Wprowadzenie prozy dla młodego czytelnika w świat konwencji modernistycznych (na przykładzie Cudownych bajek Adolfa Dygasińskiego)

• Authors: Magdalena Niekra
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Adolf Dygasiński to pisarz, którego można nazwać świadkiem przeobrażeń, jakie pod koniec XIX wieku zaczęły się dokonywać w literaturze. O ile jednak jego twórczość w przeważającej części wpisuje się w tendencje pozytywistyczne i tak bywa widziana przez krytykę, o tyle stworzona przez niego proza fantastyczna, skierowana do młodego czytelnika, wyraźnie odchodzi od tego schematu. Cudowne bajki stanowią przykład utworów przełamujących konwencje pozytywistyczne na rzecz modernistycznych. Ich autor wykazuje się w tym względzie prekursorstwem, bo piśmiennictwo dla dzieci i młodzieży nie znajdowało dotąd miejsca dla nowej estetyki oraz ideałów, które w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku zaczęły inspirować nie tylko twórców, ale również odbiorców sztuki. Analiza poszczególnych bajek Dygasińskiego w kolejności innej, niż pojawiają się w tomiku, ujawnia odejście od obowiązujących konwencji. Wyraża się to w procesie zmiany osobowości bohatera, częściowym przekształceniu samej struktury baśni, świata przedstawionego, a także przewartościowaniu pewnych idei. Cudowne bajki stanowią cenne źródło wiedzy o krystalizowaniu się zjawisk, które staną się reprezentatywne dla piśmiennictwa modernistycznego.

EN

Adolf Dygasiński is a writer who can be called a witness of the transformation that began in literature at the end of the 19th century. His work, for most part, was connected with positivism, and it is described as such by the critics. But the fantastic prose addressed to young readers that he created clearly departs from this scheme. Wonderful Tales are examples of positivist trends that are broken by the conventions of modernism. Their author is recognized as a pioneer because the literature for children and young people had not yet been dominated by the new aesthetics and ideals that began to inspire both artists and the consumers of art in the 1890s. The analysis of various fairy tales written by Dygasiński and published in a book of poems departs from the existing conventions. This is expressed in the changes of the hero’s personality, partial transformation of the structure of the tales and the world presented, as well as the revaluation of certain ideas. Wonderful Tales are, therefore, a valuable source of knowledge about the crystallization of the phenomena that have become representative for modernist literature.

Keywords

PL

bajka; modernizm; pozytywizm; proza

EN

tale; modernism; positivism; prose

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2015
• Volume: 6

Dates

published

2015

online

2016-06-22

Contributors

author

Magdalena Niekra

References

• Czabanowska-Wróbel A., Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
• Dittes F., Ogólne zasady pedagogiki dotyczące wykształcenia umysłu, uczuć, moralności i religijności, z niemieckiego dzieła dra Fryd. Dittesa po polsku oprac. A. Dygasiński, Warszawa 1883.
• Dygasińska-Wolertowa Z., Ze wspomnień o ojcu, [w:] A. Dygasiński, Listy, wstęp J.Z. Jakubowski, komentarze bibliograficzne A. Górski, przygot. tekstów i red. T. Nuckowski, Wrocław 1972, s. 833–906.
• Dygasiński A., Bajka, [w:] Encyklopedia wychowawcza, red. J. Lubomirski [et al.], t. I, Warszawa 1881.
• Dygasiński A., Cudowne bajki, Warszawa 1984.
• Dygasiński A., Jak się uczyć i jak uczyć innych, Warszawa 1889.
• Dygasiński A., Listy, wstęp J.Z. Jakubowski, komentarze bibliograficzne A. Górski, przygot. tekstów i red. T. Nuckowski, Wrocław 1972.
• Grodzki B., Leśmianowska baśń nowoczesna. O „Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana, Lublin 2012.
• Kwiatkowski J., Od katastrofizmu solarnego do synów słońca, [w:] Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1977, s. 231–325.
• Leszczyński G., Młodopolska lekcja fantazji. O przełomie antypozytywistycznym w literaturze fantastycznej dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1990.
• Radowska-Lisak M., Bajki zwierzęce Adolfa Dygasińskiego, [w:] Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej, red. A. Mianecki, V. Wróblewska, Toruń 2011, s. 219–230.
• Radowska-Lisak M., „Czytanie słuchem”. O specyfice odbioru tekstów z pogranicza literatury i oralności (na przykładzie prozy Adolfa Dygasińskiego), [w:] Czytanie, czytelnictwo, czytelnik, red. A. Żbikowska-Migoń, przy współudziale A. Łuszpak, Wrocław 2011, s. 57–71.
• Radowska-Lisak M., Mniej cudowna bajka. O cudowności „Beldonka” Adolfa Dygasińskiego, „Litteraria Copernicana” 2009, nr 2, s. 69–87.
• Skała A., Adolf Dygasiński – niepoprawny pozytywista. Między tradycją a nowoczesnością, Lublin 2013.
• Socha J., „Cudowne bajki” Adolfa Dygasińskiego, Łódź 2012.
• Sztachelska J., Od Darwina do mitu. Rzecz o Adolfie Dygasińskim, „Litteraria Copernicana” 2009, nr 2, s. 20–41.
• Witosz B., Kobieta w literaturze. Tekstowe wizualizacje. Od fin de siècle’u do końca XX wieku, Katowice 2001.
• Wróblewska V., Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń 2003.
• Wyka K., Wstępne objawy uczuciowości modernistycznej, [w:] Idem, Młoda Polska, t. I, Kraków 1977, s. 58–116.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2015.6.149