Dystrybucja polskich imiesłowów: styl funkcjonalny i długość zdania

• Authors: Małgorzata Czachor

Title variants

Dystrybucja polskich imiesłowów: styl funkcjonalny i długość zdania

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zbadano metodami kwantytatywnymi dystrybucję imiesłowów i quasi-imiesłowów w stylach funkcjonalnych języka polskiego wyróżnionych w NKJP. Dane pokazują zależność pomiędzy częstością występowania imiesłowów a formalnością stylu. Zaobserwowano także mocną korelację dodatnią pomiędzy średnią długością zdania w stylach a częstością występowania imiesłowów przymiotnikowych. Frekwencja wszystkich czterech imiesłowów rośnie wraz z długością zdania, jednak jedynie w przypadku imiesłowów przymiotnikowych długość zdania wpływa na dystrybucję w stylach. Dane potwierdzają także zanikanie imiesłowów uprzednich i pokazują, że tzw. quasi-imiesłowy uprzednie stanowią liczący się odsetek współczesnych użyć imiesłowów uprzednich.

EN

The distribution of four Polish participles across different functional styles has been discussed in many works, but never treated as an independent topic. This paper aims to examine the frequency of participles (both adjectival and adverbial) in 12 styles represented in the National Corpus of Polish Language (NKJP) and to provide some explanations for the varied distribution of these forms. It is done in the course of several quantitative analyses. The difference between adverbial participles and so-called quasi-participles is also taken into consideration. The data presented shows the direct correlation between the frequencies of every participle type and the formality level of a particular style. The difference between adverbial participles and quasi-participles is demonstrated as significant. The article provides new arguments for the thesis that anterior adverbial participles tend to disappear in Polish. Interestingly, there is also a very strong positive correlation between average sentence length across styles and the associated frequencies of adjectival participles, however it only concerns this particular group. The data for adverbial participles does not reflect this pattern. What is more, the probability that a word in a sentence is a participle is found to be growing along with sentence length for all four types of participles when the style division is not considered. It suggests that the origin of adverbial participles’ style distribution is more multifactorial than that of adjectival participles. It seems that all four participles are efficient grammar means to maximize the amount of information in a sentence by compacting additional verbal groups, but the adverbial participles also bear some other characteristics (i.e. relative tense marking, some vagueness of meaning) that could supposedly shape their functionality across styles.

Keywords

PL

polskie imiesłowy; style funkcjonalne; analiza kwantytatywna; quasi-imiesłowy; długość zdania

EN

Polish participles; functional styles; quantitative analysis; quasi-participles; sentence length; Polish participles; functional styles; quantitative analysis; quasi-participles; sentence length

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Polonica
• Year: 2019
• Volume: 39
• Pages: 219-242

Dates

published

2019-12-28

Contributors

author

Małgorzata Czachor

References

• Bartnicka B., 1970, Adiektywizacja imiesłowów w języku polskim, Warszawa.
• Bellert I., 1977, On semantic and distributional properties of sentential adverbs, Linguistic Inquiry VIII, s. 337‒351.
• Birzer S., 2012, From subject to subjectivity: Russian discourse structuring elements based on the adverbial participle govorja ‘speaking’, Russian Linguistics XXXVI/3, s. 221‒249.
• Birzer S., 2015, Generally speaking, connectivity and conversation management combined: the functions of Russian voobšče govorja and Polish ogólnie mówiąc, Russian Linguistics XXXIX/1, s. 81‒115.
• Birzer S., 2016, Assessing the role of pattern and matter replication in the development of Polish komentarze metatekstowe based on infinite verba dicendi (online: https://www.academia.edu/10966631... (dostęp: 26.09.2019 r.)).
• Bogusławski A., 1978, Towards an operational grammar, Studia Semiotyczne VIII, s. 29–90.
• Bogusławski A., 1988, Preliminaria gramatyki operacyjnej, Polonica XIII, s. 163–223.
• Bojałkowska K., 2006a, Imiesłów przysłówkowy jako składnik konstrukcji zdaniowej, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Filologia Polska LXII, s. 53–68.
• Bojałkowska K., 2010, Opis składniowy imiesłowów przysłówkowych we współczesnym języku polskim, Toruń.
• Burska K., 2016, Analityzmy leksykalne i ich syntetyczne odpowiedniki w prasie, Łódź.
• Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., 1986, Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej, Warszawa.
• Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., 1987, Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności leksykalnej, Warszawa.
• Eder M., Górski R.L., Król M., 2019, Zmiana w języku. Studia kwantytatywno-korpusowe, Kraków.
• Gajda S., 2012b, Stylistyka integrująca, Poradnik Językowy, nr 6, s. 56–66.
• Górski R.L., Łaziński M., 2012, Typologia tekstów w NKJP. Narodowy Korpus Języka Polskiego, [w:] Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa, s. 13–23.
• Greenacre M.J., 2010, Correspondence Analysis, Interdisciplinary Reviews, Computational Statistics XXV, s. 613–619.
• Grochowski M., 1984, Składnia wyrażeń polipredykatywnych (Zarys problematyki), [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska, Warszawa, s. 213–299.
• Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa.
• Klebanowska B., 1982, Przyimek PO w znaczeniu czasowym, Prace Filologiczne XXXI, s. 97–102.
• Kubicka E., 2017, Jak mówimy, jakoś mówiąc? Formalne i semantyczne właściwości adwerbialnych uzupełnień quasi-imiesłowowego mówiąc, LingVaria XII, nr 1 (23), s. 99–113.
• Kubicka E., 2018, Czy mówiąc prostszym językiem, mówimy prościej? Formalnie narzędnikowe frazy charakteryzujące mówienie, LingVaria XIII, nr 1 (25), s. 79–90.
• Moroz A., 2007, Uwagi o ciągach parentetycznych z segmentem mówiąc, [w:] Studia nad słownictwem dawnym i współczesnym języków słowiańskich, red. J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska, J. Kulwicka-Kamińska, Toruń, s. 187‒194.
• Niehüser W., 1987, Redecharakterisierende Adverbiale, Göppingen.
• Pęzik P., 2012, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP. Narodowy Korpus Języka Polskiego, [w:] Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. A. Przepiórkowski, , M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa, s. 253–273.
• Stępień M., 2014, Wyrażenia parentetyczne w strukturze wypowiedzi – właściwości semantyczne, składniowe, prozodyczne, Warszawa.
• Stępień M., 2017, Walencja czasowników a problem dziedziczenia własności walencyjnych przez quasiimiesłowy przysłówkowe, Prace Filologiczne LXX, s. 411–432.
• Szober S., 1959, Człowiek współczesny w zwierciadle języka, [w:] Tenże, Wybór pism, Warszawa, s. 345–353.
• Tabakowska I., 1967, Oznajmienia imiesłowowe w języku pisanym uczniów starszych klas szkoły podstawowej na Śląsku, Język Polski XLVII, s. 128–138.
• Wajszczuk J., 1997, System znaczeń w obszarze spójników polskich: Wprowadzenie do opisu, Warszawa.
• Wajszczuk J., 2005, O metatekście, Warszawa.
• Wierzbicka A., Wierzbicki P., 1968, Praktyczna stylistyka, Warszawa.
• Wróbel H., 1975, Składnia imiesłowów czynnych we współczesnej polszczyźnie, Katowice.

Identifiers

DOI

10.17651/POLON.39.12