Zmienność czy konsekwencja? Problem relacji Polski ze Związkiem Sowieckim w publicystycznej refleksji Aleksandra Bocheńskiego od lat trzydziestych XX wieku do 1952 roku

• Authors: Ariel Orzełek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Prezentowany artykuł ma na celu zobrazowanie przemian, jakim uległ obraz Związku Sowieckiego w publicystyce Aleksandra Bocheńskiego od lat trzydziestych XX wieku do 1952 roku oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy zmiany te były zależne jedynie od sytuacji międzynarodowej, czy też warunkowały je kwestie ideowe.Analiza materiału źródłowego wskazuje na dwa etapy w podejściu Bocheńskiego do Sowietów w omawianym okresie. W międzywojennym okresie swej publicystyki nawoływał on do uderzenia Polski na wschód, w celu wyzwolenia narodów kresowych i utworzenia z nich pasa buforowego oddzielającego Polskę od Rosji. Służyć to miało mocarstwowym interesom Polski. Publicysta postrzegał Związek Sowiecki jako kolejną formę moskiewskiego imperializmu, lekceważąc kwestie ideologiczne. Toteż, gdy w latach 1939–1945 poszukiwał możliwości porozumienia z Niemcami, jednocześnie (wobec spodziewanego zajęcia ziem polskich przez Armię Czerwoną, nawiązując do tradycji dziewiętnastowiecznego pozytywizmu) przemyśliwał o porozumieniu z Sowietami. Znalazło to wyraz w jego zaangażowaniu w tworzenie ruchu katolików postępowych oraz w koncepcjach politycznych, w których prezentował Związek Sowiecki jako gwaranta polskiej granicy zachodniej, a także wskazywał, że Polska powinna zabiegać o to, aby stać się wiarygodnym sojusznikiem w oczach wschodniego sąsiada.Narracje Bocheńskiego o relacjach polsko-sowieckich pozwalają określić go jako politycznego realistę. Uzależniał on swój stosunek do Związku Sowieckiego od korelacji sytuacji geopolitycznej i interesów narodowych, uznając, że w ich imię można dążyć zarówno do likwidacji tego państwa, jak też porozumienia z nim.

EN

The purpose of the article is to analyze the transformations of the relations betweenPolandand theSoviet Unionin Aleksander Bochenski’s journalism since the 1930s to 1952. The author also tries to establish if they were an effect of international situation or maybe stemmed from the journalist’s ideological views.The analysis of historical sources has proven the existence of two stages in Bochenki’s writings about the Soviet Unionin this period. Before 1939, he called for the liquidation of this state by Polandthrough military aggression, the liberation of bordering nations and the creation of a “sanitary cordon” between Polandand Russia, which was in Polish interest. The publicist perceived the Soviet Union as another form of imperial Russia. He disregarded ideological issues. Thus, in the years 1939–1945, he sought the possibility of agreement with Germany. However, at the end of the war, when the Soviets occupied Poland, Bochenski referred to 19th century positivism and he thought about a compromise with communists. As a result, he become involved in the creation of the progressive Catholics movement. He claimed that the Soviet Union was the only guarantor ofPoland’s western border and thatPoland should become a credible ally of Moscow.The analysis of Bochenski’s narrative about the Polish-Soviet relations allowed to perceive him as a political realist. His attitude to theSoviet Uniondepended on the correlation between geopolitical situation and national interests, which could justify both the strive to liquidate this state and to agree with it.

Keywords

PL

geopolityka; publicystyka; realizm polityczny; Rosja; Związek Sowiecki

EN

geopolitics; journalism; political realism; Russia; the Soviet Union

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2016
• Volume: 7

Dates

published

2016

online

2017-06-30

Contributors

author

Ariel Orzełek

References

• Archiwum Państwowe w Lublinie, Archiwum Łosiów z Niemiec, sygn. 463, k. 11.
• Bocheński A., Agonja Małej Ententy, „Słowo” 1937, nr 173, s. 3.
• Bocheński A., Do pracy!, „Głos Zachowawczy” 1926, nr 1, s. 3.
• Bocheński A., Dzieje głupoty w Polsce. Pamflety dziejopisarskie, Warszawa 1947.
• Bocheński A., Hiszpania bohaterska, „Polityka” 1937, nr 27, s. 6.
• Bocheński A., Hitler mówi. Beck wyjeżdża, „Słowo” 1939, nr 92, s. 1.
• Bocheński A., Inteligencji polskiej Księgi Genesis (II), „Życie i Myśl” 1967, nr 2, s 47–63.
• Bocheński A., Istotna treść nacjonalizmu polskiego, „Polityka” 1938, nr 11, s. 1.
• Bocheński A., Jeszcze o instynkcie narodowym i Panu J.E. Skiwskim, „Polityka” 1938, nr 14, s. 6.
• Bocheński A., List do narodowców, „Bunt Młodych” 1935, nr 12–13, s. 1.
• Bocheński A., List do nieujawnionych, „Słowo Powszechne” 1947, nr 30, s. 1.
• Bocheński A., Ludzie muzealni, „Bunt Młodych” 1936, nr 5, s. 2.
• Bocheński A., Mocarstwowość i Marksizm, „Bunt Młodych” 1936, nr 9, s. 7.
• Bocheński A., Na śmierć rotmistrza Bochenka, „Słowo Polskie” 1923, nr 308, s. 5
• Bocheński A., Niech pomoc Anglji nie zmniejsza sił własnych, „Słowo” 1939, nr 90, s. 1.
• Bocheński A., O dyskusji nad Monte Cassino, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 45, s. 1, 4.
• Bocheński A., O imperialiźmie, o Skiwskim i o sprawie żydowskiej, „Polityka” 1938, nr 9, s. 3.
• Bocheński A., Odpowiadam oponentom, „Tygodnik Powszechny” 1947, nr 7, s. 6–7.
• Bocheński A., Panie Premjerze za burtę!, „Bunt Młodych” 1936, nr 20, s. 2.
• Bocheński A., Parę wspomnień o Adolfie Bocheńskim, „Tygodnik Polski” 1984, nr 52–53, s. 14.
• Bocheński A., Plan sześcioletni, „Tygodnik Powszechny” 1950, nr 34, s. 6–7, 10.
• Bocheński A., Podkreślania i niedomówienia Ryszarda Piestrzyńskiego, „Bunt Młodych” 1934, nr 7, s. 1.
• Bocheński A., Polska chce zwyciężać, „Słowo” 1939, nr 86, s. 1.
• Bocheński A., Przegląd prasy zagranicznej, „Bunt Młodych” 1934, nr 10, s. 4.
• Bocheński A., Sylwetki. Różne mowy i wspomnienia, Warszawa 1986.
• Bocheński A., Szkoła nauk politycznych contra Bunt Młodych, „Bunt Młodych” 1935, nr 18, s. 6.
• Bocheński A., Śmiertelne niebezpieczeństwo żydowskie, „Polityka” 1937, nr 28, s. 2.
• Bocheński A., Trzynaście lat czekaliśmy na Ciebie Francjo, „Bunt Młodych” 1935, nr 11, s. 2.
• Bocheński A., Zygzakiem przez prasę, „Bunt Młodych” 1937, nr 4, s. 8.
• Bocheński A., Bocheński A.M., Tendencje samobójcze narodu polskiego, wstęp J. Tomczyk, wyd. 2, Wrocław 1995.
• Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
• Durka J., Janusz Radziwiłł 1880–1967. Biografia polityczna, Warszawa 2011.
• Engelgard J., Bolesław Piasecki 1939–1956, Warszawa 2015.
• Engelgard J., Wielka gra Bolesława Piaseckiego, Warszawa 2008.
• Fijałkowska B., Borejsza i Różański. Przyczynek do dziejów stalinizmu w Polsce, Olsztyn 1995.
• Garlicki A., Z tajnych archiwów, Warszawa 1993.
• Giedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, oprac. i posł. opatrzył K. Pomian, Warszawa 1999.
• Habielski R., Dokąd nam iść wypada? Jerzy Giedroyc od „Buntu Młodych” do „Kultury”, Warszawa 2006.
• Kętrzyński W., Na przełomie 1944–1945, „Więź” 1967, nr 11–12, s. 154–171.
• Mackiewicz J., Fakty, przyroda i ludzie, przedm. B. Toporskiej, Londyn 1993.
• Mackiewicz J., Nie trzeba głośno mówić. Powieść, Londyn 2011.
• Mackiewicz J., Wieszać czy nie wieszać?, red. M. Bąkowski Londyn 2015.
• Mackiewicz J., Zwycięstwo prowokacji, Londyn 1988.
• Motywy i postawy [wypowiedź Aleksandra Bocheńskiego], „Kierunki. Pismo społeczno-kulturalne katolików” 1970, nr 48, s. 8.
• Mozgol R., Ryzykowna gra. Jak Aleksander Bocheński przyczynił się do powstania „Dziś i Jutro”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 4, s. 84–92.
• Pastuszewski K., Aleksander Bocheński – koryfeusz polskiej historii, „Akant” 2001, nr 3, s. 6–7.
• Pruszyński M., W dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin Aleksandra Bocheńskiego, „Zeszyty Historyczne” 2000, z. 134, s. 162–175.
• Rękas K., Sapere auso – wspomnienie o śp. Aleksandrze Bocheńskim (1904–2001), „Pro Fide Rege et Lege” 2001, nr 1, s. 1–5.
• Ronikier A., Pamiętniki 1939–1945, red. i oprac. tekstu M. Rydlowa, wyd. 2, Kraków 2013.
• Sprawozdanie Stenograficzne z 11 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego w dniu 17 kwietnia 1947 r., ł. 32–35.
• Sprawozdanie Stenograficzne z 47 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego w dniu 26 czerwca 1948 r., ł. 45.
• Sprawozdanie Stenograficzne z 84 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego w dniach 20 i 21 lipca 1950 r., ł. 183.
• Sprawozdanie Stenograficzne z 98 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego w dniu 31 października 1951 r., ł. 49.
• Stomma S., Trudne lekcje historii, Kraków 1998.
• Sznarbachowski W., 300 lat wspomnień, Londyn 1997.
• Tomczyk R., Akademicka Myśl Mocarstwowa przed „Buntem Młodych”, „Przegląd Zachodniopomorski” 1997, z. 4, s. 77–105
• Tomczyk R., Myśl mocarstwowa. Z dziejów młodego pokolenia II Rzeczypospolitej, Szczecin 2008.
• Ujazdowski K.M., Żywotność konserwatyzmu. Idee polityczne Adolfa Bocheńskiego, Warszawa 2005.
• Urbanowski M., Mackiewicz versus Skiwski?, [w:] Józef Mackiewicz (1902–1985). Świadek „krótkiego stulecia”. Studia i materiały, red. K. Ruchniewicz, M. Zybura, Łomianki 2013, s. 123–142.
• Wendland W., Katon w „krainie wielkich błaznów”. Aleksandra Bocheńskiego wizja polskości, [w:] Marzyciele i realiści. O roli tradycji w polskiej myśli politycznej od upadku powstania styczniowego do XXI wieku, red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2009, s. 521–534.
• Zadura R., Saga rodu Bocheńskich. O przodkach, rodzinie i młodości o. Józefa Marii Bocheńskiego, Kraków 2013.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2016.7.133