Gorzkie łzy nieznośnych dzieci w wersji polskiej, czyli o motywie płaczu w tłumaczeniach zbiorku Struwwelpeter Heinricha Hoffmanna

• Authors: Joanna Frużyńska

Title variants

DE

Bittere Tränen unerträglicher Kinder in der polnischen Fassung. Über das Motiv des Weinens in den Übersetzungen der Struwwelpeter-Sammlung von Heinrich Hoffmann

EN

The bitter tears of unbearable children in the Polish version or the crying theme in the translations of Heinrich Hoffmann’s Struwwelpeter

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest analizą porównawczą motywu łez w trzech tłumaczeniach utworu He-inricha Hoffmanna Struwwelpeter na język polski. Celem była interpretacja zgromadzonych danych (wskazujących, że wyrazy związane z motywem łez występują we wszystkich prze-kładach zdecydowanie częściej niż w oryginale) i powiązanie ich z opisanymi w badaniach wcześniejszych, zwłaszcza w pracach Joanny Dybiec-Gajer, strategiami polskich tłumaczy utworu. Ich wybory leksykalne i składniowe oraz zastosowane amplifikacje i przekształcenia wskazują na ścisłe powiązanie kontekstów, w których pojawia się motyw łez, z ogólnymi ce-chami danego przekładu/adaptacji, w szczególności z tendencją do akcentowania funkcji dy-daktycznej lub ludycznej, a z drugiej strony – z projektowanymi reakcjami czytelnika dziecię-cego: od strachu, poprzez empatię – do lektury „z przymrużeniem oka”. W artykule zostały także skrótowo zaprezentowane dzieje zbioru Struwwelpeter w Polsce w ciągu 160 lat od pierwszego, anonimowego wydania książki pod tytułem Złota różdżka, a także najważniejsze wątki polskich badań nad utworem. Zasygnalizowano także funkcjonujące w literaturze przedmiotu i krytyce literackiej w Polsce interpretacje Struwwelpetera i Złotej różdżki oraz opisywany w tym kontekście problem utożsamienia przekładu (będącego w istocie adaptacją) z oryginałem.

EN

The paper makes a comparative analysis on the theme of tears in three Polish translations of Heinrich Hoffmann’s Struwwelpeter. The aim is to interpret the collected data (words related to the theme of tears appear significantly more often in all translations than in the original) and to compare them with the strategies of Polish translators described in earlier research, especially in the studies of Joanna Dybiec-Gajer. The choices made by trans-lators in the field of lexis and syntax, as well as the applied amplifications and transformations, indicate a close connection of the contexts in which the theme of tears appears with the general features of the translation / adaptation, in particular with the tendency to emphasize the didactic function or to encourage reading for pleasure. While, on the other hand, there is an indication the choices made deal with projected reactions of the child reader’s fear, through empathy to non-serious reading. The article also presents briefly the history of Struwwelpeter’s publications in Poland in the 160 years since the first, anonymous edition of the book entitled Złota różdżka, as well as the most important threads of Polish research on the work. The interpretations of Struwwelpeter and Złota różdżka that have appeared in Polish sources and literary criticism are also mentioned as well as the problem of identifying the Polish translation (which is in fact an adaptation) with the original.

DE

Der Artikel ist eine vergleichende Analyse des Motiv des Weinens in drei Übersetzungen von Heinrich Hoffmanns Struwwelpeter ins Polnische. Ziel war es, die gesammelten Daten zu interpretieren (was darauf hindeutet, dass Wörter, die sich auf das Motiv des Weinens beziehen, in allen Übersetzungen deutlich häufiger vorkommen als im Original) und sie mit den Strategien polnischer Übersetzer der in früheren Studien beschriebenen Arbeiten, insbesondere der Arbeiten von Joanna Dybiec-Gajer, in Verbindung zu bringen. Ihre lexikali-schen und syntaktischen Entscheidungen und die angewandten Ausschmückungen und Transformationen deuten auf einen engen Zusammenhang mit den Kontexten, in denen das Motiv des Weinens erscheint, und den allgemeinen Merkmalen einer bestimmten Übersetzung/Adaption hin, insbesondere mit der Tendenz, die didaktische oder verspielte Funktion zu betonen, und andererseits mit den projizierten Reaktionen des kindlichen Lesers: von Angst über Empathie bis hin zur Lektüre „mit einem Augenzwinkern“. Der Artikel stellt auch kurz die Geschichte der Sammlung Struwwelpeter in Polen über 160 Jahre seit der ersten, anonymen Veröffentlichung des Buches mit dem Titel Złota różdżka sowie die wichtigsten Stränge der polnischen Forschung zu diesem Werk vor. Zudem wird über die Interpretationen von Struwwelpeter und Złota różdżka berichtet, die in der polnischen Literatur und Lite-raturkritik funktionieren, sowie über das in diesem Zusammenhang beschriebene Problem der Gleichsetzung der Übersetzung (die in Wirklichkeit eine Adaption ist) mit dem Original.

Keywords

PL

Struwwelpeter; Złota różdżka; tłumaczenie; adaptacja; funkcja ludyczna; dydaktyzm; empatia; Struwwelpeter; Złota różdżka; tłumaczenie; adaptacja; funkcja ludyczna; dydaktyzm; empatia

DE

Struwwelpeter; Złota różdżka; Übersetzung; Adaption; ludische Funktion; Didaktismus; Empathie

EN

Struwwelpeter; Złota różdżka; translation; adaptation; reading for pleasure; didacticism; empathy

• Publisher: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Transfer. Reception studies
• Year: 2020
• Volume: 5
• Pages: 255-279

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Joanna Frużyńska

• University Warsaw

References

• Primary sources
• Hoffmann, Heinrich. Der Struwwelpeter oder Lustige Geschichten und drollige Bilder von Dr. Heinrich Hoffmann. Frankfurt 1876. http://www.gasl.org/refbib/Hoffmann__Struwwelpeter.pdf
• Hoffmann, Heinrich. Piotruś Rozczochraniec. Wesołe historyjki i zabawne rysunki Heinricha Hoffmanna. Translated by Lech Konopiński. Heidelberg: Edition Tintenfass, 2015/2019.
• [Hoffmann, Heinrich]. Złota rószczka. Translated by Waclaw Szymanowski. Warszawa: Graf_ika Usługi Wydawnicze, 2018 [reprint of the third edi-tion, Petersburg: Tow. M.C. Wolff, 1892].
• Hoffmann, Heinrich. Złota rószczka. Czytajcie dzieci, uczcie się, jak to niegrzecznym bywa źle, edited and afterword by Janusz Dunin. Łódź: Verso, 2003 [reprint of the fourth edition Petersburg: Tow. M.C. Wolff, 1883].
• Hoffmann, Heinrich. Złota różdżka, czyli bajki dla niegrzecznych dzieci, illustrated by Justyna Sokołowska, adapted by Anna Bańkowska, and Karolina Iwaszkiewicz, and Zuzanna Naczyńska, and Adam Pluszka, and Marcin Wróbel, and Michał Rusinek. Warszawa: Egmont Polska, 2017.
• Secondary sources
• Cackowska, Małgorzata. “O starej ‘Złotej rószczce’ i nowej ‘Złotej różdżce, czyli bajkach dla niegrzecznych dzieci.’” Kultura Liberalna 451 (2017), no. 35. https://kulturaliberalna.pl/2017/08/29/malgorzata-cackow-ska-o-zlotej-rozdzce-kl-dzieciom/.
• Cercenac-Lecomte, Constanze. “Der Struwwelpeter.” In Deutsche Erinnerungsorte. Vol. 3, edited by Etienne François, and Hagen Schulze. München: Verlag C.H. Beck, 2001.
• Cieślikowski, Jerzy. “Wstęp.” In Antologia poezji dziecięcej, edited by Jerzy Cieślikowski, 1-6. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1981.
• Dunin, Janusz. “Struwwelpeter, Stepka-Rastrepka czyli Złota Różdżka. Z dziejów kariery jednej książki.” In Hoffmann, Heinrich. Złota rószczka, 5–28. Łódź: Verso, 2003 [reprint of the fourth edition, Petersburg: Tow. M.C. Wolff, 1883].
• Dybiec-Gajer, Joanna. “Implikacje utożsamiania przekładu z oryginałem. Polemika z interpretacją złotej różdżki w książce Katarzyny Slany groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana, Kraków 2016, 330 stron.” Rocznik Przekładoznawczy 13 (2018): 287–296. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RP.2018.017.
• Dybiec-Gajer, Joanna. “Lokalizacja a przekład dla dzieci: jak utwory strasznieją i mądrzeją w tłumaczeniu na przykładzie ‘Stasia Straszydło’ i ‘Mądrej Myszy’”. In Między tekstem a kulturą. Z zagadnień przekładoznawstwa, edited by Aleksandra R. Knapik, and Piotr P. Chruszczewski, 323–345. San Diego: Æ Academic Publishing, 2018.
• Dybiec-Gajer, Joanna. “Wiersz dla dzieci w przekładzie profesjonalnym i amatorskim – ‘Der Wilde Jäger’ ze zbioru ‘Struwwelpeter’ (‘Złota różdżka’) po polsku.” Orbis Linguarum 48 (2018): 235–256.
• Dybiec-Gajer, Joanna. Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych. Kraków: Tertium, 2017.
• Eckstaedt, Anita. “Der Struwwelpeter”. Dichtung und Deutung. Eine psychoanalytische Studie. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1998.
• Flitner, Andreas. Konrad, sprach die Frau Mama… Über Erziehung and Nicht-Erziehung. Weinheim/Basel: Beltz Taschenbuch, 2009.
• Jonca, Magdalena. “Historie o Stasiu Straszydle i innych rozrabiakach (Heinrich Hoffmann: ‘Złota różdżka’).” In Arcydzieła literatury niemieckojęzycznej. Szkice, komentarze, interpretacje. Vol. 2, edited by Edward Białek, Grzegorz Kowal, 9–20. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2011.
• Kaniowska-Lewańska, Izabela. Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980.
• Leszczyński, Grzegorz. Książki pierwsze. Książki ostatnie? Literatura dla dzieci i młodzieży wobec wyzwań nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2012.
• Pieciul-Karmińska, Eliza. “O niektórych aspektach tradycji czytania i przekładania literatury dla dzieci. Na kanwie recenzji książki Joanny Dybiec-Gajer ‘Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych.’” Porównania (2018), no. 1: 287–296, DOI: http://dx.doi.org/10.14746/por.2018.1.22.
• Pieciul-Karmińska, Eliza. “Polska seria przekładowa ‘Dziadka do orzechów i króla myszy’ E.T.A. Hoffmanna.” Studia Interkulturowe 2015, no. 8: 57–87.
• Rusinek, Michał. “Wstęp.” In Heinrich, Hoffmann. Złota różdżka czyli bajki dla niegrzecznych dzieci, illustrated by Justyna Sokołowska, adapted by Anna Bańkowska, and Karolina Iwaszkiewicz, and Zuzanna Naczyńska, and Adam Pluszka, and Marcin Wróbel, and Michał Rusinek. Warszawa: Egmont Polska, 2017.
• Slany, Katarzyna. Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2016. Stahl, John Daniel. “Mark Twain’s ‘Slovenly Peter’ in the Context of Twain and German Culture.” In The Translation of Children’s Literature: A Reader, edited by Gillian Lethey, 211–224. Clevedon: Multilingual Matters, 2006.
• Tuwim, Julian. “Michaś i zupa.” In Tuwim, Julian. Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, 357–360. Warszawa: Iskry, 2009.

Identifiers

DOI

10.16926/trs.2020.05.11