Konwencje (komunikacyjne) – niewola czy źródło inspiracji

• Authors: Maria Wojtak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Główna myśl tego artykułu sprowadza się do traktowania kultury jako ogólnego obramowania konwencji komunikacyjnych. Przeobrażenia dokonujące się we współczesnej kulturze, wielowymiarowo rozwarstwionej, stają się przyczyną współwystępowania utrwalonych w tradycji konwencji szczegółowych (komunikacyjnych, stylowych, gatunkowych) z tendencjami innowacyjnymi.Ponieważ oparte na umowie społecznej konwencje są polimorficzne, trudno opisać wspomniane zależności. Zjawisko izomorfizmu uwyraźnia się bowiem tylko w niektórych układach. Pęknięcie kulturowe, wyżej wspomniane, zarysowuje sytuację ogólnie. Może być interpretowane jako motywacja układu konwencji stylowych w odniesieniu do podstawowych stylów współczesnej polszczyzny (np. urzędowego, religijnego czy naukowego).W każdym tradycja ściera się z innowacjami. Szczegółowe procesy znamionujące owe antynomie mają jednak osobliwy charakter ze względu na uwarunkowania komunikacyjne, zwłaszcza aktywność członków wspólnoty komunikacyjnej. Sprawność komunikacyjna konkretnych użytkowników języka, a także stan konwencji gatunkowych stają się przyczyną kolejnych dyferencjacji. Innowacyjność przybiera w końcu osobliwy wymiar, gdyż wynika z użycia konwencji A w służbie konwencji B.

EN

The keynote of the article is treating culture as a general box for communicative conventions. Transformations that take place in contemporary culture are multidimensionally delaminated. Such transformations are also the reason for the coexistence of detailed conventions established in tradition (communication, style, genre conventions) with some innovative tendencies. As the conventions based on social agreement are polymorphic, it is very hard to describe the abovementioned dependencies. The phenomenon of isomorphism becomes noticeable only in some systems. The cultural crack mentioned before depicts the situation only in general. According to the main styles of the contemporary Polish language (for example administrative, religious or scientific styles), cultural crack may be interpreted as the motivation system of style conventions. The tradition clashes with innovations in every style. The detailed processes that describe such antinomies are specific according to their communicative circumstances, especially the activity of the members of a communicative community. The communicative efficiency of particular language users and the state of genre conventions are the causes of differentiations. Innovation takes a new shape, as it results from the usage of convention A for convention B.

Keywords

PL

konwencja; konwencje kulturowe; konwencje językowe; konwencje stylowe; konwencje gatunkowe

EN

convention; cultural conventions; language conventions; style conventions; genre conventions

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2015
• Volume: 6

Dates

published

2015

online

2016-06-22

Contributors

author

Maria Wojtak

References

• Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.
• Grzmil-Tylutki H., Gatunek jako kategoria społecznojęzykowa, [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja, t. IV: Gatunek a komunikacja społeczna, red. D. Ostaszewska, J. Przyklenk, Katowice 2011, s. 33–43.
• Jędrzejko E., Kita M., Słowa grzeczne i serdeczne, czyli o języku życzliwym na co dzień i od święta, Warszawa 2002.
• Kiklewicz A., Styl jako kategoria lingwistyki międzykulturowej, „Stylistyka” 2015, t. XXIV, s. 7–28.
• Klemensiewicz Z., Pan i obywatel, „Język Polski” 1946, z. 2, s. 33–42.
• Kostkiewiczowa T., Hasło: Konwencja stylistyczna, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1988, s. 239–240.
• Malinowska E., Język administracji, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole 2001, s. 351–368.
• Malinowska E., Styl – dyskurs – komunikacja urzędowa, [w:] Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków 2013, s. 467–486.
• Malinowska E., Styl urzędowy, [w:] Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole 1995, s. 431–448.
• Malinowska E., Wypowiedzi administracyjne. Struktura i pragmatyka, Opole 2001, s. 77–89.
• Marcjanik M., Polska grzeczność językowa, Kielce 1997.
• Marcjanik M., W kręgu grzeczności. Wybór prac z zakresu polskiej etykiety językowej, Kielce 2001.
• Marcjanik M., Współczesna etykieta językowa – zmierzch wartości?, „Studia Medioznawcze” 2015, nr 4, s. 115–119.
• Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole 2001.
• Okopień-Sławińska A., Hasło: Konwencja literacka, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1988, s. 239.
• Olszewska-Dyoniziak B., O kulturze raz jeszcze – główne kontrowersje i podstawowe pojęcia, „Przegląd Humanistyczny” 1991, z. 1, s. 11–27.
• Piekot T., Zarzeczny G., Moroń E., Upraszczanie tekstu użytkowego jako (współ)działanie. Perspektywa prostej polszczyzny, [w:] Działania na tekście. Przekład – redagowanie –ilustrowanie, red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, T. Piekot, Lublin 2015, s. 99–116.
• Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole 1995.
• Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków 2013.
• Rutkowski M., Rozmowa urzędowa. Analiza konwersacyjno-dyskursywna, Warszawa 2015.
• Sawicka G., Udział konwencji w kształtowaniu się odmian języka, [w:] Język a komunikacja 8. Język trzeciego tysiąclecia III: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, red. G. Szpila, Kraków 2005, s. 181–197.
• Skudrzyk A., Rudymenty gatunków, [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja, t. IV: Gatunek a komunikacja społeczna, red. D. Ostaszewska, J. Przyklenk, Katowice 2011, s. 67–74.
• Wojtak M., Kulturowe uwikłania współczesnego dyskursu (stylu) religijnego – zarys problematyki, „Stylistyka” 2015, t. XXIV, s. 55–74.
• Wojtak M., O sprawności komunikacyjnej współczesnych studentów (na wybranych przykładach) [w druku].
• Wojtak M., O studenckiej ars epistolandi (pokłosie pewnych ćwiczeń z kultury języka), [w:] Na językoznawczych ścieżkach. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Podrackiemu, red. A. Mikołajczuk, R. Pawelec, Warszawa 2007, s. 62–67.
• Wojtak M., Okowy konwencji i modna innowacyjność (na przykładzie współczesnych modlitewników) [w druku].
• Wojtak M., Piękno i poprawność wypowiedzi w komunikacji publicznej, [w:] O sztuce publicznego występowania i komunikacji społecznej, red. P. Nowak, Warszawa 2007, s. 45–80.
• Wojtak M., Polityka językowa w administracyjno-prawnej sferze komunikacyjnej, [w:] Polska polityka językowa na przełomie tysiącleci, red. J. Mazur, Lublin 1999, s. 113–123.
• Wojtak M., Sprawność stylistyczna i jej przejawy w różnych typach wypowiedzi, [w:] Język polski. Współczesność. Historia, red. W. Książek-Bryłowa, H. Duda, Lublin 2002, s. 225–238.
• Wojtak M., Styl urzędowy, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. 147–162.
• Wojtak M., Współczesne modlitewniki w oczach językoznawcy. Studium genologiczne, Tarnów 2011.
• Wojtak M., Siwiec A., Świadomość stylistyczna na tle wybranych składników jej kontekstu pojęciowego, [w:] Mowa rozświetlona myślą, red. J. Miodek, Wrocław 1999, s. 45–57.
• Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań, t. 2: Warianty języka, red. J. Bartmiński, J. Szadura, Lublin 2003.
• Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001.
• Zdunkiewicz-Jedynak D., Wykłady ze stylistyki, Warszawa 2008.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2015.6.19