Konstrukcje bezosobowe z podmiotem arbitralnym i generycznym w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej

• Authors: Marika Jocz , Marta Ruda , Bartłůmjej Wanot

Title variants

EN

Impersonal constructions with arbitrary and generic subjects in Kashubian and Silesian grammars against the background of Polish grammar

Abstracts

EN

This paper presents a preliminary contrastive overview of impersonal constructions in the Kashubian and Silesian grammars against the background of Polish grammar. The research, based both on corpus texts and on additional native speaker data, has shown that the systems of impersonal constructions in Polish, Kashubian and Silesian are similar in most cases. Namely, the only significant difference between Polish and Silesian revealed by the research so far is the availability of the auxiliary be in the Silesian -no/-to construction. This construction is absent from Kashubian, which also differs from Polish and Silesian in the case of generic uses concerning modal predicates such as may, which are inflected for the third person singular masculine here.

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wstępnego przeglądu kontrastywnego konstrukcji bezosobowych w gramatyce kaszubskiej i śląskiej na tle gramatyki polskiej. Badania, w których wykorzystano zarówno korpusy tekstów, jak i dodatkowe dane dostarczone przez rodzimych użytkowników, wykazały, że w większości przypadków systemy konstrukcji bezosobowych w języku polskim, kaszubskim i śląskim są podobne. Mianowicie w przypadku języka polskiego i śląskiego jedyną istotną różnicą, którą ujawniły dotychczasowe badania, jest możliwość użycia w języku śląskim czasownika posiłkowego być w konstrukcji z formą na -no/-to. Forma ta jest nieobecna w języku kaszubskim, który również różni się od języka polskiego i śląskiego w przypadku generycznych użyć predykatów modalnych typu można, które występują tu w trzeciej osobie liczby pojedynczej rodzaju męskiego.

Keywords

EN

impersonal/subjectless/nominativeless constructions; arbitrary/existential subject; generic/general subject; Polish; Kashubian; Silesian

PL

konstrukcje bezosobowe/bezpodmiotowe/bezmianownikowe; podmiot arbitralny/egzystencjalny; podmiot generyczny/ogólny; język polski; język kaszubski; język śląski

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Polonica
• Year: 2022
• Volume: 42
• Pages: 95-113

Dates

published

2022

Contributors

author

Marika Jocz

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/000000025704515X

author

Marta Ruda

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000163300666

author

Bartłůmjej Wanot

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000209363436

References

• Bogoczová, I. (2018). Polszczyzna za Olzą. Ostrawa: Uniwersytet Ostrawski.
• Breza, E. i Tréder, J. (1975). Zasady pisowni kaszubskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
• Breza, E. i Tréder, J. (1981). Gramatyka kaszubska: Zarys popularny. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-‑Pomorskie.
• Breza, E. i Tréder, J. (1984). Zasady pisowni kaszubskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
• Bronisch, G. (1896). Kaschubische Dialektstudien I. Die Sprache der Bëlöcë nebst Anhang: Einige Ł-Dialekte. Leipzig: Otto Harrassowitz.
• Cenôva, F. (1879). Zarés do grammatikj kaŝébsko-słovjnskjè mòvé. Poznań: Wojciech Simon.
• Bystroń, J. (1886). O mowie polskiéj w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim. Kraków: Drukarnia UJ.
• Dobrzyński, W. (1967). Gwary powiatu niemodlińskiego, cz. 2. Morfologia, teksty gwarowe. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Doros, A. (1975). Werbalne konstrukcje bezosobowe w języku rosyjskim i polskim na tle innych języków słowiańskich. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Drenda, J. (2017). Gramatyka gwary górnośląskyj. Siemianowice Śląskie: Jan Drenda.
• Fiedler, R. (1844). Bemerkungen über die Mundart der polnischen Niederschlesier. Breslau: W. G. Korn.
• Gołąb, P. (1955). Gwara Schodni i okolicy. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Jaroszewicz, H. (2021). System koniugacji języka śląskiego. Próba klasyfikacji. https://wachtyrz.eu/system-koniugacji-jezyka-slaskiego-proba-klasyfikacji (dostęp: 21.11.2021).
• Jaroszewicz, H. (2020). Współczesna norma języka śląskiego – dekada funkcjonowania ślabikŏrzowego szrajbōnka. https://wachtyrz.eu/wspolczesna-norma-jezyka-slaskiego-dekada-funkcjonowania-slabikorzowego-szrajbonka (dostęp: 29.04.2022).
• Karolak, S. (1984). Składnia wyrażeń predykatywnych. W: Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia (s. 11–211). Warszawa: PWN.
• Kellner, A. (1946). Východolašska nářečí (t. 1). Brno: Melantrich.
• Kibort, A. (2001). The Polish passive and impersonal in Lexical Mapping Theory. W: M., Butt i T. H., King (red.) Proceedings of the LFG01 Conference (s. 263–283). Stanford: CSLI Publications.
• Kibort, A. (2008). Impersonals in Polish: An LFG perspective. Transactions of the Philological Society, 106, 246–289.
• Korytkowska, M. (1990). Z problematyki składni konfrontatywnej: na przykładzie bułgarskich i polskich zdań bezpodmiotowych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kulik, G. i in. (2018). Korpus Ślōnskij Mowy. www.silling.org (dostęp: 21.11.2021).
• Lazik, W. (2011). Grammatik der oberschlesischen Sprache. www.dr-lazik.de/08-Grammatik.shtml (dostęp: 21.11.2021).
• Lorentz, F. (1919). Kaschubische Grammatik. Danzig: Gedania.
• Lorentz, F. (1925). Geschichte der pomeranischen (kaschubischen) Sprache. Berlin–Leipzig: Walter de Gruyter & Co.
• Lorentz, F. (1927–1937). Gramatyka pomorska. Poznań: Gebethner i Wolff.
• Loriš, J. (1899). Rozbor podřečí hornostravkého ve Slezsku. Rozpravy České akademie Cisaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění, VII, 3–82.
• Makurat, H. (2014). Interferencjowé przejinaczi w gôdce bilingwalny spòleznë Kaszub. Gdańsk: Kaszëbsczi Institut.
• Makùrôt, H. (2016). Gramatika kaszëbsczégò jãzëka. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
• Malinowski, L. (1873). Über die Oppelnische Mundart in Oberschlesien. Leipzig: Universität Leipzig.
• Nitsch, K. (1907). Dyalekty polskie Prus zachodnich. Materyały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności, 3, 101–284.
• Olesch, R. (1937). Die Slavischen Dialekte Oberschlesiens. Leipzig: Verlag Harrassowitz.
• Pluta, F. (1964). Dialekt głogówecki. Cz. II. Słowotwórstwo. Fleksja. Teksty gwarowe. Wrocław: PWN.
• Ruda, M. (2014). The impersonal subject -n/t construction in Polish and the typology of Voice heads. Studies in Polish Linguistics, 9, 203–243.
• Ruda, M., Wanot B. i Jocz M. (2022a). Teksty kaszubskie. OSF. https://osf.io/q49y6 (30.05.2022).
• Ruda, M., Wanot B. i Jocz M. (2022b). Teksty śląskie. OSF. https://osf.io/ypw4v (30.05.2022).
• Stalmaszczyk, P. (red.) (2012). Współczesne językoznawstwo generatywne. Podstawy metodologiczne. Łódź: Katedra Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego–Wydawnictwo Primum Verbum.
• Stieber, Z. (1964–1978). Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Steuer, F. (1934). Dialekt sulkowski. Kraków: PAU.
• Sztudynt.eu. Jak pisać po ślůnsku. https://sztudynt.eu/jak-pisac-po-slasku (dostęp: 29.04.2022).
• Tambor, J. (2006). Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Tréder, J. (red.). (2006). Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Tréder, J. (2014). Spòdlowô wiédzô ò kaszëbiznie. Gdańsk: Wëdôwizna Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.
• Wencel, A. (2019). Dykcjůnôrz ślų̊ sko-polski (ŭoparty na ślų̊ skej wymôwje ŭod wele Ŭopolô) https://math.uni.wroc.pl/~rwenc/sil/slownik_sp.pdf (dostęp: 10.09.2022).
• Wierzbicka, A. (1966). Czy istnieją zdania bezpodmiotowe? Język Polski, 46, 177–196.
• Willim, E. (1989). On word order: A government-binding study of English and Polish. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Witkoś, J., Łeska, P., Gogłoza, A. i Dziubała-Szrejbrowska, D. (2020): Bind me tender, bind me do! Dative and accusative arguments as antecedents for reflexives in Polish. Berlin: Peter Lang.
• Witkoś, J. (2010). On the lack of case on the subject of infinitives in Polish. Folia Linguistica, 44, 179–238.
• Wolińska, O. (1978). Konstrukcje bezmianownikowe we współczesnej polszczyźnie. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Wyderka, B. (2019). Kształtowanie się normy składniowej w pisanej odmianie etnolektu śląskiego. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 67, 403–420.
• Wyderka, B. (2010). Zasięg terytorialny gwar śląskich. W: H. Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe. http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-slaski&l3=dialekt-slaski-zasieg-mwr (dostęp: 21.11.2021).

Identifiers

DOI

10.17651/POLON.42.6

Biblioteka Nauki

2167424