Łzami pisane. Strzęp całunu Andrzeja Mandaliana wobec czarnoleskiej poezji funeralnej.

• Authors: Marcin Pliszka

Title variants

DE

Mit Tränen geschrieben. Strzęp całunu (Ein Fetzen vom Leichentuch) von Andrzej Mandalian gegenüber den Klageliedern von Jan Kochanowski aus Czarnolas

EN

Written with tears. Strzęp całunu by Andrzej Mandalian against the funeral poetry of Jan Kochanowski

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zestawiono i zinterpretowano dwa odległe czasowo tomy poetyckie: renesansowe Treny Jana Kochanowskiego i tomik Strzęp całunu współczesnego poety An-drzeja Mandaliana. Oba zbiory są poetycką relacją z traumatycznego doświadczenia we-wnętrznego, którym jest strata bliskiej osoby. W perspektywie porównawczej rozważono przede wszystkim topikę żałoby, wykorzystane motywy, sposób artykulacji tematu, jak rów-nież zagadnienia genologiczne. I Kochanowski, i Mandalian w poetyckiej frazie pokazują samą istotę cierpienia, a także definiują rzeczywistość poprzez cierpienie. W centrum rozważań znajduje się również tożsamość obu dyskursów, ich wspólna dykcja oraz wynikająca z tego uniwersalność i ponadczasowość ekspresji przeżycia „metafizyki straty”.

EN

In the article are juxtaposing and interpreting two temporally distant poetry volumes: the Renaissance Treny by Jan Kochanowski and the Strzęp całunu of the con-temporary poet Andrzej Mandalian. Both collections are a poetic account of the traumatic inner experience, which is the loss of a loved one. In the comparative perspective, I consider first of all the topic of mourning, the motifs used by the two poets, the method of articulation of the topic, as well as genealogical issues. Both Kochanowski and Mandalian show the very essence of suffering and define reality through suffering in the poetic phrase. I am interested in the identity of both discourses, their common enunciation and the resulting universality and timeless expression of the experience of the “metaphysics of loss”.

DE

In diesem Artikel stelle ich zwei zeitlich weit auseinanderliegende Gedichtbände nebeneinander und interpretiere sie: Jan Kochanowskis Treny (Threnodien) aus der Renais-sancezeit und Strzęp całunu (Ein Fetzen vom Leichentuch) des zeitgenössischen Dichters Andrzej Mandalian. Beide Sammlungen sind ein poetischer Bericht über die traumatische in-nere Erfahrung, die der Verlust eines geliebten Menschen darstellt. In einer vergleichenden Perspektive betrachte ich vor allem die Trauertopik, die verwendeten Motive, die Art und Weise, in der das Thema dargelegt wird, sowie genealogische Fragen. In ihrer poetischen Phrase zeigen sowohl Kochanowski als auch Mandalian das Wesen des Leidens auf und defi-nieren die Wirklichkeit durch Leiden. Ich interessiere mich für die Identität beider Diskurse, ihre gemeinsame Aussage und die daraus resultierende Universalität und Zeitlosigkeit des Erfahrungsausdrucks der „Metaphysik des Verlustes“.

Keywords

PL

poezja; cierpienie; ubi sunt?; Jan Kochanowski; Andrzej Mandalian; tren; poezja; cierpienie; ubi sunt?; Jan Kochanowski; Andrzej Mandalian; tren

DE

Threnodie; Poesie; Leiden; ubi sunt?; Jan Kochanowski; Andrzej Mandalian

EN

threnody; poetry; suffering; ubi sunt?; Jan Kochanowski; Andrzej Mandalian

• Publisher: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Transfer. Reception studies
• Year: 2020
• Volume: 5
• Pages: 79-96

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Marcin Pliszka

• ---

References

• Barthes, Roland. Przyjemność tekstu. Translated by Adriana Lewańska. War-szawa: Wydawnictwo KR, 1997.
• Borowski, Andrzej. “O trwodze, rozpaczy i nadziei w ‘Trenach’ Jana Kocha-nowskiego.” In Jan Kochanowski. Interpretacje, edited by Jan Błoński, 166-167. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989.
• Burzka-Janik, Małgorzata. “Podążając za Eurydyką. O trenach Andrzeja Mandaliana z tomu ‘Strzęp całunu’”. Kwartalnik Opolski, no. 2–3 (2008).
• Czyż, Antoni. “Stara kobieta w ‘Trenach’ Jana Kochanowskiego.” In Oblicza kobiecej starości. Literatura i historia, edited by Beata Walęciuk-Dejneka, 53-65. Kraków: Aureus, 2016.
• Debray, Regis. “Narodziny przez śmierć.” Translated by Maryna Ochab. In Wymiary śmierci, Selected by Stanisław Rosiek, 243–264. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria, 2002.
• Domański, Juliusz. Tekst jako uobecnienie. Szkic z dziejów myśli o piśmie i książce. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2002.
• Drob, Janusz Andrzej. “Granice rozpaczy i łez w kulturze staropolskiej.” In Śmiech i łzy w kulturze staropolskiej, edited by Adam Karpiński, and Estera Lasocińska, and Mirosława Hanusiewicz, 133-140. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2003.
• Foucault, Michel. “Sobąpisanie.” Translated by Michał Paweł Markowski. In Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, edited by Tadeusz Komendant. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1999.
• Gleń, Adrian. “Niebycie.” In Gleń, Adrian. Andrzej Stasiuk. Istnienie, 129–164. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019.
• Głowiński, Michał. “Poezja trzeciego wieku.” Gazeta Wyborcza, no 156 (2003): 11.
• Goliński, Janusz K. Vanitas. O marności w literaturze i kulturze dawnej. Warszawa: Towarzystwo “Ogród Ksiąg”, 1996.
• Jankelevitch, Vladimir. To, co nieuchronne. Translated by Mateusz Kwaterko. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2005.
• Kalaga, Wojciech. “Granice tekstu – mgławice tekstu.” Teksty Drugie, no. 4 (1997): 5–32.
• Kochanowski Jan, Dzieła wszystkie, edited by Maria Renata Mayenowa, and Lucyna Woronczakowa, and Jerzy Axer, and Maria Cytowska. Vol. II: Treny. Wrocław: Ossolineum, 1983.
• Künstler-Langner, Danuta. Idea vanitas. Jej tradycje i toposy w poezji pol-skiego baroku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1996.
• Maleszyński, Dariusz. Człowiek w tekście. Formy istnienia według literatury staropolskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2002.
• Mandalian, Andrzej. Strzęp całunu. Warszawa: Czytelnik, 2003.
• Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: Wydawnictwo Leopoldinum, 2002.
• Otwinowska, Barbara. “Sen w poezji Jana Kochanowskiego.” In Jan Kochanowski 1584–1984. Epoka – twórczość – recepcja, edited by Janusz Pelc, and Paulina Buchwald-Pelcowa, and Barbara Otwinowska. Vol. I. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1989.
• Pliszka, Marcin. “Barokowy ‘sen’ jako gatunek literacki.” In W onirycznym teatrze. Sen w poezji polskiego baroku. Siedlce: Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego, 2015.
• Pliszka, Marcin. “Sen literacki – między doświadczeniem a konwencją. ‘Tren XIX’ Jana Kochanowskiego.” In Pliszka, Marcin. Prywatne i publiczne w tekstach kultury. Studia, Siedlce: Pracownia Wydawnicza Wydziału Hu-manistycznego, 2016.
• Rozmowa Andrzeja Mandaliana z Joanną Szczęsną. Gazeta Wyborcza. Wysokie Obcasy (Nov. 2002).
• Skwarczyńska, Stefania. “Topos ‘Ubi sunt qui ante nos fuerant?’” oraz styczne z nim formacje treściowo-formalne w poezji europejskiego kręgu kultu-rowego.” In Stefania Skwarczyńska, W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej. Warszawa: PAX, 1985.
• Spólna, Anna. Nowe “Treny”? Polska poezja żałobna po II wojnie światowej a tradycja literacka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.
• Sztukiecka, Grażyna. “O pocieszeniu, jakie daje mit orficki.” Świat i Słowo, no. 1 (2004): 43–56.
• Sztukiecka, Grażyna. “Nie masz cię, Eurydyko moja!” Twórczość , no. 1 (2004): 94–95.
• Św. Augustyn, Wyznania. Translated by Jan Czuj. Warszawa: DeAgostini–Al-taya–PAX, 2001.
• Urbain, Jean-Didier. “W stronę historii Przedmiotu Funeralnego.” In Wymiary śmierci, Selected by Stanisław Rosiek, 321-328. Gdańsk: słowo/ obraz terytoria, 2002.
• Wańczowski, Marian, with Mirosław Lenart, and Ewa Maciesowicz. Księga żałoby i śmierci, Opole: [author’s edition], 1993.
• Ziemba, Kwiryna. Jan Kochanowski jako poeta egzystencji. Prolegomena. Warszawa: Towarzystwo “Ogród Ksiąg,” 1994.

Identifiers

DOI

10.16926/trs.2020.05.05