Przepływy graniczne niżówek w rzekach Lubelszczyzny

• Authors: Krzysztof Raczyński
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Najczęściej stosowaną metodą identyfikacji okresów niżówkowych jest metoda przepływów granicznych (TLM), w której za niżówkę uważa się okres, w którym przepływy opadają poniżej wartości przyjętego przepływu granicznego. W literaturze istnieją różne sposoby określania wartości tego parametru, jednakże ze względu na ich ilość, wybór odpowiedniego kryterium, nadal pozostaje kwestią subiektywną badacza. W niniejszej pracy zestawiono oraz poddano analizie najczęściej przyjmowane metody określania przepływu granicznego, a także podjęto próbę wskazania zalet i wad ich stosowania. Analizę przeprowadzono dla okresu hydrologicznego 1976 – 2013 w 17 przekrojach wodowskazowych położonych na obszarze Lubelszczyzny. Uzyskane wyniki wskazują na wysoką odporność na zmiany wartości, ze względu na długość ciągów pomiarowych, przepływów granicznych określonych metodami Q90 oraz Q87,5 odczytanych z krzywej czasu przewyższenia przepływu. Najniższe wartości poziomu granicznego wykazały, zbliżone do siebie, metoda SNQ oraz zmodyfikowana metoda Niesułowskiego. Z kolei najwyższe wartości przepływu granicznego uzyskano przy zastosowaniu metod WNQ oraz Q70 co prowadziło do występowania długich niżówek nawet pięciokrotnie w ciągu roku. Ze względu na odmienne warunku hydrogeologiczne kryterium genetyczne nie było możliwe do zastosowania na rzekach położonych w obszarze nizinnym. Spośród analizowanych metod, do identyfikacji niżówek płytkich zaleca się stosowanie przepływu granicznego Q90, a w przypadku niżówek głębokich wartość SNQ.

EN

The most common method to identify periods of streamflow drought is threshold level method (TLM), in which streamflow drought is considered to be a period in which river flows drop below established flow value. In literature there are many ways of determining value of this parameter, however, it still remains a subjective matter of the researcher. This paper summarizes and analyzes most common methods of determining threshold level for flows as well as identifies advantages and disadvantages of their use. The analysis was conducted for hydrological years 1976–2013 in 17 river profiles located in the Lublin region. The results indicate a high resistance to changes of value, due to length of observation periods for flows specified by methods of Q90 and Q87,5 determined from flow duration curves (FDCs). The lowest values of threshold level were obtained by using mean annual low flow and modified Niesułowski method, whose values were also comparable.The highest threshold levels were obtained by using Q70 and highest from low-flows criteria, which led to occurrence of long streamflow droughts even five times during a year. Due to different hydrogeological structure, genetic criterion was not possible to use in rivers located in lowland area.A value of Q90 is recommended as threshold level from all analyzed methods to identify streamflow droughts, and mean annual low flow for analyses of deep periods of droughts.

Keywords

PL

niżówka; przepływy graniczne; susza hydrologiczna; przepływy niskie; krzywa czasu przewyższenia przepływu; przepływy charakterystyczne II stopnia; Lubelszczyzna

EN

streamflow drought; threshold level method; TLM; hydrological drought; lowflows; flow duration curve; characteristic flows of 2nd degree; Lublin region

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2015
• Volume: 70
• Issue: 1

Dates

published

2015

online

2016-06-30

Contributors

author

Krzysztof Raczyński

References

• Bartczak A., Glazik R., Tyszkowski S., 2014, Identyfikacja i ocena intensywności okresów suchych we wschodniej części Kujaw, w: Nauka Przyroda Technologie, tom 8 zeszyt 4 #46, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Byczkowski A., 1999, Hydrologia, tom II, Wyd. II, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Dz.U. 2001 Nr 115 poz. 1229 – Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne
• Dębski K., 1970, Hydrologia, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• Jokiel P., 2007, Przepływy ekstremalne wybranych rzek środkowej Polski w latach 1951-2000, w: Acta Universitatis Lodziensis Folia Geographica Physica 8, Łódź.
• Kaznowska E., Chudy Ł., 2006, Niżówki i wezbrania górnej Wilgi, w: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, t. 6 z. 2 (18), Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, Falenty, s. 175-190.
• Kaznowska E., 2012, Wieloletnie tendencje w kształtowaniu się wybranych charakterystyk niżówek w zlewni rzeki Zagożdżonki, w: Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, nr 3/IV/2012, Polska Akademia Nauk, Kraków, s. 215-227.
• Kostrzewa H., 1977, Weryfikacja kryteriów i wielkości przepływu nienaruszalnego dla rzek Polski, Materiały Badawcze, Seria: Gospodarka Wodna i Ochrona Wód, IMGW Warszawa.
• Kostuch M., 2004, Charakterystyka niżówek w potokach górskich w zlewniach o różnej lesistości, w: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, t. 4 z. 2a (11), Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, Falenty, s. 63-71.
• Łabędzki L., 2006, Susze rolnicze zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji, Wydawnictwo IMUZ, Falenty.
• Michalczyk Z., Paszczyk J., 2007, Założenia metodyczne analizy wezbrań i niżówek rzek południowo-wschodniej Polski (próba metodyczna na przykładzie lat 1976-1980), w: Obieg wody w środowisku naturalnym i przekształconym, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 385-393.
• Ozga-Zielińska M., 1990, Niżówki i wezbrania – ich definiowanie i modelowanie, w: Przegląd Geofizyczny, rocznik XXXV, zeszyt 1-2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 33 – 44.
• Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1994, Hydrologia stosowana, wyd. II, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Raport IMGW, 2006, Susza w Polsce – 2006 rok (przyczyny, natężenie, zasięg, wnioski na przyszłość), Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
• Stachy J., 1990, Przepływ średni niski SNQ jako miarodajna charakterystyka projektowa, w: Przegląd Geofizyczny, rocznik XXXV, zeszyt 1-2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 45 – 54.
• Tokarczyk T., 2008, Wskaźniki oceny suszy stosowane w Polsce i na świecie, w: Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, nr 7/2008, Polska Akademia Nauk, Kraków, s. 167-182.
• Tokarczyk T., 2010, Niżówka jako wskaźnik suszy hydrologicznej, IMGW Warszawa.
• Tomaszewski E., 2012, Wieloletnia i sezonowa dynamika niżówek w rzekach środkowej Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Węglarczyk S., 2014a, Kryteria definicyjne niżówki i ich wpływ na własności charakterystyk niżówki. 1. Stacjonarność niżówek, w: Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, nr II/1/2014, Polska Akademia Nauk, Kraków, s. 251-263.
• Węglarczyk S., 2014b, Krzywe czasu przewyższenia przepływu w zlewni Małej Wisły, w: Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, nr II/1/2014, Polska Akademia Nauk, Kraków, s. 145-157.
• Yevjevich V., 1967, An objective approach to definitions and investigations of Continental hydrologic droughts, Hydrology papers, Colorado State University, Fort Collins, Colorado.
• Zielińska M., 1963a, Niżówki letnie rzek polskich, w: Gospodarka Wodna, 4/1963 (196) rok XXIII, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT, Warszawa.
• Zielińska M., 1963b, Statystyczne metody opracowania niżówek, w: Przegląd Geofizyczny, rocznik VIII (XVI), zeszyt 1-2, Polskie Towarzystwo Meteorologiczne i Hydrologiczne, Warszawa, s. 75-87.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2015.70.1.117