Ważenie praw i wolności konstytucyjnych w procesie sądowego stosowania prawa

• Authors: Maciej Zygmunt

Title variants

EN

Balancing Constitutional Rights and Freedoms in Judicial Application of Law

Abstracts

EN

The article analyzes the issue of the cognition of courts to weigh constitutional rights and freedoms, both in relation to vertical and horizontal relations. The view is defended that the courts are obliged to apply the weighing mechanism to constitutional rights – pursuant to Art. 31 sec. 3 and Art. 31 sec. 2 sentences 1 of the Constitution of the Republic of Poland. The constitutional adequacy of the final determination of the conditional priority relationship between the competing principles of law by the legislator is being examined. It is shown that the conclusiveness and correctness of establishing this relationship require weighing the principles in concreto sensu stricto, which can only take place at the stage of judicial application of the law. However, this does not mean that there is a gap in the Polish system of protection of individual rights and freedoms.

PL

W artykule analizowane jest zagadnienie kognicji sądów do ważenia praw i wolności konstytucyjnych, zarówno w odniesieniu do relacji wertykalnych, jak i horyzontalnych. Broniony jest pogląd, że sądy są zobowiązane do stosowania mechanizmu ważeniowego w odniesieniu do konstytucyjnych praw podmiotowych – odpowiednio na podstawie art. 31 ust. 3 i art. 31 ust. 2 zd. 1 Konstytucji RP. Badana jest konstytucyjna adekwatność ostatecznego ustalenia warunkowej relacji pierwszeństwa między konkurencyjnymi zasadami prawa przez ustawodawcę. Wykazane zostaje, że konkluzywność i poprawność ustalenia tej relacji wymaga ważenia zasad in concreto sensu stricto, co może nastąpić jedynie na etapie sądowego stosowania prawa. Nie oznacza to jednak istnienia luki w polskim systemie ochrony praw i wolności jednostki.

Keywords

PL

ważenie praw i wolności; zasada proporcjonalności; sądowe stosowanie prawa; warunkowa relacja pierwszeństwa; konstytucyjne prawa podmiotowe; zakres kognicji sądów

EN

weighing rights and freedoms; proportionality principle; judicial application of the law; conditional priority relationship; constitutional rights; scope of judicial jurisdiction

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2023
• Issue: 3(73)
• Pages: 127-139

Dates

published

2023

Contributors

author

Maciej Zygmunt

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/000000032022221X

References

• Alexy R., Teoria praw podstawowych, Warszawa 2014.
• Collins H., On the [In]compatibility of Human Rights Discourse and Private Law, „LSE Law, Society and Economy Working Papers” 2012, nr 7.
• Florczak-Wątor M., Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych, Kraków 2014.
• Florczak-Wątor M., Ważenie zasad konstytucyjnych jako podstawa sądowej wykładni [w:] Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym, A. Kotowski, E. Maniewska „Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały naukowe”, t. 4, Warszawa 2017.
• Garlicki L., Sądy a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sądowy” 2016, nr 7–8.
• Gizbert-Studnicki T., Konflikt dóbr i kolizja norm, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1989, nr 1.
• Grabowski A., Konstytucja RP jako lex superior względem prawa ustawowego (w ramach sądowego stosowania prawa), „Państwo i Prawo” 2022, nr 10.
• Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017.
• Kordela M., Kategoria norm, zasad oraz wartości prawnych. Uwagi metodologiczne w związku z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 5.
• Maroń G., Formuła ważenia zasad prawa jako mechanizm usuwania ich kolizji na przykładzie koncepcji Roberta Alexego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria prawnicza” 2009, nr 53.
• Mączyński A., Bezpośrednie stosowanie konstytucji przez sądy, „Państwo i Prawo” 2000, nr 5.
• Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kontroli konstytucyjności ustaw w Polsce, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, nr XL.
• Podkowik J., Bezpośrednie konstytucyjne granice wolności człowieka, „Państwo i Prawo” 2017, nr 8.
• Radziewicz P., Pojęcie horyzontalnego skutku norm konstytucyjnych – uwagi wprowadzające z perspektywy prawa konstytucyjnego [w:] Horyzontalne oddziaływanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, red. A. Młynarska-Sobaczewska, P. Radziewicz, „Studia i Materiały Trybunału Konstytucyjnego” 2015, t. LVI.
• Konstytucja RP. Komentarz do art. 87–243, t. II, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Safjan M., O różnych metodach oddziaływania horyzontalnego praw podstawowych na prawo prywatne, „Państwo i Prawo” 2014, nr 2.
• Sarnowiec-Cisłak M., Grzybowski T., Ważenie zasad prawa w orzecznictwie sądów administracyjnych, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2018, nr 6.
• Śledzińska-Simon A., Analiza proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Teoria i praktyka, Wrocław 2019.
• Tuleja P., Interpretacja konstytucji [w:] Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, red. J. Trzciński, A. Jankiewicz, Warszawa 1996.
• Tuleja P., Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie hierarchicznej kontroli norm, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 5.
• Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Kraków 2003.
• Tuleja P., Sądowa wykładnia prawa jako podstawa hierarchicznej kontroli norm [w:] Kontrola konstytucyjności prawa a stosowanie prawa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, red. J. Królikowski, J. Podkowik, J. Sułkowski, Warszawa 2017.

Identifiers

DOI

10.15804/ppk.2023.03.09

Biblioteka Nauki

6645752