraz w walkach pod Radzyminem (podczas bitwy warszawskiej). Po wojnie na czele 1. Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej zajął Wilno i doprowadził do powstania Republiki Litwy Środkowej. „Bunt Żeligowskiego” zaowocował przyłączeniem tego obszaru do Polski. W Wojsku Polskim był dowódcą Inspektoratu Wojskowego nr 2 w Warszawie i Ministrem Spraw Wojskowych. Po zamachu stanu Piłsudskiego (zamachu majowym) stanął na czele Komisji Likwidacyjnej powołanej w celu wyjaśnienia okoliczności i przebiegu wydarzeń majowych w 1926 r. Był także inspektorem armii w Generalnym Inspektoracie Zbrojnym Siły. 31 sierpnia 1927 r. przeszedł na emeryturę. W 1928 r. został przewodniczącym Kapituły Orderu Odrodzenia Polski i członkiem Trybunału Stanu. W 1935 r. został wybrany posłem na Sejmu IV kadencji z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem - przewodniczył Komisji Wojskowej Parlamentu, a następnie był posłem na Sejm V kadencji z listy bezpartyjnej. Podczas II wojny światowej był członkiem Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej, przewodniczącym Komitetu Wojskowego i kanclerzem Orderu Virtuti Militari. Zwolennik słowianofilstwa. W okresie powojennym opowiadał się za współpracą z ZSRR. Zmarł w Londynie w 1947 r. Spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Keywords

PL

biografia; wojna rosyjsko-japońska; generalicja Wojska Polskiego; zamach stanu w 1926 roku; wojny światowe; słowianofilstwo

EN

biography; Russian-Japanese War; generals of the Polish Army; coup d’état in 1926; World Wars; Slavophilism

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Polish Biographical Studies
• Year: 2019
• Issue: 7
• Pages: 67-93

Dates

published

2019

Contributors

author

Andrzej Wojtaszak

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie
• Zespół gen. Lucjana Żeligowskiego 1889-1939, 1944-1947 - sygn.105.
• Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego Ameryce
• Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, sygn.701/2.
• Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie
• Kolekcja generałów i wielkich osobistości. Akta gen. Lucjana Żeligowskiego, mf. sygn. I.480. 295.
• „Dziennik Personalny” z 1920, nr 18, nr 38; z 1921, z 1922, nr 3; z 1922, nr 19, nr 43, z.1923, nr 4; z 1925, nr 129; z 1926, nr 20, nr 44.
• „Monitor Polski”, 2007, nr 85, poz.885.
• „Rocznik Oficerski” Warszawa 1923; 1924; 1928; 1932.
• Cieślikowski Z., Materiały źródłowe do przewrotu majowego, Warszawa 2002.
• Rybka R., Stefan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim w latach 1935-1939, Kraków 2003.
• Rybka R., Stefan K., Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.
• Bielski M., Generałowie Odrodzonej Rzeczypospolitej, t. 1-2, Toruń 1995, 1998.
• Cieślewicz M., Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1966, nr 1.
• Czuma S., Wójcik W., Generałowie w stalowych mundurach, Warszawa 2003.
• Dziennik Tymczasowej Komisji Rządzącej. Litwa Środkowa, Wilno dnia 28 listopada 1920, Nr 4.
• Garlicki A., Stawecki P., Przewrót wojskowy w Polsce 1926 r. Wybór dokumentów, cz. I, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1977, nr 2.
• Herby rycerstwa polskiego. Przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane w r. p. 1584, Kraków 1858.
• Kadry morskie Rzeczypospolitej, t. 2: Polska Marynarka Wojenna, cz. I: Korpus oficerów 1918-1947, pod red. J.K. Stawickiego, Gdynia 1996.
• Kosk H.P., Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, t. 1-2, Pruszków 1998, 2001.
• Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Londyn 1976; wyd. II (uzupełnione i poprawione), Warszawa 1991.
• Machaliński Z. , Admirałowie polscy 1919-1950, Warszawa 1993.
• Polak B. (red.), Kawalerowie Virituti militari 1792-1945, t. II (1914-1921), cz. 2.
• Ruszkowski W. , Kofman J. (red.), Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX w., Warszawa 2004.
• Sejm Wileński 1922. Przebieg posiedzeń według sprawozdań stenograficznych w opracowaniu kancelarii sejmowej, Wilno 1922, X posiedzenie Sejmu z 20 lutego 1922, s. X/1-22.
• Spisok kapitanam armejskoj pehoty po staršinstvu. Sostavlen na 01.11.1913, St. Petersburg 1914.
• Spisok polkovnikam po staršinstvu. Sostavlen po 01.08.1916, Piotrogród 1916.
• Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994.
• Suchcitz A., Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
• Umowa między Rzecząpospolitą Polską i Rzecząpospolitą Litewską w sprawie ustanowienia tymczasowego modus vivendi aż do ostatecznego uregulowania stosunków między oboma państwami podpisana w Suwałkach, dnia 7 go października 1920, [w:] League of Nations Treaty Series, 1922, vol. VIII, nr 221.
• Dowbór - Muśnicki J., Wspomnienia, Warszawa 2003.
• Haller S., Wypadki warszawskie od 12 maja do 15 maja 1926, Kraków 1926.
• Pamiętniki generała broni Lucjana Żeligowskiego. Wstęp i oprac. D. Fabisz, Warszawa 2014.
• Romeyko M., Przed i po maju, Warszawa 1967.
• Wrzos K., Piłsudski i piłsudczycy, Warszawa 1936.
• Żeligowski L., Przewrót majowy, [w:] Warszawa w II Rzeczypospolitej 1918-1939, red. M. Drozdowski, E. Borecka, H. Janowska, Warszawa 1970, z. 2.
• Żeligowski L., Wojna w roku 1920. Wspomnienia i rozważania , Warszawa 1930.
• Żeligowski L., O ideę słowiańską. London 1941.
• L. Żeligowski, Zajęcie Wilna w roku 1920, komentarz i wyd. T. Stańczyk, „Rzeczpospolita”, 1992, nr 57.
• Żeligowski L., Zapomniane prawdy. London 1941.
• Bagińskiego H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921
• Bazylow L., Historia powszechna 1798-1918, Warszawa 1981.
• Bazylow L., Wieczorkiewicz P.P., Historia Rosji, Wrocław-Warszawa, 2005.
• Fabisz D., Generał Lucjan Żeligowski 1865-1947. Działalność wojskowa i polityczna, Warszawa 2007.
• Gumowska G., Opowieść o gen. broni Lucjanie Żeligowskim, Bydgoszcz 1994, cz. 1. Lata 1865-1920, Bydgoszcz 1994.
• Jaxa-Ronkier B., Dzierżyński. „Czerwony kat”, Warszawa 1933.
• Kaźniewski T., Wojsko Polskie w Rosji w czasie rewolucji 1917-1918, Warszawa 1935.
• Mackiewicz S. (Cat ), Lata nadziei 17 września 1939 r. - 5 lipca 1945 r., Warszawa 1990.
• Russko-Âponskaâ vojna 1904-1905 gg., T. I - IX. ( Русско-Японская война 1904-1905 гг. T. I - IX.), Petersburg 1910.
• Stawecki P., Generałowie polscy. Zarys portretu zbiorowego 1776-1945, Warszawa 2010.
• Wojtaszak A., Generalicja Wojska Polskiego 1918-1926, Szczecin-Warszawa 2012.
• Wojtaszak A.,Generalicja Wojska Polskiego 1935-1939. (Analiza grupy funkcjonalno-decyzyjnej), Szczecin 2018.
• Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas I wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990.
• Wyszczelski L, Ministerstwo Spraw Wojskowych (1918-1939), Warszawa 2010.
• Fabisz D., Generał Lucjan Żeligowski w walce o Polskę i jej granice w latach 1914-1921, [w:] Listopad 1918 z perspektywy osiemdziesięciolecia, red. Cz. Osękowski, Zielona Góra 2000.
• Galas K., Generał broni Lucjan Żeligowski i jego zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, „Niepodległość i Pamięć», 2009 nr 29.
• Kicman W., Jeszcze w sprawie gen. broni L. Żeligowskiego, «Wojskowy Przegląd Historyczny», 1988, nr 2. Mackiewicz (Cat) S., Generał Żeligowski, „Słowo”, 1930, nr 232
• Marczyk W., Generał broni Lucjan Żeligowski, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1987, nr 4;
• Suleja W., Zamach majowy, [w:] Polski wiek XX. Dwudziestolecie, pod red. K.Persaka i P. Machcewicza, Warszawa 2009.
• Waligóra B., Zajęcie Wilna przez gen. Żeligowskiego, „Bellona”, T.36, 1930.
• W.P. Akcja zbrojna i dyplomatyczna o Wilno, w: Wilno wyzwolone. Jednodniówka na zjazd byłych uczestników walk o Wilno w dniach 10-11 XI.1930 r. Wilno 1930.
• Woszczyński B., Wypadki majowe 1926 roku w liczbach, „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i Studia z okresu 1914-1939”, 1966, t. X.
• Informacje o rodzie Żeligowskich, [w: ] http://www.oszmianszczyzna.pl/genealogia_zeligowski.html#general (dostęp: 2.06.2019).
• Russkaâ armiâ v Velikoj vojne, (Русская армия в Великой войне, [w:] http://www.grwar.ru/persons/persons.html?id=1817, data dostępu: 2.06.2019).

Identifiers

DOI

10.15804/pbs.2019.03

Biblioteka Nauki

1963302