Celestyna Orlikowska (1892–1976) – pedagog, przyrodnik i harcerka

• Authors: Witold Chmielewski

Title variants

EN

Celestyna Orlikowska (1892–1976) – an educationist, a naturalist and a girl scout

Abstracts

EN

Aim: Presenting the pedagogic, academic, and scouting activity of Celestyna Orlikowska in different periods of time and various conditions taking mainly account of the period in Piotrków and her patriotic attitude during the Second World War. Methods: An analysis of archival documents and source literature in the context of social, political, and territorial changes taking place and the ongoing war. Results: Presenting an educationist who cared with great devotion about her mentees’ education. Presenting her great involvement in scouting, and her commendable attitude in the period of conspiracy during the German occupation and during her stay in a concentration camp. Presenting her considerable output in the scope of history of natural sciences. Showing the coercive attitude of the communist authorities towards the highly qualified teacher who wished to educate the youth in the spirit of universal, human values. Conclusions: Showing that the teacher’s worthy attitude, diligence, reliability regardless of the situation she was in, produces positive educational results and earns recognition among her students and the environment she was in.

Keywords

EN

upbringing; education; scouting; conspiracy; concentration camp; science

• Publisher: Związek Nauczycielstwa Polskiego
• Journal: Przegląd Historyczno-Oświatowy
• Year: 2023
• Volume: LXVI
• Issue: 1-2
• Pages: 168-184

Dates

published

2023

Contributors

author

Witold Chmielewski

• Akademia Ignatianum w Krakowie

References

• Archiwum Główne Sióstr Niepokalanek Szymanów, Akta szkolne.
• Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego (dalej: AUW). Album Uniwersytetu 106, akta Celestyny Orlikowskiej (dalej: Album 8106): Dyplom doktorski; Wypełnione formularze do kwestury z poszczególnych semestrów z lat 1921–1924; Zaświadczenie Związku Polaków Ziem Podola, Wołynia i Kijowszczyzny, 16 grudnia 1920 r.; Życiorys 18 XII 1920 r.;
• Biblioteka Narodowa w Warszawie (dalej: BN), Rps sygn. akc. 12016/1, dr Celestyna Orlikowska, w obozie Hilda Kuhnlen, nr obozowy: 26717, W drużynie „Murów” kończę konspiracyjny szlak; Rps sygn. akc 11018, A. Bogusławski, Społeczno-gospodarczy i kulturalny stan wsi w gminie Woźniki pow. Piotrkowskiego w okresie 1900–1907 w świetle wspomnień.
• Muzeum Harcerstwa w Warszawie (dalej: MHW), zespół: Akta osobowe Celestyny Orlikowskiej (dalej: AOCO): M. Bargieł, Celestyna Orlikowska (1892–1977); Raport dr Celestyny Orlikowskiej, 1959 r.; Życiorys Celestyny Orlikowskiej, drużynowej po próbie, 26 lutego 1976 r.
• Chmielewski W. (2016), Państwowe Seminarium Nauczycielskie Żeńskie w Piotrkowie w pierwszych latach działalności (1916–1919). W stulecie powstania, „Studia Paedagogica Ignatiana” nr 3.
• Czekanowski J. (1948), Zarys historii antropologii polskiej, Kraków: Nakł. PAU.
• Dormus K. (2021), Zarys dziejów pierwszego gimnazjum żeńskiego w Krakowie (1896–1948), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2021, t. LVIII.
• Doroszewski J. (2002), Seminaria nauczycielskie w Polsce w świetle polityki oświatowej państwa (1918–1937), Lublin: Lubelskie Towarzystwo Naukowe.
• Doroszewski J. (2003), Jadwiga Młodowska – wybitny nauczyciel polski międzywojennej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 1–2.
• Dzieła Juliusza Słowackiego (1888), Kraków: Wydawca Adam Kaczurba, Drukarnia J. Fischera.
• Dzierzbicka W. (1960), Dzieje jednej szkoły 1908–1949. Monografia Seminarium Nauczycielskiego i Liceum Pedagogicznego im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie., Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Es. Te. (1936), Z kroniki III-ej drużyny, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Florczak Z. i inni (oprac.) (1973), Harcerki 1939–1945, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gajdamowicz H. (2002), Wychowanie obywatelsko-państwowe Kazimierza Sośnickiego, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 3–4.
• Godlewska D. (2011), Moja droga do wiedzy, „Wiadomości Łomżyńskie” nr 26.
• http://www.dawnypiotrkow.pl/ (dostęp: 11.11.2022).
• Jałmużna T. (1979), Stefania Kuropatwińska – pedagog ziemi łódzkiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 45.
• Kamiński K. (2014), Teoria wychowania państwowego Kazimierza Sośnickiego, „Przegląd Pedagogiczny” nr 1.
• Kasprzykowska-Wściubiakowa J. (1936), Nasza władza – zmiana władzy, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Konarski K. (1923), Dzieje szkolnictwa w b. Królestwie Kongresowym 1915–1918, Kraków: Skład Główny w Książnicy Polskiej w Warszawie, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kryńska E. (2002), Trwałe wartości ideologii wychowawczej Adama Skwarczyńskiego, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 3–4.
• Kwiatkowska S. (1936), Z życia III drużyny harcerskiej przy Seminarium Piotrkowskiem. Z okopów św. Trójcy, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Lipińska M. (1990), Dzieje harcerek piotrkowskich w latach 1911–1945, Piotrków Trybunalski: Muzeum Okręgowe w Piotrkowie Trybunalskim.
• Ludwiczak J. i inni (red.) (2014), Zarys dziejów Zakładów Kształcenia Nauczycieli w Łowiczu 1786–1914, Łowicz: Zakład Wielobranżowy „POLIGRAFIA”.
• Łopaciński H. (1891), Dr Izydor Kopernicki, „Wędrowiec” nr 41.
• Magiera J. (1936), Ze wspomnień piotrkowskich, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Majorek C. (1971), System kształcenia nauczycieli szkół ludowych w Galicji doby autonomicznej (1871–1914), PAN – Oddział w Krakowie, „Prace Komisji Nauk Pedagogicznych” Nr 16, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Malanowska A. (1994), Ogólnokształcące szkoły średnie w Łomży od 1 września 1939 roku do 22 czerwca 1941 roku, w: J. Dziarski i inni (red.), 380 lat szkoły średniej ogólnokształcącej w Łomży, Warszawa: Wydawnictwo Fundacji „Historia pro Futuro”.
• Matejska H. (1936), Wśród chorych, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Matejska H. (1936), Z naszej karty, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Miroszowa H., Smurzyński J. (2012), Beztroskie lata w łomżyńskim gimnazjum…, „Wiadomości Łomżyńskie” nr 20; https://600.lomza.pl/2017/12/27/orlikowskacelestyna/ (dostęp: 6.08.2022).
• Ney-Krwawicz W. (2001), Krótka historia Gimnazjum Żeńskiego im. Marii Konopnickiej w Łomży, „Wiadomości Łomżyńskie” nr 2.
• Obóz w Dębkach (1936), w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Oczepowska A. (1998), Szkolne wspomnienia, w: J. Smurzyński (red.), Łomżyńskie wspomnienia, Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej.
• Orlikowska C. (1926), Dwujądrowe oocyty u ptaków (Sur les oocytes binucléés chez les Oiseaux), w: Odbitka z I-ego Zjazdu Anatomiczno-Zoologicznegow Warszawie, Warszawa.
• Orlikowska C. (1936), Zamiast kroniki, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Orlikowska C. (1966–1968), Z dziejów kształcenia biologów polskich w Szkole Głównej Warszawskiej w latach 1862–1869, „Rocznik Uniwersytetu Warszawskiego” t. VII.
• Orlikowska C. (1973), Harcerskie Ravensbrück, „Więź” nr 12.
• Orlikowska C. (1975), Podziemna drukarnia przy ul. Ogrodowej 62 i jej ludzie, „Rocznik Warszawski” t. XIII.
• Pamiętnik Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski, 1926.
• Państwowe Seminarium Nauczycielskie Żeńskie im. Grzegorza Piramowicza w Lublinie 1916–1936 (1936), Lublin: Drukarnia „Popularna” w Lublinie.
• Poznański K. (2009), Wybrane zagadnienia z historii wychowania, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Radwan W. (1937), Czym były seminaria, w: J. Borowa, W. Dzierzbicka, S. Lewandowski (red.), Z pracy państwowych seminariów nauczycielskich w Polsce, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.
• Róziewicz J., Zasztowt L. (1991), Polskie Kolegium Uniwersyteckie w Kijowie (1917–1919), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” t. XXXIV.
• Smołalski A. (1994), Ideały wychowawcze w polskiej myśli pedagogicznej od XVI w. do końca II Rzeczypospolitej, „Studia i Monografie” nr 217, Uniwersytet Opolski.
• Smołalski A. (2001), Polska historia pedeutologiczna, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 3–4.
• Sprawozdanie ze Zjazdu (1936), w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Sroczyńska M. (1936), Z pracy w świetlicy Kółka Rolniczego, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Suchecka M. (1936), Brygada Seminarialna, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Szewczuk D. (2015), Seminaria nauczycielskie w Królestwie Polskim (1866–1915), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Szlakówna W. (1936), Na Zlot... Na Zlot... Wybieramy się do Spały. (Propaganda Zlotowa w naszej drużynie), w: Nasza Szkoła 1916–1936, PiotrkówTrybunalski.
• Szmaglewska S. (1936), Nasz Pan Woźny, w: Nasza Szkoła 1916–1936, Piotrków Trybunalski.
• Szmaglewska S. (1956), Prosta droga Łukasza, Warszawa: PIW.
• Śliwowska M. (1986), Jadwiga Młodowska i Państwowe Seminarium Nauczycielskie Żeńskie w Chełmie Lubelskim we wspomnieniach absolwentek, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 1.
• Wiejakowa B. (2001), Rys historyczny oraz wspomnienia dotyczące Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Marii Konopnickiej w Łomży w latach 1918–1934, „Wiadomości Łomżyńskie” nr 2.
• Wyczańska K. (oprac.) (1985), Harcerki 1939–1945. Relacje – pamiętniki, Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

10.17460/PHO_2023.1_2.11

Biblioteka Nauki

15797074