Emotywne funkcje ekslibrisu polskiego z lat 1939–1945

• Authors: Iwona Sterczewska , Joanna Bochaczek-Trąbska

Title variants

DE

Emotive Funktionen des polnischen Exlibris von 1939-1945

EN

Emotive functions of the Polish exlibris from 1939–1945

Abstracts

EN

Ekslibris – the book ownership mark, has a tradition dating back more than five centu-ries. The history of this form of graphic design is closely connected with the epoch-making inven-tion of the font by Jan Gutenberg and the printing of incunabula - the first books. It grew and ma-tured where the book and the library appeared. Initially, it was a carrier of information about its owner. Over the centuries, it has undergone numerous transformations, which were related to cur-rent artistic trends, but also to the personal preferences of the clients. The changes also concerned graphic techniques. The 20th century brought a rebirth of cult and book decoration. On the one hand, it was greatly influenced by the development of modern graphics as an autonomous and inde-pendent visual discipline, on the other hand, it was influenced by the intensification and the need to search for new means of expression within the style and form of the bookshop. Today, a large number of bibliophiles have their own exlibris, often a few. In the era of ubiquitous digitization, dynamic development of technology and techniques, its use undoubtedly proves high cultural needs, respect for books and great care for them. Ekslibris can still be described as the emblem of the bibliophile.

DE

Ekslibris, die Eigentumsmarke eines Buches, hat eine Tradition, die mehr als fünf Jahrhunderte zurückreicht. Die Geschichte dieser Form der grafischen Gestaltung ist eng verbunden mit der bahnbrechenden Erfindung der Schrift von Jan Gutenberg und dem Druck von Inkunabeln - den ersten Büchern. Es wuchs und reifte dort, wo das Buch und die Bibliothek erschienen. Ursprünglich war es ein Informationsträger über seinen Besitzer. Im Laufe der Jahrhunderte hat es zahlreiche Veränderungen erfahren, die sich auf aktuelle künstlerische Trends, aber auch auf die persönlichen Vorlieben der Kunden bezogen. Die Änderungen betrafen auch grafische Techniken. Das 20. Jahrhundert brachte eine Wiedergeburt des Kultes und der Buchdekoration. Einerseits war sie stark von der Entwicklung der modernen Grafik als eigenständige und eigenständige Bilddisziplin geprägt, andererseits von der Intensivierung und der Notwendigkeit, nach neuen Ausdrucksmitteln im Stil und in der Form der Buchhandlung zu suchen. Heute haben viele Bibliophile ihre eigenen Exlibris, oft einige wenige. Im Zeitalter der allgegenwärtigen Digitalisierung, der dynamischen Entwicklung von Technologie und Technologie beweist ihre Nutzung zweifellos hohe kulturelle Bedürfnisse, den Respekt vor Büchern und die große Sorgfalt für sie. Ekslibris kann noch immer als das Emblem des Bibliophilen bezeichnet werden.

PL

Ekslibris – znak własności książki, posiada ponad pięciowiekową tradycję. Historia tej formy grafiki użytkowej ściśle spaja się z epokowym wynalazkiem czcionki przez Jana Gutenberga i drukiem inkunabułów – pierwszych ksiąg. Krzewił się on i dojrzewał tam, gdzie pojawiała się książka oraz biblioteka. Początkowo był nośnikiem informacji o jej właścicielu. Na przestrzeni stuleci ulegał licznym przeobrażeniom, co było związane z aktualnymi trendami artystycznymi, ale również z osobistymi preferencjami zamawiających. Zmiany dotyczyły także technik graficznych. Wiek XX przyniósł odrodzenie się kultu i zdobnictwa książki. Z jednej strony ogromny wpływ miał na to rozwój nowoczesnej grafiki, jako autonomicznej i samodzielnej dyscypliny plastycznej, z drugiej natomiast wzmożenie się i potrzeba poszukiwań nowych środków wyrazu w obrębie stylu i formy księgoznaku. Obecnie duża liczba bibliofilów posiada własny ekslibris, nierzadko kilka. W dobie wszechobecnej cyfryzacji, dynamicznego rozwoju technologii, techniki, posługiwanie się nim niewątpliwie świadczy o wysokich potrzebach kulturalnych, szacunku wobec książek i dużej dbałości o nie. Ekslibris nadal można określić mianem godła bibliofila.

Keywords

DE

Exlibris; Bibliothek; Sammler; Grafiken

PL

ekslibris; biblioteka; kolekcjonerstwo; grafika

EN

Exlibris; Library Book; Collecting; Graphics

• Publisher: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Transfer. Reception studies
• Year: 2021
• Volume: 6
• Pages: 219-233

Dates

published

2021

Contributors

author

Iwona Sterczewska

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

• https://orcid.org/0000000203588132

author

Joanna Bochaczek-Trąbska

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

• https://orcid.org/0000000291328823

References

• Bańkowski, Piotr. Biblioteka Publiczna Załuskich i jej twórcy. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 1959.
• Bieńkowska, Barbara. Książka na przestrzeni dziejów. Warszawa: Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej, 2005.
• Bochaczek-Trąbska, Joanna. „Z dziejów polskich ekslibrysów”. Częstochowskie Teki Historyczne 5 (2015): 197–211.
• Chwalewik, Edward. Exlibrisy polskie XVI i XVII wieku. Wrocław: Ossolineum, 1955.
• Chwalewik, Edward. Wojenne straty polskich zbiorów exlibrisów. Wrocław: Ossolineum, 1949.
• Encyklopedia wiedzy o książce, edited by Aleksander Birkenmajer, Bronisław Kocowski, and Jan Trznadlowski. Wrocław / Warszawa / Kraków: Ossolineum, 1971.
• Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego, edited by Karol Głombiowski, Bolesław Świderski, and Helena Więckowska. Wrocław / Warszawa / Kraków: Ossolineum, 1976.
• Gabryś-Cichacz, Katarzyna, et al., Słownik sztuki. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008.
• Grońska, Maria. Ekslibrisy. Wiadomości zebrane dla kolekcjonerów. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1992.
• Historia sztuki polskiej, edited by Tadeusz Dobrowolski, and Władysław Tatarkiewicz, vol. III. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1961.
• Hordyński, Piotr. “Ekslibris czasu wojny i okupacji.” Alma Mater 56 (2004): 34–35.
• Hordyński, Piotr. “Ekslibrisy dwudziestolecia międzywojennego. Twórczość artystów nowoczesnych i awangardowych.” Alma Mater 38 (2002): 30–31.
• Kębłowski, Janusz. Dzieje sztuki polskiej. Warszawa: Arkady, 1987.
• Kozub, Waldemar. “Mała forma graficzna – ekslibris. Historia ekslibrisu polskiego.” Studia Artystyczne Akademii Świętokrzyskiej 3 (2007): 111–115.
• Leksykon malarstwa i grafiki, edited by Lothar Altmann. Warszawa: Arkady, 2012.
• Miodek, Jan. „Dlaczego ekslibris a nie ex libris?” Wokół ekslibrisu 3, no. 1 (December 1995). http://ekslibris.pl/.
• Motyw religijny w ekslibrysie polskim, edited by Jan Kotłowski. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994.
• Pietrzak, Agata. “Warszawskie getto w drzeworytach S. Mrożewskiego.” Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej 170, no. 3, (2004): 9–10.
• Pięć wieków ekslibrisu polskiego. Katalog wystawy ze zbiorów Biblioteki Narodowej, edited by Maria Grońska. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1973.
• Piwocki Ksawery. Dzieje sztuki w zarysie. Od wieków średnich do końca XVIII w. Warszawa: Arkady, 1977.
• Podręczny słownik bibliotekarza, edited by Grzegorz Czapik, and Zbigniew Gruszka. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2011.
• Ryszkiewicz, Andrzej. Exlibris polski. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, 1959.
• Słownik języka polskiego, vol. II, edited by Władysław Doroszewski, and Stanisław Skorupa. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1960.
• Słownik terminologiczny sztuk pięknych, edited by Krystyna Kubalska-Sulkiewicz. Warszawa: PWN, 1996.
• Stopczyk, Stanisław K. Leksykon. Wszystko o sztuce. Malarstwo. Rzeźba. Grafika. Warszawa: Editions Spotkania, 1993.
• Szyndler, Bartłomiej. Biblioteka Załuskich. Wrocław / Warszawa / Kraków: Ossolineum, 1983.
• Winzer, Fritz. Słownik sztuk pięknych. Translated by Janina Kumaniecka. Katowice: Książnica, 2000.
• Wojciechowski, Maria Jan. Ekslibris godło bibliofila. Wrocław / Warszawa / Kraków: Ossolineum, 1978.
• Współczesny ekslibris polski, edited by Janina Safarini, and Czesław Woś. Warszawa: Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, Warszawska Galeria Ekslibrisu, 2000.
• Zwolińska, Krystyna, and Zasław Malicki. Słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1999.
• Żyżak, Jan. „O ekslibrisach Zbigniewa Langera.” Ekslibris Polski 3–4 (1990): 3.

Identifiers

DOI

10.16926/10.16926/trs.2021.06.03

Biblioteka Nauki

28307019