O granicach interpretowania prawa według Karla Engischa Studium przypadku niemieckiego

• Authors: Jan Wiktor Tkaczyński , Thomas Würtenberger

Title variants

EN

On the Limits of Interpreting the Law According to Karl Engisch German Case Study

Abstracts

PL

Zapewne nie pomylimy się tutaj, gdy stwierdzimy, że jedną z najgoręcej dyskutowanych kwestii w niemieckiej doktrynie prawa pozostaje nadal problematyka delimitacji granic prawotwórstwa sędziowskiego (Richterrecht). Inaczej mówiąc, najzwięźlej, prawa sędziego do stanowienia prawa. Prawo sędziowskie jest, i trudno się z taką opinią nie zgodzić, jednym z najciekawszych, ale i zarazem kontrowersyjnych zagadnień we współczesnym prawodawstwie. A pytanie, czy sędzia ma być jedynie „ustami ustawy”, czy też jednak wolno mu wnosić twórczy wkład w jej odczytanie, nie sposób uznać, także dzisiaj, za mało poważne, bądź wręcz nawet przestarzałe. Stąd próbę udzielenia nań odpowiedzi przez Karla Engischa (1899–1990), jednego z najwybitniejszych niemieckich teoretyków prawa karnego XX stulecia3, można i należy widzieć nie tylko w kategoriach kazuistycznych popisów, ale również (a kto wie, czy nie głównie) jako świadectwo badacza odrzucającego widzenie sędziego w roli swoistego automatu działającego wedle dogmatów poznawczych. Z polskiego punktu widzenia świadectwo to pozostaje przy tym o tyle przekonywujące, o ile uwzględnić odrzucenie przez Engischa narodowosocjalistycznych uroszczeń w badaniu i stosowaniu prawa. Postawa, która – jak wiemy – nie była typową dla tego środowiska w okresie Trzeciej Rzeszy.

EN

We are probably not mistaken when we state here that one of the most heatedly debated issues in German legal doctrine remains the problem of the delimitation of the limits of judicial lawmaking (Richterrecht). In other words, and in the most succinct terms, the judge’s right to legislate. For the judicial law is, and it would be difficult not to agree with such an opinion, one of the most interesting but also controversial issues in contemporary legislation. The question as to whether a judge is merely the „mouthpiece of the law”, or whether he or she is allowed to make a creative contribution to its interpretation, cannot be regarded, even today, as not serious or merely outdated. Hence, the attempt of Karl Engisch (1899–1990), one of the most prominent German criminal law theorists of the 20th century, to answer this question can and should be seen not only in terms of casuistic demonstration, but also (and who knows if not primarily) as the evidence of a scholar who rejects seeing the judge as a kind of automaton acting according to cognitive dogmas. From the Polish perspective, this account remains convincing insofar as one takes into consideration Engisch’s rejection of National Socialist delusions in the study as well as in the application of law. An attitude which, as we know, was not typical of this milieu during the Third Reich.

Keywords

EN

judicial law; constitutional law; doctrine of state and law

PL

prawo sędziowskie; prawo konstytucyjne; doktryna państwa i prawa

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2022
• Issue: 5(69)
• Pages: 155-166

Dates

published

2022

Contributors

author

Jan Wiktor Tkaczyński

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/0000000210278802

author

Thomas Würtenberger

• Albert-Ludwigs-Universität Freiburg we Fryburgu Bryzgowijskim

References

• Anders M., Gehle B., Kommentar zur Zivilprozessordnung, München 2022.
• Bockelmann P., Festschrift für Rudolf Smend, Göttingen 1952.
• Bruns H.-J., Strafzumessungsrecht, Köln 1974.
• Engisch K., Einführung in das juristische Denken, Stuttgart 2018.
• Forsthoff E., Lehrbuch des Verwaltungsrechts I, München 1973.
• Hirsch H.J., Festschrift für Nikolaos K. Androulakis, Athen 2003.
• Jellinek G., Verwaltungsrecht, Berlin 1931.
• Kopp F.O., Ramsauer U., Kommentar zum Verwaltungsverfahrensgesetz, München 2021.
• Kroeschell K., Rechtsgeschichte Deutschlands im 20. Jahrhundert, Göttingen 1992.
• Laun R., Das freie Ermessen und seine Grenzen, Leipzig 1910.
• Maurach R., Gössel K.H., Strafrecht. Allgemeiner Teil, Heidelberg 2014.
• Maurer H., Waldhoff Ch., Allgemeines Verwaltungsrecht, München 2020.
• Redeker K., v. Oertzen H.-J., Kommentar zur Verwaltungsgerichtsordnung, Stuttgart 2022.
• Rupp H.H., Ermessensspielraum und Rechtsstaatlichkeit, „Neue Juristische Wochenschrift” 1969, nr 30.
• Schlosser H., Grundzüge der Neueren Privatrechtsgeschichte. Rechtsentwicklungen im europäischen Kontext, Heidelberg 2005.
• Soell H., Das Ermessen der Eingriffsverwaltung, Heidelberg 1973.
• Wolff H., Bachoff O., Stober R., Kluth W., Verwaltungsrecht, München 2017.
• Zippelius R., Würtenberger T., Deutsches Staatsrecht, München 2018.

Identifiers

DOI

10.15804/ppk.2022.05.12

Biblioteka Nauki

2129865