Meandry w kwestii cywilnej kontroli nad Siłami Zbrojnymi w RP po 1989 roku

• Authors: Zenon Trejnis

Title variants

EN

Meanders in Civilian Control over the Armed Forces in Poland After 1989

RU

Меандеры в вопросе гражданского контроля над вооруженными силами в Польше после 1989 года

Abstracts

RU

В статье представлены соображения и мнения о соблюдении конституционных принципов, связанных с вопросом гражданского и демократического контроля над вооруженными силами после 1989 года в Польше. Контроль, верховенство или надзор гражданских властей над органами насилия являются одной из самых больших проблем, стоящих перед демократическим государством. Гражданский контроль над вооруженными силами сегодня имеет особое значение, поскольку НАТО признало его необходимым условием членства. Цель статьи – ответить на вопрос – как каждая сторона воспринимает свою роль и какую функцию она выполняет в плане контроля, верховенства и надзора – от общественного уважения и популярности, которыми пользуется тот или иной политик, политический институт или вооруженные силы к административным или политическим способностям правящих политиков. Гражданский контроль также должен быть принят военными командирами, а также политическими лидерами, находящимися у власти, и должен основываться на институциональных и правовых нормах, принятых в данной стране, и опыте членов НАТО. Вооруженные силы должны служить государству, защищать его независимость, безопасность и территориальную целостность, а потому оставаться политически нейтральными, а не избранным политическим (партиям) или социальным группам. В связи с тем, что не существует одна модель функционирования вооруженных сил или системы контроля над ними, существуют только общие правила, необходимые для обеспечения демократического и гражданского контроля над вооруженными силами в государстве.

EN

The article presents considerations and opinions on the observance of constitutional principles related to civil and democratic control over the armed forces after 1989 in Poland. The control, supremacy, and supervision of the civil authorities over the organs of violence are one of the greatest challenges a democratic state must face. Civilian control of the military is vital today, as NATO has made it a prerequisite for membership. The article aims to present a research problem and answer the question – how each side perceives its role and what function it fulfils in terms of control, authority, and supervision – from the public respect and popularity enjoyed by a given politician, political institution, or armed forces to the administrative or political abilities of the ruling politicians. Civilian control should also be accepted by military commanders and political leaders in power and result from the institutional and legal regulations adopted in a given country and the experience of NATO members. The armed forces are to serve the state, protect its independence, security, and territorial integrity, and therefore maintain political neutrality, not selected political groups (parties) or society. Since there is no uniform model or system of control over the military, there are only common principles necessary to guarantee democratic and civilian control over the armed forces in the state.

Keywords

EN

civilian control; supremacy; supervision; armed forces; organs of; violence; clear command and control line; democratic state; security and; defence

RU

гражданский контроль; верховенство; надзор; вооруженные силы; органы насилия; четкая линия управления; демократическое государство; безопасность и оборона

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Studia Orientalne
• Year: 2022
• Issue: 4(24)
• Pages: 9-39

Dates

published

2022

Contributors

author

Zenon Trejnis

• Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000209682517

References

• Althusser L., Ideology and Ideological State Apparatuses, Monthly Review Press 1971.
• Binczycki K., Ocena geostrategicznych i polityczno-prawnych aspektów Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 12 maja 2020 r., [w:] Geopolityka Polski. Strefy wspływów/2, red. L. Sykulski, Toruń–Warszawa 2021.
• Brzozowski A., Uwarunkowania i wyznaczniki reformy systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2018, nr 41.
• Ćwieluch J., Generałowie. Niewygodna prawda o polskiej armii, Warszawa 2017.
• Dahl R.A., O demokracji, , Kraków 2000.
• Faliński M.A., Jabłoński B., Sokołowski T., Cywilna i demokratyczna kontrola nad siłami zbrojnymi w Polsce, Toruń 1996.
• Firlej E., Jopek Z., Traktat o konwencjonalnych siłach w Europie CFE (stan i perspektywy), Warszawa–Toruń 1996
• Foucault M., Podmiot i władza, „Lewą Nogą” 1998, nr 9.
• Powell C., „Polityka”, 10.04.1993, nr 15.
• Heidegger M., Bycie i czas, Warszawa 1994.
• Herspring D.R., Civil-Military Relations and Shared Responsibility. A Four Nation Study, Baltimore 2013.
• R. , Rumsfeld’s Wars. The arrogance of Power, Lawrence 2008.
• Herspring D.R., The Pentagon and Presidency. Civil-Military Relation from FDR to George W. Bush, Lawrence 2005
• Huntington S.P., Political Order is Changing Societes, New Haven 1968.
• Huntington S.P., The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations, Cambridge 1957.
• Hungtingtona S.P., Trzecia fala demokratyzacji, Warszawa 1995.
• International Military and Defense Encyclopedia, vol. 1, 2, 5, Washington 1995.
• Karwat M., Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy, „Studia Politologiczne UW” 2012, vol. 17.
• Kim R., Korus J., Kuźnia PIS-owskich kadr. Szkoła Główna Spółek Skarbu Państwa, „Newsweek Polska” 2022, nr 25.
• Korbroński A., Civil-Military Relation in Poland: Who is Charge?, [w:] Naród – Władza – Społeczeństwo, red. A. Jasińska-Kania, J. Raciborski, Warszawa 1996.
• Kurski J., Semka P., Lewy czerwcowy, Warszawa 1992.
• Mouffe Ch., Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
• Olszewski J., Przerwana dekada, Warszawa 1992.
• Parlamentarny nadzór nad sektorem bezpieczeństwa. Zasady, mechanizmy i praktyki, H. Born (red.), Warszawa 2004.
• Schematyzm Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego, Warszawa 1994.
• Schmitt C., Pojęcie polityczności, [w:] C. Schmitt, Teologia polityczna i inne państwa, Warszawa 2012.
• Siergiejczyk P., Mit Olszewskiego, „Przegląd” 2022, nr 23.
• Skrzypiński D., Ewolucja modeli cywilnej kontroli nad armią w polskim systemie politycznym po 1989 roku, [w:] Demokratyzacja w III Rzeczypospolitej, red. A. Antoszewski, Wrocław 2002.
• Sokołowski J., Usytuowanie i funkcjonowanie duszpasterstwa w Wojsku Polskim, Toruń 1996.
• Trejnis Z., Cywilna kontrola nad armią. Konstytucyjne uprawnienia Prezydenta RP, [w:] Konstytucja RP. Oczekiwania i nadzieje, red. T. Bodio, W. Jakubowski, Warszawa 1997.
• Trejnis Z., Europejski czy euroatlantycki model bezpieczeństwa narodowego Polski?, [w:] Polska w euroatlantyckiej strefie bezpieczeństwa, red. Z. Trejnis, R. Radziejewski, Warszawa 2014.
• Trejnis Z., Międzynarodowe standardy kontroli politycznej nad siłami zbrojnymi w państwach demokratycznych, [w:] Współczesne bezpieczeństwo, red. W. Fehler, Toruń 2001.
• Trejnis Z., Modele cywilnej kontroli nad siłami zbrojnymi w demokratycznych państwach, [w:] Polska i Europa w perspektywie politologicznej. Księga Jubileuszowa dedykowana profesorowi Konstantemu Adamowi Wojtaszczykowi z okazji 45-lecia pracy akademickiej, t. II, red. J. Wojnicki, J. Miecznikowska, Ł. Zamęcki, Warszawa 2020.
• Trejnis Z., Siły zbrojne w państwie demokratycznym i autorytarnym, Warszawa 1997.
• Wiatr J.J., Tarcza i miecz. Socjologiczne zagadnienia bezpieczeństwa narodowego, Toruń 2017.
• Wyścig tarczy z mieczem, z Pawłem Solochem, szefem Biura Bezpieczeństwa, rozmawiają M. Pyza i M. Wikło, „Sieci” 2019, nr 1.
• Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej 2020, https://www.bbn. gov.pl/pl/informacje-o-bbn/publikacje/8808,Strategia-Bezpieczeństwa-Narodowego- -Rzeczypospolitej-Polskiej.html/.
• Konstytucja Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997, nr 78, poz. 3, art. 26, ust. 1 i 2.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1952 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz samorządzie terytorialnym, Dz.U. 1992, nr 84, poz. 426.
• Ustawa z dn. 15 grudnia 1995 r. o Urzędzie Ministra Obrony Narodowej, Dz.U. 1996, nr 10, poz. 56.
• Ustawa z dn. 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP, Dz.U. 1992, nr 4, poz. 16 z późn. zm.
• Ustawa z 14 grudnia 1995 r. o Urzędzie Ministra Obrony Narodowej, Dz.U. 2013, poz. 189 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o zmianie ustawy o Urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, Dz.U. 2018, poz. 2182.
• Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, Dz.U. 2022, poz. 655, art. 28, ust. 1 i 2.
• Zarządzenie nr 162 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie Komitetu Rady Ministrów do spraw Bezpieczeństwa Narodowego i spraw obronnych M.P. 2020, poz. 918.
• Wyrok TK z 7 marca 2000 r.
• Wyrok TK z 7 marca 2000 r. sygn. akt. K26/98, OTK2.U.2000, nr 2.
• Wyrok TK z 13 listopada 2003 r., sygn. akt K51/02, OTK2.U.2003.
• Wyrok TK z 10 kwietnia 2002 r., sygn. akt. K26/00, OTK Z.U. 2002, nr 2A, poz. 18.

Identifiers

DOI

10.15804/so2022401

Biblioteka Nauki

2176058