Jan Stachniuk (1905–1963) – Neo-Pagan and National Bolshevik

• Authors: Jarosław Tomasiewicz

Abstracts

EN

Jan Stachniuk (1905–1963) was genuine Polish philosopher and political activist. Stachniuk started his activity in ranks of the left-wing Piłsudskite youth movement but during 1930s he became an ideologue of the anti-Catholic ultra-nationalist far right group called Zadruga. Under Nazi occupation of Poland Zadruga movement was absorbed into left-nationalist Stronnictwo Zrywu Narodowego and after the World War II Stachniuk unsuccessfully tried to collaborate with new communist regime. His ideology was synthesis of pantheist neopaganism, extreme pan-Slavic nationalism and totalitarian (quasi-Stalinist) version of socialism but his last – and most mature – works proclaimed universalist ideal of human creativity.

Keywords

PL

Stanisław Lis-Kozłowski (1907–1995); dzieje polskiej kultury; emigracja; Polonia argentyńska

EN

Stanisław Lis-Kozłowski (1907–1995); history of Polish culture; emigration; Polish community in Argentina

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Polish Biographical Studies
• Year: 2020
• Issue: 8
• Pages: 157-175

Dates

published

2020

Contributors

author

Jarosław Tomasiewicz

• https://orcid.org/0000000197505256

References

• Brzozowski S., Ludzkość i naród, „Świt” 1907, no. 26.
• Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, Warszawa 1988.
• Czapiński K., Niewczesne pomysły. Polski nacjonalizm przeciw chrześcijaństwu, „Robotnik” 1939, no. 210.
• Czapiński K., O przebudowę duszy polskiej – Akcja “Zadrugi”, „Robotnik” 1937, no. 384.
• Czarnowski M. S., Fragmenty życiorysu Jana Stachniuka na tle wydarzeń politycznych w Polsce powrześniowej (typescript, 1988).
• Grott B., Religia, cywilizacja, rozwój: wokół idei Jana Stachniuka, Kraków 2003.
• Gulanowski J., New Pole in New Poland. Upbringing according to Jan Stachniuk, [in:] Utopia, Ideology and/or Everyday Education Practice, ed. W. Złobicki, Wrocław 2019).
• Hoffmann H., Astralistyka (Szkice z dziejów religioznawstwa polskiego), Kraków 1991.
• Kim jesteśmy?, “Zadruga” 1937, no. 1.
• Kossak-Szczucka Z., Pod dyktandem Berlina, Warszawa 1942.
• Łużyca B., Polska Myśl Nacjonalistyczna na przełomie XIX i XX wieku, „Zadruga” 1939, no. 3.
• Majchrowski J. M., Geneza politycznych ugrupowań katolickich: Stronnictwo Pracy, Grupa „Dziś i Jutro”, Paris 1984.
• Majchrowski J. M., Szkice z historii polskiej prawicy politycznej lat Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1986.
• Majchrowski J. M., Grott B., „Arkona”, „Zaranie”, „Kuźnia”, „W drodze” i „Stanica”: pisma wydawane przez zadrużan w brytyjskiej strefie okupacyjnej w Niemczech, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1982, no. 2.
• Malewski W., Ideały a rzeczywistość “Zadrugi”, „Tęcza” 1938, no. 12.
• Okraska R., Słowiańska sielanka. Józef Niećko i jego „neopogańska” wizja dziejów Polski, [in:] Religia – Polityka – Naród. Studia nad współczesną myślą polityczną, ed. R. Łętocha, Kraków 2010.
• Okraska R., W kręgu Odyna i Tryglawa, Biała Podlaska 2001.
• Piotrowski M., Służba idei czy serwilizm? Zygmunt Felczak i Feliks Widy Wirski w najnowszych dziejach Polski, Lublin 1994.
• Potrzebowski S., Słowiański ruch Zadruga, Szczecin 2016.
• Stachniuk’s letter to A. Wacyk (29 November 1945).
• Stachniuk J., Dzieje bez dziejów. Teoria wewnętrznego rozwoju Polski, Wrocław 1990.
• Stachniuk J., Wspakultura, Warszawa 1948.
• Stachniuk J., Źródła różnic, „Zadruga” 1938, no. 1.
• Strutyński M., The Ideology of Jan Stachniuk and the Power of Creation, [in:] Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe, eds. K. Aitamurto, S. Simpson, Abingdon 2013.
• Szczepański T., Stachniuk Jan „Stoigniew”, [in:] Zadruga: Słownik Biograficzny Uczestników Ruchu Zadrużnego w XX wieku, eds. M. Dymek, T. Szczepański, Warszawa 2019.
• Tichá K., Tadeusza Micińskiego walka o Człowieka. Od indywidualistycznego symbolu Lucyfera do Słonecznego Boga jako mitu doskonalącej się zbiorowości, Olomouc 2009 [typescript of PdD dissertation].
• Tomasiewicz J., Demiurgizm jako przykład neopoganizmu rasowo-nacjonalistycznego, “Ex Nihilo” 2012, no. 1.
• Tomasiewicz J., Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921–1935, Katowice 2012.
• Tomasiewicz J., Po dwakroć niepokorni. Szkice z dziejów polskiej lewicy patriotycznej, Łódź 2014.
• Tomasiewicz J., Ugrupowania zadrużne i neozadrużne w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1945), „Historia i Polityka” 2012, no. 7.
• Wacyk A., Jan Stachniuk – 1905–1963. Życie i dzieło, vol. 1, Wrocław 1976.
• Witowski A. [J. Mosdorf J.], Romantyzm kopca termitów, „Prosto z Mostu” 1935, no. 29.
• Zryw narodowy – synteza polskiej myśli politycznej, „Zryw” 1943, no. 19.
• Stachniuk, J., Kolektywizm a naród (Collectivism and the Nation), 1933.
• Stachniuk, J., Heroiczna wspólnota narodu. Kapitalizm epoki imperializmu (Heroic Community of Nation. Capitalism in Age of Imperialism), 1935.
• Stachniuk, J., Państwo a gospodarstwo. Geneza etatyzmu w Polsce (The State and the Economy: Origin of the Statism in Poland), 1939.
• Stachniuk, J., Dzieje bez dziejów. Teoria wewnętrznego rozwoju Polski (History without History. Theory of internal development of Poland), 1939.
• Stachniuk, J., Zarys ekonomii (An Outline of Economy), 1942 – under Widy’s name.
• Stachniuk, J., Zagadnienia totalizmu (Problems of Totalitarianism), 1943.
• Stachniuk, J., Polska i rewolucja (Poland and revolution), 1945 – under Widy’s name.
• Stachniuk, J., Droga wielkiej odbudowy (Way of a great Restoration), 1946 – under Felczak’s name.
• Stachniuk, J., Człowieczeństwo i kultura (Humanity and Culture), 1946.
• Stachniuk, J., Walka o zasady. Drugi front trzeciej Rzeczpospolitej (A Struggle for Principles. The second front of the Third Republic), 1947.
• Stachniuk, J., Wspakultura (The Back-culture), 1948.
• Stachniuk, J., Chrześcijaństwo a ludzkość (Christianity and Humanity), 1997.
• Stachniuk, J., Droga rewolucji kulturowej w Polsce. Studium o rekonstrukcji psychiki narodowej (The Way of Cultural Revolution in Poland. Study about the reconstruction of national mind), 2006.
• Stachniuk, J., Mit słowiański (The Slav Myth), 2006.

Identifiers

DOI

10.15804/pbs.2020.07

Biblioteka Nauki

1371320