Polifunkcyjność nazwisk w utworze Walentego Barczewskiego „Kiermasy na Warmii”

• Authors: Maria Biolik

Title variants

EN

The polyfunctionality of surnames in Walenty Barczewski's work “Kiermasy na WarmiiI”"

Abstracts

EN

The article discusses the problems of literary onomastics. The aim of the study was a structural, semantic and functional analysis of the family names of the protagonists appearing in Walenty Barczewski’s “Kiermasy na Warmii” (Fairs in Warmia). The story is set on a farm in a village in southern Warmia in the second half of the 19th century. The methods of philological analysis and interpretation of onyms used in literary onomastics have been applied. It has been established that the analysed onyms are Polish surnames, etymologically and semantically transparent, formed according to uniform structural models: male surnames ending in -ski, female surnames in -ska and collective forms used of families in the plural. All analysed anthroponyms were also closely related to the extra-linguistic reality, and derived, similarly to place-based adjectives, from the names of villages in southern Warmia. Linguistic, functional and semantic analysis of surnames allowed to present their polyfunctional character and distinguish many functions ascribed to onyms in literary texts. These functions are the following: identification and differentiation, localising, assignation of prestige and identity, as well as the sociolinguistic, emotive and persuasive functions. The analysed names may serve as examples of the accumulation of various functions performed by the same anthroponyms.

PL

Celem opracowania jest analiza strukturalna, semantyczna i funkcjonalna nazwisk rodzinnych bohaterów występujących w utworze „Kiermasy na Warmii” Walentego Barczewskiego. Akcja utworu toczy się w gospodarstwie wiejskim we wsi na terenie południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku.  Zastosowano metody filologicznej analizy i interpretacji onimów stosowane w onomastyce literackiej. Ustalono, że analizowane onimy to nazwiska polskie, przejrzyste etymologicznie i semantycznie, utworzone według jednolitych modeli strukturalnych: nazwiska męskie zakończone na -ski, żeńskie na -ska i formy zbiorowe rodzin w liczbie mnogiej. Dodatkowo wszystkie analizowane antroponimy były ściśle związane z rzeczywistością pozajęzykową, derywowane podobnie jak przymiotniki odmiejscowe od nazw wsi leżących na terenie południowej Warmii. Analiza językowo-funkcjonalna i semantyczna nazwisk, pozwoliła ukazać ich polifunkcyjny charakter, wydzielić wiele funkcji przypisywanych onimom w tekstach literackich. Są to takie funkcje jak: identyfikacyjno-dyferencjacyjna, lokatywna, socjologiczna, prestiżowa, tożsamościowa, socjolingwistyczna, emotywna i perswazyjna. Analizowane nazwiska mogą być przykładem kumulacji różnych funkcji pełnionych przez te same antroponimy.

Keywords

PL

onomastyka literacka; nazwisko; funkcje nazw własnych; Walenty Barczewski; kiermas; Warmia

EN

literary onomastics; surname; functions of proper names; Walenty Barczewski; kiermas; Warmia

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Onomastica
• Year: 2021
• Volume: 65
• Issue: 2
• Pages: 137-149

Dates

published

2021

Contributors

author

Maria Biolik

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

• https://orcid.org/000000031166784X

References

• Biolik, M. (2014). Dialekt warmiński. Fonetyka i fonologia [Warmian Dialect. Phonetics and Phonology]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
• Biolik, M. (2016). Słowotwórstwo antroponimów nieoficjalnych [Word Formation of Unofficial Anthroponyms]. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
• Biolik, M. (2019). Argumenty Walentego Barczewskiego świadczące o polskości południowej Warmii w drugiej połowie XIX wieku (na podstawie utworu Kiermasy na Warmii) [Walenty Barczewski’s arguments for the Polishness of southern Warmia in the second half of the 19th century (based on the work Kiermasy na Warmii)]. Prace Językoznawcze, 21(2), 21–34. https://doi.org/10.31648/pj.3900
• Biolik, M. (2020). Imiona i derywaty odimienne używane na polskiej Warmii w XIX w. [Names and name derivatives in Polish Warmia in the 19th century]. Studia Linguistica, 15, 39–49. https://doi.org/10.24917/20831765.15.3
• Bystroń, J.S. (1993). Nazwiska polskie [Polish Surnames]. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Cybulski, M. (2019). Rola nazw własnych w kształtowaniu kaszubskiej tożsamości etniczno-regionalnej. Wybrane zagadnienia [The Role of Proper Names in Shaping Kashubian Ethnic-Regional Identity. Selected Problems]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski.
• Domaciuk, I. (2003). Nazwy własne w prozie Stanisława Lema [Proper Names in Stanisław Lem’s Prose]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Dunaj, B. (2017). Funkcje nazw własnych [Functions of proper names]. Onomastica, 61(2), 77–89. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.61.2.8
• Górny, H. (2013). Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa funkcjonalno- tekstologiczna [Proper Names in 19th Century Memoir Writings. Functional-Textological Perspective]. Kraków: Lexis.
• Graf, M. (2006). Onomastyka na usługach socrealizmu. Antroponimia w literaturze lat 1949–1955 [Onomastics at the Service of Social Realism. Anthroponymy in the Literature of the Years 1949–1955]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Bogucki.
• K = Barczewski, W. (1923). Kiermasy na Warmii [Fairs in Warmia]. Olsztyn: Drukarnia „Gazety Olsztyńskiej”.
• Kaleta, Z. (1998). Nazwisko w kulturze polskiej [The Surname in the Polish Culture]. Warszawa: SOW.
• Kosyl, C. (1992). Nazwy własne w prozie Jarosława Iwaszkiewicza [Proper Names in the Prose of Jarosław Iwaszkiewicz]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kosyl, C. (1998). Nazwy własne w literaturze pięknej [Proper names in the belles-lettres]. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia [Polish Proper Names. Encyclopedia] (s. 363–387). Warszawa–Kraków: IJP PAN.
• Mossakowska, B. (1993). Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego [Surnames of Inhabitants of the Olsztyn District]. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• NMPol = Rymut, K. i in. (red.). (1996–2018). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany [Place Names of Poland. History. Origin. Changes] (t. I–XV). Kraków: IJP PAN.
• NP = Rymut, K. (1999–2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, [Surnames of Poles. A Historical-Etymological Dictionary] (t. I–II). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
• Pospiszylowa, A. (1987). Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe [Toponymy of Southern Warmia. Place Names]. Olsztyn: Pojezierze.
• Raszewska-Klimas, A. (2002). Funkcja nazw własnych w twórczości Marii Dąbrowskiej [Functions of Proper Names in the Literary Output of Maria Dąbrowska]. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.
• Rutkowski, M. (2001). Wstępna charakterystyka funkcji nazw własnych [Preliminary characteristics of the functions of proper names]. Onomastica, 46, 7–29.
• Rutkowski, M. (2010). Problem funkcji nazw własnych w onomastyce. Przegląd stanowisk [The problem of the functions of proper names in onomastics. Overview of positions]. Conversatoria Linguistica, 4, 54–65.
• Rutkowski, M. i Skowronek, K. (2010). Onomastyka dyskursu. Zakres, problematyka i metody badawcze [Onomastics of discourse: Scope, issues and research methods]. W: R. Łobodzińska (red.), Nazwy własne a społeczeństwo [Proper Names and Society] (t. I, s. 87–95). Łask: Leksem.
• Sarnowska-Giefing, I. (1984). Nazewnictwo w nowelach i powieściach polskich okresu realizmu i naturalizmu [Onomastics in Polish Short Stories and Novels of the Period of Realism and Naturalism]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Sarnowska-Giefing, I. (2003). Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku [From an Onym to the Genre of Text. Onomastics in Polish Satire Until 1820]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Siwiec, A. (1998). Nazwy własne w prozie Michała Choromańskiego [Proper Names in Michał Choromański’s Prose]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Skowronek, K. (2003). O niektórych funkcjach nazw własnych w dyskursie religijnym. Na materiale „Listów pasterskich Episkopatu Polski” [On several functions of proper names in religious discourse on the material of “Pastoral letters of the episcopate of Poland”]. Onomastica, 48, 79–114.
• SNWP = Rymut, K. (1992–1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych [Dictionary of Surnames Currently Used in Poland] (t. I–X). Kraków: IJP PAN.
• Steffen, W. (1984). Słownik warmiński [Warmia Dictionary]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Szewczyk, Ł.M. (1993). Nazewnictwo literackie w twórczości Adama Mickiewicza [Literary Naming in the Works of Adam Mickiewicz]. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
• Wilkoń, A. (1970). Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego [Proper Names in Stefan Żeromski’s Works]. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Identifiers

DOI

10.17651/ONOMAST.65.2.9

Biblioteka Nauki

1992218