Exodus i boska androgynia. O inicjacyjnym wygnaniu i powrotach w dramacie „Eros i Psyche” Jerzego Żuławskiego

• Authors: Ewa Borkowiak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą odczytania sensów utworu na płaszczyźnie ukonstytuowanej w sferze sacrum. Punktem wyjścia prowadzonych analiz jest ukazanie swoistej mityzacji eschatologicznej, jakiej dokonuje w swoim dziele Jerzy Żuławski. Poprzez zagadnienia historii, czasu, anamnezy i kosmogonii autor Erosa i Psyche przedstawia powszechne pragnienie odzyskania bezpowrotnie utraconego idealnego porządku istnienia (renovatio). Obok soteriologicznej nadziei wyrażonej w zakończeniu dramatu istotne jest także odkrycie jeszcze głębszej tęsknoty, która rządzi sferą ludzkiej wyobraźni. Jest nią oddająca idee doskonałej jedności boska androgyniczność.

EN

The article is an attempt to read the meanings of a work on a plane constituted in the sphere of sacrum. The starting point of the conducted analysis is the presentation of a specific eschatological mythology which Jerzy Żuławski performs in his work. Through the issues of history, time, anamnesis and cosmogony, the author of “Eros and Psyche” presents a common desire to regain the irretrievably lost ideal order of existence (renovatio). In addition to the soteriological hope expressed in the end of the drama, it is also important to discover an even deeper longing that governs the sphere of human imagination. It is the divine androgynity that reflects the idea of perfect unity.

Keywords

PL

Jerzy Żuławski (1874-1915); katastrofizm solarny; sacrum; renovatio; homo religiosus; anamneza; androgynizm

EN

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2018
• Volume: 9

Dates

published

2018

online

2019-09-12

Contributors

author

Ewa Borkowiak

References

• Baldock John (1994), Symbolika chrześcijańska, przeł. J. Moderski, Poznań.
• Eliade Mircea (1974), Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, wybór i wstęp M. Czerwiński, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa.
• Eliade Mircea (1997a), Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne. Narodziny mistyczne, przeł. K. Kocjan, Kraków.
• Eliade Mircea (1997b), W poszukiwaniu historii i znaczenia religii, przeł. A. Grzybek, Warszawa.
• Eliade Mircea (1998), Aspekty mitu, przeł. P. Mrówczyński, Warszawa.
• Eliade Mircea (1999), Sacrum i profanum. O istocie religijności, przeł. R. Reszke, Warszawa.
• Gutowski Wojciech (1994), Wśród szyfrów transcendencji. Szkice o sacrum chrześcijańskim w literaturze polskiej XX wieku, Toruń.
• Jastrun Mieczysław (1965), Wstęp, [w:] J. Żuławski, Wiersze wybrane, wybór i wstęp M. Jastrun, Warszawa.
• Korczak Andrzej (2014), Porządek wśród mitów według Mircei Eliadego, „IDEA – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” XXVI, s. 279–290.
• Kryński Stanisław (1976), Pojęcie sztuki i twórczości w eseistyce Jerzego Żuławskiego, [w:] Jerzy Żuławski. Życie i twórczość. Referaty i materiały Sesji Naukowej, red. E. Łoch, Rzeszów, s. 57–72.
• Kwiatkowski Jerzy (1977), Od katastrofizmu solarnego do synów słońca, [w:] Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków, s. 231–325.
• Nietzsche Friedrich (1904), Dytyramby dionizyjskie, przeł. S. Wyrzykowski, Kraków.
• Nowakowski Józef (1976), Dekadencja i terapia (Wokół estetycznych poglądów Jerzego Żuławskiego), [w:] Jerzy Żuławski. Życie i twórczość. Referaty i materiały Sesji Naukowej, red. E. Łoch, Rzeszów, s. 35–55.
• Orman Eliza (2012), Realizacja założeń dramatu statycznego Maeterlincka w dramacie młodopolskim, „Prace Literackie”, nr 52, s. 65–77.
• Podraza-Kwiatkowska Maria (2001), Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków.
• Platon (1959), Menon, wstęp i przeł. W. Witwicki, Warszawa.
• Platon (2002), Uczta, wstęp i przeł. W. Witwicki, Kęty.
• Quispel Gilles (1988), Gnoza, przeł. B. Kita, Warszawa.
• Sajewska Dorota (2005), „Chore sztuki”. Choroba, tożsamość dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków.
• Tatarkiewicz Władysław (1990), Historia filozofii, t. 1, Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa.
• Trześniowski Dariusz (2011), Femme fatale w tekstach Jerzego Żuławskiego, [w:] Zasługi Jerzego Żuławskiego i jego rodu dla literatury i kultury polskiej XX wieku, red. E. Łoch, D. Trześniowski, Lublin.
• Tynecka-Makowska Słowinia (2002), Antyczny paradygmat prezentacji snu, Łódź.
• Wądolny-Tatar Katarzyna (2006), Metaforyka oniryczna w liryce Młodej Polski, Kraków.
• Wiśniewska Lucyna (1994), Filozofia twórczości Jerzego Żuławskiego, „Kieleckie Studia Bibliologiczne”, t. 2, s. 211–225.
• Żuławski Jerzy (1902), O cywilizacji i filozofii. Luźne uwagi, [w:] Tenże, Prolegomena. Uwagi i szkice, Lwów, s. 3–22.
• Żuławski Jerzy (1913), Diabolo suadente, [w:] Tenże, Szkice literackie. Książki – myśli – ludzie, Warszawa, s. 221–302.
• Żuławski Jerzy (1921), Eros i Psyche. Powieść sceniczna w siedmiu rozdziałach, wstęp T. Sinko, Kraków.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2018.9.63-76