Monoparentalność, wielorodzina i rodzina zrekonstruowana. Współczesne nazwy modeli życia rodzinnego

• Authors: Iwona Burkacka
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaprezentowano nowe słownictwo polskie dotyczące nazw modeli życia rodzinnego (między innymi: wielorodzinna, rodzina monoparentalna, monorodzicielska, wizy-towa, nomadyczna, gejowska, zrekonstruowana, patchworkowa, DINKS, LAT), funkcjonujące we współczesnym dyskursie publicznym (niespecjalistycznym). W tle – po przywołaniu definicji słownikowych wyrazu rodzina i odniesieniach do użyć stosowanych w prawie – umieszczono rozważania dotyczące rozszerzenia znaczenia tego słowa i nazywania nim nietradycyjnych form życia rodzinno-małżeńskiego. W tekście zwrócono również uwagę na proces przewartościowy-wania niektórych wyrażeń, na przykład rodzina wielodzietna, i odejście od określeń, które niosły negatywne konotacje, na przykład rodzina, niepełna, rodzina rozbita, samotne rodzicielstwo, na rzecz połączeń o neutralnym nacechowaniu, na przykład wielorodzinna, rodzina zrekon-struowana, monoparentalność. Zabiegi takie są widoczne także w nazewnictwie odnoszącym się do innych grup, na przykład osób starszych (seniorzy, nestorzy) czy samotnych (single), i po części wynikają z walki z dyskryminacją (poprawność polityczna), a po części z nasilenia samych procesów demograficznych (starzenia się społeczeństwa, zmian modeli życia, zwiększania się liczby rozwodów i różnych związków nieformalnych).

EN

The article presents new Polish vocabulary concerning the names of models of familylife (inter alia multifamily, monoparental, monorail, visiting, nomadic, gay, reconstructed, patchwork, DINKS, LAT), functioning in contemporary public discourse (non-specialist). In the background – after recalling the definition of the word family and reference to use in law – there are considerations about extending the meaning of the word and naming it non-traditional forms of family-marriage life. The text also drew attention to the process of re-evaluating certain expressions, such as the large family, and departing from terms that had negative connotations, such as family, incomplete, broken family, single parenting, for neutered connections, for example, multi-family reconstructed, monoparent. Such treatments are also seen in the names referring to other groups, such as the elderly (seniors, nestors) or single (single), and partly due to the fight against discrimination (political correctness), and in part from the intensification of demographic processes themselves (aging, changes in life patterns, increasing divorce and various informal relationships).

Keywords

PL

rodzina, modele rodziny, nowe słownictwo, poprawność polityczna

EN

family, family models, new vocabulary, political correctness

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Artes Humanae
• Year: 2017
• Volume: 2

Dates

published

2017

online

2018-01-15

Contributors

author

Iwona Burkacka

References

• Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków 2002.
• Adamski F., Czy rodzina ma przyszłość?, „Wychowawca.Miesięcznik nauczycieli i wychowawców katolickich” 2014, nr 7/8, s.5–8.
• Anusiewicz J., Skawiński J., Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa 2000.
• Beisert M., Przemiany współczesnej rodziny polskiej, „Rocznik Lubuski” 2006, t.32., cz.2.Seksualność człowieka. Obszary zainteresowań teoretyków i praktyków, pod red.Z.Izdebskiego, s.19–37 (dostępny też online: http://zbc.uz.zgora.pl/Content/6346/ rocz32-2.pdf, data dostępu: 17.03.2017).
• Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., Nie ma (prawdziwej) wolności bez odpowiedzialności. O kontrowersjach wokół pojęcia wolności, [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, pod red.U.Sokólskiej, Białystok 2015, s.13–38.
• Baruk-Dzięcioł E., Rodzina i dom jako elementy obrazu świata dzieci z rodzin pełnych i niepełnych, „Społeczeństwo i Rodzina” 2014, nr 41, s.18–28.
• Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1970.
• Burkacka I., Are there any attractive names for elderly people in Polish?, [w:] Understanding Ageing in Contemporary Poland: Social and Cultural Perspectives, pod red.S.Grotowskiej, I.Tarasewicz, Wrocław 2014, s.47–57 (dostępny też online: http:// www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/54526, data dostępu: 12.09.2017).
• Długosz-Kurczabowa K., Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
• Dobosz-Sztuba A., Typy i cechy rodziny zrekonstruowanej, „Problemy Rodziny” 1989, nr 1, s.21–26.
• Giddens A., Socjologia, przeł.O.Siara, A.Szulżycka, P.Tomanek, Warszawa 2008.
• Gogołek W., Komunikacja sieciowa. Uwarunkowania, kategorie i paradoksy, Warszawa 2010.
• Góralczyk-Mowczan P., Jacy oni są? Językowy obraz polskiej rodziny oraz szata graficzna w wybranych podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego, [online] http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/14055/ 17-275_293-G%C3%B3ralczyk-Mowczan.pdf?sequence=1&isAllowed=y [data dostępu: 12.03.2016].
• Rodzina w świecie współczesnym, pod red.M.Howorus-Czajki, K.Kaczor, A.Wieruckiej, Gdańsk 2011.
• Idzikowska M., Językowy obraz rodziny w prasie dla rodziców, [w:] Wartości kulturowe w rodzinie: założenia, realia i egzemplifikacje, pod red.W.Muszyńskiego, Toruń 2010, s.164–176.
• Inny słownik języka polskiego PWN, pod red.M.Bańki, Warszawa 2000.
• Jabłoński D., Ostasz L., Zarys wiedzy o rodzinie, małżeństwie, kohabitacji i konkubinacie: perspektywa antropologii kulturowej i ogólnej, Olsztyn 2001.
• Główny Urząd Statystyczny, Jakość życia w Polsce w 2015 roku. Wyniki badania spójności społecznej.Studia i analizy statystyczne 2017, [online:] http://www.stat.gov.pl [data dostępu: 17.03.2017].
• Janicka I., Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej. Studium po­równawcze, Łódź 2006.
• Jundziłł E., Rodzina zrekonstruowana we współczesnej Polsce, [w:] Rodzina polska na przełomie wieków, pod red.J.Żebrowskiego, Gdańsk 2001, s.305–314.
• Kochmańska W., Językowy obraz rodziny (na motywach wypowiedzi dzieci szkolnych), [w:] Ku antropologii rodziny, pod red.L.Rożek, Częstochowa 2009, s.127–140.
• Kocik L., Wzory małżeństwa i rodziny. Od tradycyjnej jednorodności do współcze­snych skrajności, Kraków 2002.
• Kwak A., Rodzina i jej przemiany, Warszawa 1994.
• Kwak A., Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Warszawa 2005.
• Magda-Czekaj M., Historyczne a współczesne nazwy relacji rodzinnych, „Język Polski” 2012, z.3, s.212–218.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego, [online:] http://nkjp.pl/ [data dostępu: 12.09.2017].
• Panasiuk J., O zmienności stereotypów, „Język a kultura” 1998, t.12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, pod red.J.Anu­siewicza i J.Bartmińskiego, Wrocław 1998, s.84–97.
• Prusik A., Rodzina i jej alternatywne formy w poglądach młodych Polaków, Olsztyn 2014.
• Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, pod red.H.Zgółkowej, Poznań 1994– 2005.
• Rodzina w języku i kulturze, pod red.J.Bujak-Lechwicz, Piotrków Trybunalski 2010.
• Rosset E., Rozwody, Warszawa 1986.
• Słownik języka polskiego PWN, [online:] http://sjp.pwn.pl/ [data dostępu: 12.09.2017].
• Skoczylas-Krotla E., Obraz rodziny w przysłowiach różnych narodów, „Prace Na­ukowe Akademii im.Jana Długosza w Częstochowie” 2010, seria Językoznawstwo, z.VII, s.154–163.
• Slany K., Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków 2002.
• Słownik współczesnego języka polskiego, pod red.B.Dunaja, Warszawa 1996.
• Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1972.
• Szlendak T., Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa 2011.
• Szukalski P., Rodziny i gospodarstwa domowe w Polsce i w krajach UE, [w:] W.Wa­rzywoda-Kruszczyńska, P.Szukalski, Rodzina w zmieniającym się społeczeństwie polskim, Łódź 2004, s.23–47.
• Szymczak M., Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach języka polskiego, Warszawa 1966.
• Szymczak M., O analogii semantyczno-słowotwórczej w polskiej terminologii ro­dzinnej, „Prace Filologiczne” 1968, t.XIX, s.119–126.
• Śmigielski W., Rodzina, czyli co?, [online:] https://www.salon24.pl/u/smigielskiwi­told/410570,rodzina-czyli-co [data dostępu: 04.02.2016].
• Śmigielski W., Preferencje w wyborze przyszłych modeli życia rodzinnego łódzkiej młodzieży akademickiej, [w:] Współczesne problemy demograficzne w dobie globali­zacji – aspekty pozytywne i negatywne, pod red.M.Balcerowicz-Szkutnik, Katowice 2011, s.103–109.
• Śmigielski W., Modele życia rodzinnego. Studium demograficzno-społeczne na przy­kładzie łódzkiej młodzieży akademickiej, Łódź 2014.
• Tyszka Z., Stan i przeobrażenia polskich rodzin na przełomie wieków XX i XXI. Nie­dawna przeszłość i teraźniejszość, [w:] Współczesne rodziny polskie – ich stan i kie­runek przemian, pod red.tegoż, Poznań 2001, s.15–24.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red.S.Dubisza, Warszawa 2003.
• Walęcka-Matyja K., Między zaradnością a bezradnością młodzieży z rodzin o zróżnicowanej strukturze, „Psychologia Wychowawcza” 2013, nr 4, s.93–115 [online: http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/4163/psy­chol_wych_4_093_115.pdf?sequence=1&isAllowed=y [data dostępu: 04.02.2016].
• Wielki słownik języka polskiego, pod red.P.Żmigrodzkiego, [online:] http://www.wsjp.pl [data dostępu: 05–11.03.2016].
• Ziajka B., Językowy obraz rodziny w świetle nazwisk i przydomków wiejskiej wspól­noty kulturowej (na przykładzie wybranych wsi małopolskich), „Annales Universi­tatis paedagogicae Cracoviensis”, Studia Russologica IV. Europa Słowian w świetle socjo- i etnolingwistyki, pod red.E.Książek i M.Wojtyły-Świerzowskiej, Kraków 2011, s.295–300.

Identifiers

DOI

10.17951/arte.2017.2.61