Problemy edukacyjne w publicystyce okresu Sejmu Czteroletniego (1788–1792)

• Authors: Katarzyna Dormus

Title variants

EN

The educational issues in journalism of the Four-Year Sejm period (1788–1792)

Abstracts

EN

Aim: To discuss educational issues in journalism of the Great Sejm period. Methods: A historical analysis of source materials. Results: An analysis of publications and the reconstruction of views on education, school and upbringing during the period of the Four-Year Sejm period. Conclusions: The political and ideological divisions in the Polish society towards the end of the 18th century become apparent from the analysis of source material. These divisions manifested themselves in the discussion on educational issues, which focused on topics such as the Commission of National Education, the Jesuit restoration, folk education, and Jewish assimilation. The division between the advocates and opponents of the Commission of National Education mirrored the division between conservative and reform political parties

Keywords

EN

journalism; education; schools; the Four-Year Sejm; Jesuits

• Publisher: Związek Nauczycielstwa Polskiego
• Journal: Przegląd Historyczno-Oświatowy
• Year: 2022
• Volume: LXV
• Issue: 1-2
• Pages: 22-46

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Dormus

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

References

• [Baudouin de Courtenay J.] (1788), Poparcie uwag nad życiem Jana Zamoyskiego z Roztrząsnieniem pism, które się z ich powodu ziawiły [Warszawa: Michał Gröll].
• [Burtymowicz M.] [1789], Reforma Żydów, b.m.w., b.w.
• [Jezierski J.] [1788a], Proiekt seymowy z Autora Zgoda y Niezgoda wynikaiący, b.m.w., b.w.
• [Jezierski J.] [1788b], Zgoda y niezgoda z Autorem Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego. Roku 1788, [Warszawa: Michał Gröll], http://cyfrowa.biblioteka.zamosc. pl/dlibra/ docmetadata?id=3989&from=pubindex&dirids=4&lp=2978 (dostęp: 25.02.2022).
• [Kołłątaj H.] (1790), Prawo polityczne narodu polskiego czyli Układ Rządu Rzeczypospolitey, cz. IV, Warszawa: Michał Gröll.
• [Kołłątaj H.] (1991), Krótka rada względem napisania dobrej konstytucyi rządu, w: L. Kądziela (wybór i oprac.), Kołłątaj i inni. Z publicystyki doby Sejmu Czteroletniego, Warszawa: WSiP.
• [Nax J.F.] (1789), Uwagi nad Uwagami, czyli Obserwacye nad xiążką, ktora w roku 1785 wyszła pod tytułem Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego Kanclerza i Hetmana W. Kor., Warszawa: P. Dufour, https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/ 260673/edition/ 246580/content (dostęp: 2.02.2022).
• [Pawlikowski J.] (1788), O poddanych polskich, [Kraków]: b.w.
• [Pawlikowski Józef] (1789), Myśli polityczne dla Polski, Warszawa: Drukarnia Wolna, https://polona.pl/item/mysli-polityczne-dla-polski,MTE1NzgxNTU/ 6/#info:metadata (dostęp: 10.02.2022).
• [Skarszewski W.] [1790], Odezwa Gallicyanina do Polakow. Roku 1790, [Warszawa?]: Michał Gröll, https://rcin.org.pl/dlibra/show-content/publication/ edition/8843?id=8843 (dostęp: 15.02.2022).
• Butrymowicz M. (1917), Sposób uformowania Żydów w pożytecznych kraiowi obywatelów, Warszawa: s. n.
• Dębski N.A. (1954), Mowa przy otwarciu szkół ks. ks. benedyktynów klasztoru sieciechowskiego w mieście Stężycy… miana, Lublin 1791, w: S. Tync (oprac.), Komisja Edukacji Narodowej. (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Dwanaście listów przeciw „Poparciu uwag nad życiem Jana Zamoyskiego” w różnych materiach politycznych podane (1954), w: S. Tync (oprac.), Komisja Edukacji Narodowej. (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Głos Jaśnie Wielmożnego Imci Pana Tadeusza z Lipego Lipskiego kasztelana łęczyckiego, kawalera Orderu Orła Białego na sessyi seymowej dnia 16. Miesiąca Czerwca 1791 miany: o wstawienie się Seymującej Rzeczypospolitej do Oyca S. aby Zakon Jezuicki był do Polskiey przywrócony, [1791], [Warszawa]: Drukarnia Nadworna JKM i Komisji Edukacji Narodowej.
• Głos Jaśnie Wielmożnego Jgnacego Siwickiego strażnika y posła wztwa trockiego na sesyi Seymowey Dnia 9. Maja Roku 1791 miany, [1791], [Warszawa]: s. n., https:// rcin.org.pl/dlibra/publication/11854/edition /1223/content (dostęp: 31.01.2022).
• http://rcin.org.pl/Content/731/Wa51_2760_PAN-I-2829_r1926-nr90_Uwaginadzyciem-Jana-Zamoyskiego.pdf (dostęp: 21.02.2022).
• http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publication/43292/edition/42733/content?ref= desc (dostęp: 29.12.2021).
• https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/289084/edition/275947/content (dostęp: 21.01.2022).
• https://polona.pl/item/o-poddanych-polskich,MTMyMjI4Mzc5/2/#info:metadata (dostęp: 27.01.2022).
• https://polona.pl/item/proiekt-seymowy-z-autora-zgoda-y-niezgoda-wynikajacy, MTI3ODE3NDE5/2/#info:metadata (dostęp: 29.01.2022).
• https://polona.pl/item/reforma-zydow,ODYyNjk0Mjk/6/#info:metadata (dostęp: 25.01.2022).
• https://rcin.org.pl/ibl/dlibra/publication/53148/edition/35596/content?ref=L3B1YmxpY2F0aW9uLzE1NjU2L2VkaXRpb24vNDAxNw (dostęp: 07.01.2022).
• Jezierski F.S. (1952), Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane i stosownymi do rzeczy uwagami objaśnione, w: tegoż, Wybór pism, Kraków: PIW.
• Kołłątaj H. (1913), I. Do prześwietnej Deputacji i II. O sprawach moralnych człowieka, Brody: Księgarnia Feliksa Westa.
• Kołłątaj H. (1954), Listy Anonima i Polityczne prawo narodu polskiego, t. II, Kraków: PWN.
• Mowa JWJmci P. J. U. Niemcewicza, posla inflantskiego, na sessyi sejmowej dnia 28 maja r.1789 przy obronie Kommissyi Edukacyjnej miana (1954), w: S. Tync (oprac.), Komisja Edukacji Narodowej. (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Ofiara eks-jezuitów z własnych swych osób dla Rzeczypospolitej uczyniona roku 1790 (1954), w: S. Tync (oprac.), Komisja Edukacji Narodowej. (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Pismo stosujące się do Pisma pod Tytułem: Zgoda i niezgoda z Autorem Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego. Roku 1788. Dnia 20 Września, Zle, i dobrze. [1788], s. n.l., https://polona.pl/item/pismo-stosuiace-sie-do-pisma-pod-tytulemzgoda-i-niezgoda-z-autorem-uwag-nad-zyciem,MTI1NTI5MzM2/3/#info: metadata (dostęp: 25.02.2022).
• Rzewuski A.W. (2008), O formie rządu republikańskiego, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, Księgarnia Akademicka.
• Staszic S. (1926), Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, Kraków: Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej.
• Uwagi JW. Bnińskiego [Łukasza], sędziego ziemskiego i posła poznańskiego, na sejmik śrzedzki poselski, dnia 16 listopada r.1790 przypadajacy… do roztrząsania podane (1954), w: S. Tync (oprac.), Komisja Edukacji Narodowej. (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Uwagi obywatela krakowskiego nad ofiarą, osób pojezuickich… uczynioną r.1790 (1954), w: S. Tync (oprac.), Komisja Edukacji Narodowej. (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Bartnicka K., Dormus K. (2018), The Commission of National Education and its transformation in the years 1773–1794, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. LV.
• Bartnicka K., Dormus K., Wałęga A. (2018), Komisja Edukacji Narodowej 1773–1794, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo IHN PAN, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Buczek K. (2007), Hugo Kołłątaj i edukacja, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Butterwick R. (2019), Polska rewolucja a Kościół katolicki 1788–1792, Kraków: Wydawnictwo ARCANA, Muzeum Historii Polski.
• Ender J. (1961), Sprawy oświatowe w okresie Sejmu Czteroletniego, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. IV.
• Grześkowiak-Krwawicz (2000), O formę rządu czy o rząd dusz? Publicystyka polityczna Sejmu Czteroletniego, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
• Grześkowiak-Krwawicz A. (1991), Walka publicystyczna o Konstytucję 3 maja. Maj 1791–maj 1792, w: J. Kowecki (red.), Sejm Czteroletni i jego tradycje, Warszawa: PWN.
• Hulewicz J. (1949), Opinia publiczna wobec Komisji Edukacji Narodowej, w: H. Barycz, J. Hulewicz (red.), Studia z dziejów kultury polskiej, Warszawa: Gebethner i Wolff.
• Jobert A. (1979), Komisja Edukacji Narodowej w Polsce (1773–794), Wrocław: Ossolineum.
• Konopczyński W. (2012), Polscy pisarze polityczni XVIII wieku, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Kostkiewiczowa T. (1991), Publicystyka Franciszka Salezego Jezierskiego z lat 1788–791. Z zagadnień literackiej perswazji, w: J. Kowecki (red), Sejm Czteroletni i jego tradycje, Warszaw: PWN.
• Kot S. (1996), Historia wychowania, t. II, Warszawa: Wydawnictwo Żak”.
• Łojek J. (1959), „Gazeta Warszawska” księdza Łuskiny 1774–793, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Mroziuk T. (2016), Wzór idealnego obywatela – republikanina w traktacie O formie rządu republikańskiego myśli Adama Wawrzyńca Rzewuskiego, „Zeszyty Naukowe Koła Nauk Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego” r 1.
• Pilat R. (1872), O literaturze politycznej sejmu czteroletniego (1788–792), Kraków: Drukarnia Leona Paszowskiego.
• Smoleński W. (1912), Publicyści anonimowi z końca wieku XVIII. Poszukiwania bibliograficzno-historyczne, Warszawa: Tłocznia Wł. Łazarskiego.
• Woltanowski A., Wołoszyński B.W. (1973), Komisja Edukacji Narodowej 1773–794, Warszawa: Książka i Wiedza.

Identifiers

DOI

10.17460/PHO_2022.1_2.02

Biblioteka Nauki

2078079