Ukształtowanie typograficzne łacińsko- i polskojęzycznego segmentu ramy wydawniczej reguły zakonnej z XVII wieku

• Authors: Anna Sawa
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na przełomie XVI i XVII wieku benedyktynki z klasztoru w Chełmnie przeprowadziły reformę życia zakonnego usankcjonowaną prawnie w zmodyfikowanej wersji reguły św. Benedykta, którą po raz wtóry wydano w Lublinie w 1635 roku.Jednym z elementów ramy wydawniczej drukowanego tekstu reguły jest łacińskojęzyczny list nuncjusza apostolskiego w Polsce do hierarchów Kościoła w Polsce oraz jego tłumaczenie na język polski. Pomimo identycznej struktury obu listów istnieją pewne różnice w ich ukształtowaniu typograficznym. Polegają one np. na użyciu do składu innego rodzaju pisma drukowanego, odmiennym rozłożeniu tekstu na karcie książki czy wyróżnianiu majuskułami lub antykwą różnych wyrazów tekstowych. Wskazane odrębności w technice typograficznej nie naruszają jednakże zasadniczo zbliżonej strukturalizacji graficznej tekstów zarówno w języku łacińskim, jak i polskim. Funkcja tej techniki ma w istocie charakter uniwersalny, gdyż na płaszczyźnie wizualnej delimituje tekst i eksponuje jego sekwencje.

EN

At the turn of the 16th and 17th centuries, a reformation of monastics life was undertaken by the Benedictines from Chelmno. It was legitimised by the modified edition of Benedictine monastic rules published inLublin in 1635.One of the elements of the editorial frame of the printed text is a letter toPolishChurchleaders by the Apostolic Nuncio toPolandand the translation of that letter into Polish. Despite the identical structure of both texts, there are some differences in their typographical structure. The differences include using different type of print in composition, different location of the text on page or highlighting particular words by majuscules or romans. The abovementioned differences in typographical technique do not breach, however, the approximate graphic structuralization of the texts in both Polish and Latin. The function of this technique is universal, namely to deliminate and expose the text and its sequences visually.

Keywords

PL

benedyktynki; reguła zakonna; list; starodruk; typografia; rama wydawnicza

EN

Benedictines; monastic rule; letter; old print; typography; editorial frame

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2016
• Volume: 7

Dates

published

2016

online

2017-06-30

Contributors

author

Anna Sawa

References

• Benedykt św., Reguła swiętego oyca Benedicta z łacińskiego przetłumaczona y z reformacyą porządkow… w Krolestwie Polskim teyże reformacyey y reguły s. Benedikta… klasztorow panieńskich… przez… x. Wawrzyńca Gębickiego… roku 1605 potwierdzona. Na końcu położone krotko zebrane łaski y odpusty… od… Clemensa PP. VIII darowane wiecznie, Lublin, w Drukarniey Pawła Konrada, 1635. Dostępny w internecie: http://bcdl.pl/dlibra/docmetadata?id=1003&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI= [dostęp: 30 września 2016].
• Borkowska M., Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002.
• Borkowska M., Potrydencka wersja reguły św. Benedykta, [w:] Za przewodem Ewangelii. Profesja monastyczna, przygot. benedyktyni tynieccy, red. K. Janicki, Tyniec 1986, s. 249–262.
• Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.
• Burzywoda U., Grafia i ortografia, [w:] Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002, s. 27–40.
• Danielski W., Brewiarz, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1976, szp. 1064–1071.
• Derwich M., Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane problemy, Wrocław 1998.
• Dobrzyńska T., Delimitacja tekstu literackiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.
• Dobrzyńska T., Jak zaczyna się i kończy wypowiedź, „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 2, s. 133–148.
• Estreicher K., Bibliografia polska, cz. 3, t. 1 (12), Kraków 1891.
• Górski K. i in., Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, Wrocław 1955.
• Górski K., Matka Mortęska, Kraków 1971.
• Hojka B., Język i pismo w kontekście powiązań interdyscyplinarnych nauki o książce, [w:] Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku, red. M. Kocójowa, Kraków 2010, s. 166–172 [online]. Dostępny w internecie: http://skryba.inib.uj.edu.pl/wydawnictwa/e07/n-hojka.pdf [dostęp: 30 września 2016].
• Juda M., Pismo drukowane w Polsce XV–XVIII wieku, Lublin 2001.
• Kronika benedyktynek chełmińskich, red. W. Szołdrski, Pelplin 1937.
• Kubaszczyk J., Faktura oryginału i przekładu. O przekładzie tekstów literackich, Warszawa 2016.
• Leszkowicz M., Projektowanie graficzne a proces czytania i tworzenia wizualnych znaczeń, [w:] Media – Edukacja – Kultura. W stronę edukacji medialnej, red. W. Skrzydlewski, S. Dylak, Poznań–Rzeszów 2012, s. 475–483.
• Michalewski K., Komunikaty mieszane, Łódź 2009.
• Ocieczek R., O różnych aspektach badań literackiej ramy wydawniczej w książkach dawnych, [w:] O literackiej ramie wydawniczej w książkach dawnych, red. R. Ocieczek, Katowice 1990, s. 7–19.
• Sawa A., Graficzne eksponenty przytoczeń w „Regule swiętego oyca Benedicta” wydanej w Lublinie w 1635 roku, [w:] Młodzi o języku dawnym, red. M. Kresa, Warszawa 2015, s. 183–198.
• Sawa A., Typograficzna strukturalizacja tekstu w „Regule swiętego oyca Benedicta” wydanej w Lublinie w 1635 roku, [w:] Perfectum. Badania diachroniczne w Polsce III, red. B. Bojar, Warszawa 2016, s. 203–216.
• Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
• Tüchle H., Bouman C.A., Historia Kościoła, t. 3: 1500–1715, przeł. J. Piesiewicz, Warszawa 1986.
• Tutak K., O dedykacjach w drukach polskich XVII i XVII w. (grafia i interpunkcja), Kraków 2013.
• Tygielski W., Epistolografia staropolska jako źródło do badania mechanizmów politycznych, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1988, t. XXXIII, s. 63–79.
• Wenz W., Prawna wartość trydenckich reguł życia doskonałego, „Questiones Selectae. Zeszyty Naukowe” 2000 (VII), z. 10, s. 115–139.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2016.7.63