"Comata est signum naturale pestilentiae". O komecie w średniowiecznych łacińskich tekstach polskich autorów

• Authors: Agnieszka Maciąg-Fiedler

Title variants

EN

"Comata est signum naturale pestilentiae". The comet in Latin texts by medieval Polish authors

Abstracts

EN

The article presents and characterizes the Latin vocabulary relating to the comet, used by the Polish writers of the Middle Ages. Texts with descriptions or mentions of comets can be divided into two groups. The first includes astronomical and astrological works, the second chronicles and annals. Ambiguous and synonymous terminology reflects the writers’ level of knowledge, quality of sources, and personal interests. It should be emphasized that comets were rarely described objectively: they were often assigned supernatural meanings, and their names were the result of a specific perspective and interpretation.

PL

Artykuł przedstawia i charakteryzuje łacińskie słownictwo odnoszące się do komety, użyte przez polskich autorów doby średniowiecza. Teksty, w których znajdujemy opisy lub wzmianki o kometach, możemy podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zaliczymy dzieła astronomiczne i astrologiczne, do drugiej kroniki i roczniki. Terminologia, którą cechuje niejednoznaczność i synonimiczność, odzwierciedla poziom wiedzy pisarzy, jakość źródeł oraz osobiste zainteresowania. Trzeba podkreślić, że komety rzadko były opisywane obiektywnie, często przypisywano im nadnaturalne znaczenie, a ich nazwy były efektem określonej perspektywy i interpretacji.

Keywords

EN

comet; astronomical and astrological terminology; synonymy; the Middle Ages

PL

kometa; terminologia astronomiczna i astrologiczna; synonimia; średniowiecze

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Polonica
• Year: 2022
• Volume: 42
• Pages: 85-93

Dates

published

2022

Contributors

author

Agnieszka Maciąg-Fiedler

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków

• https://orcid.org/0000000280237010

References

• Calder, N. (1980). The Comet is Coming. London: British Broadcasting Corporation.
• Dall’Olmo, U. (1980). Latin Terminology Relating to Aurorae, Comets, Meteors and Novae. Journal for the History of Astronomy, 11, 10–27.
• Frisk, H. (1960). Griechisches etymologisches Wörterbuch. Heidelberg: Carl Winter.
• Grzegorczykowa, R. (2007). Wstęp do językoznawstwa. Warszawa: PWN.
• Gundel, G. (1907). De stellarum appellatione et religione Romana. Gieszen: Alfred Töpelmann.
• Hellman, C.D. (1944). The Comet of 1571; its Place in the History of Astronomy. New York: Columbia University Press.
• Korpanty, J. (red.). (2003). Słownik łacińsko-polski (t. 1–2).Warszawa: PWN.
• Korpikiewicz, H. (2017). Symbolika i kult. Komety. Lingua ac Communitas, 27, 19–29.
• Le Boeuffle, A. (1987). Astronomie. Astrologie. Lexique latin. Paris: Picard.
• Le Boeuffle, A. (2010). Les Noms latins d’astres et de constellations (s. 64–73). Paris: Les Belles Lettres.
• Liddell, H.G. i Scott, R. (1996), A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press.
• Lorch, R. (1990). Astronomical terminology. W: Weijers O. (red.). Méthodes et instruments du travail intellectuel au moyen âge. Turnhout Belgique: Brepols, s. 182-196.
• Malewicz, M.H. (1990). Que signifie une comète? Studia Mediewistyczne, 27(1), 73–80.
• Rybka, E. (red.). (1975). Historia astronomii w Polsce (t. 1). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Plezia, M., Weyssenhoff-Brożkowa i K., Rzepiela, M. (red.). (1953–2021). Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce (t. 1–8). Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich–Instytut Języka Polskiego PAN.
• Wallis, F. (1996). Science: Introduction. W: Mantello, F.A.C. i Rigg, A.G. (red.), Medieval Latin. An Introduction and Bibliographical Guide. Washington, D.C.: The Catolic University of America Press.
• Waniakowa, J. (2003). Polska naukowa terminologia astronomiczna. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
• Źródła
• ActTom – Pociecha, W. (red.). (1957). Acta Tomiciana. Epistole, legationes, responsa, actiones, res geste serenissimi principis Sigismundi primi regis Polonie… per Stanislaum Górski… collecte (t. 15). Wrocław-Kraków: Biblioteka Kórnicka.
• Arystoteles (1990). Meteorologika, tłum. A.Paciorek . W: Arystoteles, Dzieła wszystkie (t. 2). Warszawa: PWN
• DłAnnI–XI – Długosz, J. (1965–2001). Annales seu cronicae incliti regni Poloniae (ks. 1–11). Warszawa: PWN.
• DłAnnXII – Długosz, J. (2003–2005). Annales seu cronicae incliti regni Poloniae (t. 12). Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jan z Głogowa (1510). Exercitium secunde partis Alexandri magistri. Kraków: Haller.
• MieChro – Miechowita, M. (1521). Chronica Polonorum. Kraków: Hieronim Wietor.
• MarPol – Polak, M. (1574). Chronicon expeditissimum ad fidem veterum manuscriptorum codicum emendatum et auctum Opera Suffridi Petri Leovardiensis. Antwerpiae: Ex officina Christophori Plantini.
• WodCal – Wodka, M. (1926). Calendarium cyclicum, Stellarum fata anni 1477, Canones tabularum resolutarum, Prognostyk na rok 1485. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 33, 232–246.
• MonPH – Bielowski, A. (wyd..). (1872). Monumenta Poloniae Historica (Pomniki Dziejowe Polski, t. 2). Lwów: Akademia Umiejętności.
• Ptolemeusz (2012). Czworoksiąg (Tetrabiblos), tłum. G. Muszyński. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
• Rosińska, G. (1984). Scientific writings and astronomical tables in Cracow XIVth–XVth Centuries. Studia Copernicana, 22.
• StZaw – Szafarkiewicz, M. (1978). Edycja wybranych kwestii „Komentarza do Księgi Rodzaju” (cz. 1) Stanisława z Zawady. Acta Mediaevalia, 3.
• KadKro – Kadłubek, W., (1994). Kronika polska. Red. M. Plezia. Kraków: Secesja.

Identifiers

DOI

10.17651/POLON.42.5

Biblioteka Nauki

2167426