Nowa duchowość jako megatrend społeczno-kulturowy

• Authors: Janusz Mariański

Title variants

EN

New Spirituality as a Sociocultural Megatrend

Abstracts

PL

Termin „nowa duchowość” od pewnego czasu staje się modny. Pojawia się coraz częściej w naukach społecznych, a także w życiu codziennym. Staje się jednym z najciekawszych i najszerzej dyskutowanych problemów współczesnej humanistyki. Wielu współczesnych ludzi w wysoko rozwiniętych krajach świata nie używa rzeczownika „religia” ani przymiotnika „religijny”, lecz odwołuje się do terminów „duchowy” lub „duchowość”, uznając je za bardziej adekwatne do opisu ich światopoglądu. Nie ma jednej formy duchowości, ale jest ich wiele, wciąż nowych. W artykule autor przedstawia definicje nowej duchowości, omawia jej różne cechy, a na koniec przytacza następującą definicję nowej duchowości: „Nowa duchowość jest jednym z megatrendów początku XXI wieku. Jest to doświadczenie sacrum, czasami bezimienne, rozumiane jako coś osobistego, intymnego i odnoszącego się do wewnętrznej mocy człowieka. Nowa duchowość podkreśla rolę doświadczenia i ćwiczeń duchowych, postrzega ludzkie ciało jako pojemnik wypełniony wewnętrznym, duchowym sensem i jako manifestację twórczej mocy Ducha, szanuje naturę, promuje zdrowe odżywianie, przywiązuje dużą wagę do więzi międzyludzkich opartych na wierności i miłości, odwołuje się do wartości moralnych, które uważa za obowiązujące, jest wrażliwa na sztukę i podkreśla równość płci. Jest holistyczna, demokratyczna, łatwo dostępna i niehierarchiczna. Stoi w opozycji do zinstytucjonalizowanej religii, co oznacza, że jest poza Kościołem”.

EN

The term “new spirituality” has been becoming trendy for some time now. It is appearing more and more in the social sciences, as well as in everyday life. It appears increasingly in the social sciences, as well as in everyday life. It becomes one of the most interesting and widely discussed problems in the modern humanities. Many modern people, in the highly developed countries of the world, do not use the noun „religion” or the adjective „religious”, but refer to the terms „spiritual” or „spirituality”, considering them more appropriate to describe their worldview. There is no single form of spirituality, but there are many, ever new ones. In the article, the author presents definitions of the new spirituality, discusses its various characteristics and finally quotes the following definition of the new spirituality: “New spirituality is one of the megatrends of the beginning of the 21st century. It is an experience of the sacred, sometimes nameless, understood as something personal, intimate, and relating to the inner power of the human being. New spirituality emphasizes the role of experience and spiritual exercises, sees the human body as a container filled with inner, spiritual sense and as a manifestation of the creative power of the Spirit, respects nature, promotes healthy eating, attaches great importance to human bonding based on fidelity and love, refers to moral values it considers applicable, is sensitive to art, and emphasizes gender equality. It is holistic, democratic, easily accessible, and non–hierarchical. It stands in opposition to institutionalized religion, which means that it is beyond the Church”.

Keywords

PL

megatrend kulturowy; religijność; duchowość; nowa duchowość; socjologia duchowości

EN

cultural megatrend; religiosity; spirituality; new spirituality; sociology of spirituality

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Viae Educationis
• Year: 2023
• Volume: 2
• Issue: 4
• Pages: 16-28

Dates

published

2023

Contributors

author

Janusz Mariański

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000206208000

References

• Büssing, A., Kohls, N. (2011). Spiritualität transdisziplinär. Wissenschafliche Grundlagen im Zusammenhang mit Gesundheit und Krankheit. Springer.
• Chmielewski, M. (2002). Duchowość. W M. Chmielewski (red.), Leksykon duchowości katolickiej (s. 226–232). Wydawnictwo „M”.
• Comte-Sponville, A. (2011). Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga. Wydawnictwo Czarna Owca.
• Daszewska, A. (2022). Koncepcja socjologii religii Roberta Wuthnowa. Wydawnictwo Naukowe FNCE.
• Davie, G. (2010). Socjologia religii. Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Geisel, S. (2006). Neue Spiritualitäten. W N. Unternährer (Hrsg.), Glaubenssache. Ein Buch für Gläubige und Ungläubige (s. 140–143). Hier+jetzt.
• Goodman, N. (1997). Wstęp do socjologii. Wydawnictwo Zysk i S–ka.
• Grün, A. (2009). O duchowości inaczej. Wydawnictwo WAM.
• Grün, A. (2015). Piękno. Nowa duchowość radości życia. Święty Wojciech Dom Medialny.
• Hervieu-Léger, D. (1999). Religia jako pamięć. Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Jeżowski, M. (2010). Duchowość – paradygmat socjologii religii czy socjologii moralności? A może socjologia duchowości. W M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość – dawne i nowe formy (s. 66–78). Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Kasperek, A. (2012). Wolność spod znaku undergroundu. Duchowość (po)nowoczesna w perspektywie hermeneutyki kultury i socjologii religii. Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Kasperek, A. (2016). Minimalistyczna duchowość jako przykład antykonsumcjonistycznej duchowości. Perspektywa socjologiczna. Zeszyty Naukowe KUL, 4, 71–88.
• Kłoczowski, J.A. (2001). Duchowość dzisiaj – wprowadzenie. W J. Stal (red.), Duchowość dzisiaj – kontekst religijny i kulturowy (s. 5–8). Wydawnictwo Naukowe PAT.
• Knoblauch, H. (2005). Einleitung: Soziologie der Spiritualität. Zeitschrift für Religionswissenschaft, 2, 123–131.
• Knoblauch, H. (2006). Soziologie der Spiritualität. W K. Baier (Hrsg.), Handbuch Spiritualität. Zugänge, Traditionen, interreligiöse Prozesse (s. 91–111). Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Knoblauch, H. (2009). Populäre Religion. Auf dem Weg in eine spirituelle Gesellschaft. Campus Verlag.
• Knoblauch, H., Graff, A. (2009). Populäre Spiritualität oder: Wo ist Hape Kerkeling? W Bertelsmann Stiftung (Hrsg.), Woran glaubt die Welt? Analysen und Kommentare zum Religionsmonitor 2008 (s. 725– –746). Verlag Bertelsmann Stiftung.
• Kutyło, Ł. (2013). Nowa duchowość w perspektywie podejścia ekonomicznego. Przyczynek do reinterpretacji podstawowych założeń paradygmatu. Studia Humanistyczne AGH, 3, 49–65.
• Leksykon PWN. (2004). Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Luckmann, T. (1996). Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie. Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Marek, Z., Walulik, A. (2019). Pedagogika świadectwa. Perspektywa antropologiczno-kerygmatyczna. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
• Mariański, J. (2022). New spirituality as a social and cultural megatrend. W S.H. Zaręba, M. Sroczyńska, R. Cipriani, M. Choczyński, W. Klimski (eds.), Metamorphoses of Religion and Spirituality in Central and Eastern Europe (s. 66–76). Routledge.
• Mariański, J., Wargacki, S. (2011). Nowa duchowość jako megatrend społeczny i kulturowy. Przegląd Religioznawczy, 4, 127–149.
• Mielicka-Pawłowska, H. (2013a). Duchowe wymiary codzienności. W Z. Pasek, K. Skowronek, Z. Tyrała (red.), Pozareligijne wymiary duchowości (s. 19–42). Wydawnictwo LIBRON ‒ Filip Lohner.
• Mielicka-Pawłowska, H. (2013b). Religijność zorientowana ekologicznie. W H. Mielicka-Pawłowska (red.), Religijne wymiary życia społecznego (s. 376–394). Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
• Mielicka-Pawłowska, H. (2019). Mit nowej religijności i duchowości. W J. Mariański, Nowa religijność i duchowość – mit czy rzeczywistość? (s. 11–17). Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
• Mielicka-Pawłowska, H. (2022). Metamorphoses of religiosity in Poland: post–modern spirituality or religious morality? W: S.H. Zaręba, M. Sroczyńska, R. Cipriani, M. Choczyński, W. Klimski (eds.), Metamorphoses of Religion and Spirituality in Central and Eastern Europe (s. 77–89). Routledge.
• Olbrycht, K. (2018). Edukacyjne wymiary wspierania rozwoju duchowości człowieka. Edukacja Międzykulturowa, 2, 79–89.
• Pasek, Z. (2008). Od religijności ku duchowości. Przyczynek do przemian kultury współczesnej. W I.S. Fiut (red.), Idee i Myśliciele. Filozoficzne i kulturoznawcze rozważania o duchowości i komunikowaniu (s. 13–26). Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH.
• Pawluczuk, W. (2004). Duchowość. W M. Libiszowska- -Żółtkowska, J. Mariański (red.), Leksykon socjologii religii. Zjawiska ‒ badania ‒ teorie (s. 90–92). Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Rembierz, M. (2018). Edukacja międzykulturowa jako ćwiczenie duchowe. Pedagogiczne wymiary kształtowania kultury duchowej i rozumienia wartości ponadkulturowych w kontekście zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego. Edukacja Międzykulturowa, 2, 90–130.
• Skowronek, K., Pasek, Z. (2013a). Czy istnieje duchowość bez sacrum? Kilka słów o duchowości niereligijnej. W Z. Pasek, K. Skowronek, Z. Tyrała (red.), Pozareligijne wymiary duchowości. Wydawnictwo LIBRON ‒ Filip Lohner.
• Skowronek, K., Pasek, Z. (2013b). Nowa duchowość w kulturze popularnej. Studia tekstologiczne. Wydawnictwo LIBRON ‒ Filip Lohner.
• Skrzypińska, K. (2012). Granice duchowości – perspektywa pierwsza. Roczniki Psychologiczne, 1, 75–96.
• Sroczyńska, M. (2012). Młodzieżowe „świętości” w oczach socjologa – wiara religijna. W J. Baniak (red.), Duchowość religijna jako droga wewnętrznego doskonalenia współczesnego człowieka zachodniego chrześcijaństwa. Konteksty antropologiczne i socjologiczne (s. 209–233). Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Taylor, C. (2002). Oblicza religii dzisiaj. Wydawnictwo Znak.
• Tyrała, R. (2013). Pozareligijna duchowość (polskich) niewierzących. Studia Humanistyczne AGH, 3, 67–79.
• Tyrała, R. (2014). Bez Boga na co dzień. Socjologia ateizmu i niewiary. Zakład Wydawniczy NOMOS.
• Wargacki, S. (2011). Współczesny człowiek i sacrum. Misje dzisiaj, marzec–kwiecień, 4.
• Zaręba, S.H. (2022). Spirituality vs. religiosity as impetus to the discussion on the change factors in the contemporary sociology of religion. W S.H. Zaręba, M. Sroczyńska, R. Cipriani, M. Choczyński, W. Klimski (eds.), Metamorphoses of Religion and Spirituality in Central and Eastern Europe (s. 46–54). Routledge.
• Zduniak, A. (2016). Duchowość w epoce mediów elektronicznych. W R. Sierocki, M. Sokołowski, A. Zduniak (red.), Media i religia. Nowy kontekst komunikacji (s. 61–73). Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Zduniak, A. (2018). Event w życiu społecznym i religijnym. Perspektywa socjologiczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Zduniak, A. (2022). Modern directions of development of religion and spirituality: an attempt at systematisation. W S.H. Zaręba, M. Sroczyńska, R. Cipriani, M. Choczyński, W. Klimski (eds.), Metamorphoses of Religion and Spirituality in Central and Eastern Europe (s. 55–65). Routledge.
• Znaniecka M. (2016). Kategoria duchowości i jej wybrane parafrazy w pedagogice. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Identifiers

DOI

10.15804/ve.2023.04.02

Biblioteka Nauki

29519478