Charakterystyka wezbrania opadowego w zlewni górnego Wieprza w maju 2014 roku

• Authors: Grzegorz Marcin Siwek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wyżyna Lubelska jest regionem, w którym co kilka lat pojawiają się intensywne opady burzowe powodujące lokalne wezbrania rzek. Szczególnie często zjawiska te pojawiają się w okolicy Krasnegostawu (Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Maruszczak, Trembaczowski 1958, Ciepielowski, Dąbkowski 1967, Ciepielowski, Dąbkowski 1968, Górniak 1982, Kaszewski, Siwek 2005, Siwek 2010).W świetle dotychczasowych badań (Parczewski 1960, Górniak 1982, Michalczyk 1984, Rodzik 1984, Michalczyk i in. 2008) na Wyżynie Lubelskiej katastrofalne w skutkach są ulewy o średnim natężeniu przekraczającym 1 mm∙min-1, a sumie opadu wynoszącej około 100 mm (Teisseyre 1994). Z obliczeń wynika, że prawdopodobieństwo wystąpienia opadów o tej wysokości wynosi około 1% (Suligowski 2004). W latach 1951–2000 zostało odnotowanych na Lubelszczyźnie jedynie 11 opadów o sumie dobowej >100 mm, z czego większość z nich (8 przypadków) w obszarze wyżynnym (Michalczyk i in. 2008, Siwek 2010). Kilka lat wcześniej, w międzyrzeczu Bystrzycy i Giełczwi, opad o wysokości powyżej100 mm wystąpił w nocy z 3 na 4 sierpnia 2005 roku (Michalczyk i in. 2008). Można domniemać, że najprawdopodobniej nie wszystkie epizody opadowe o sumie przekraczającej100 mm i znacznym natężeniu zostały zarejestrowane (Siwek 2006). Często o ich wystąpieniu można było wnioskować tylko na podstawie wysokiego spływu wody lub skutków geomofrologicznych. Przykładem tego są katastrofalne skutki opadów o znacznie niższych zmierzonych sumach (Maruszczak i Trembaczowski 1956, Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Ciepielowski i Dąbkowski 1967, Ciepielowski i Dąbkowski 1968, Ciepielowski 1970, Buraczyński i Wojtanowicz 1974, Górniak 1982, Janicki i in. 2010).Celem niniejszego opracowania jest analiza warunków powstania oraz charakterystyka hydrologiczna wezbrania w zlewni górnego Wieprza, które zarejestrowano w maju 2014 roku. W dniach 11-17 maja 2014 roku na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza wystąpiły opady o dużej intensywności. Stacje meteorologiczne położone na tym obszarze zarejestrowały sumy opadów sięgające od 95 do226 mm. Opad o największej intensywności wystąpił w nocy z 16 na 17 maja, kiedy to w ciągu około 3 godzin w stacji Nielisz zanotowano aż110,7 mm. W krótkim czasie nastąpiło znaczne podniesienie stanów wody w rzekach, co spowodowało ogłoszenie w kilku gminach alarmów przeciwpowodziowych (m.in. w gminie Krasnystaw). Intensywny spływ wody wywołał gwałtowne wezbranie, które spowodowało wysokie straty zarówno materialne, jak i przyrodnicze. Woda zalała ponad 2,5 tys. ha upraw, wyrządziła szkody w inwentarzu, zniszczyła dziesiątki budynków oraz odcinek drogi Zamość – Hrubieszów.

EN

Every few years torrential rains occur in Lublin Upland region, causing local floods. According to many previous researches, such downpours especially often occur in the area of Krasnystaw (Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Maruszczak, Trembaczowski 1958, Ciepielowski, Dąbkowski 1967, Ciepielowski, Dąbkowski 1968, Górniak 1982, Kaszewski, Siwek 2005, Siwek 2010). The main aim of this research is to characterize conditions of forming and course of the flood in May 2014. Study area was defined as the upper Wieprz river catchment, including its tributary rivers, closed by gauging station in Krasnystaw. It is located in Eastern Poland, in borderland zone of Lublin Upland and Roztocze. Main material of this research was data from 8 gauging and 17 meteorological stations acquired from Institute of Meteorology and Water Management. In the middle of May 2014, a torrential rainfall occurred in a study area and caused, according to historical data, one of the biggest floods in the upper Wieprz river basin. Maximum intensity of rain during this episode reached 60 mm∙h-1. Maximum flow rate reached from 73,2 m3∙s-1 in Nielisz to 138 m3∙s-1 in Wirkowice and 109 m3∙s-1 in Krasnystaw. It was clear evidence of transformation of flood wave between particular gauging stations located on the upper Wieprz. To estimate total volume of precipitation and calculate hydrological statistics of runoff during the flood there were prepared isohyets maps and conducted zonal statistics, using GIS tools.

Keywords

PL

wezbranie, opad nawalny, gwałtowna ulewa, zlewnia górnego Wieprza, Wyżyna Lubelska

EN

floods, torrential rainfall, rapid downpour, upper Wieprz catchment, Lublin Upland region

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2016
• Volume: 71
• Issue: 1

Dates

published

2016

online

2017-03-06

Contributors

author

Grzegorz Marcin Siwek

References

• Buraczyński J., Wojtanowicz J., 1974: Rozwój wąwozów lessowych w okolicy Dzierzkowic na Wyżynie Lubelskiej pod wpływem gwałtownej ulewy w czerwcu 1969 roku, Annales UMCS, sec. B, 26,135–168.
• Chałubińska A., Wilgat T., 1954: Podział fizjograficzny województwa lubelskiego, Przewod. V Ogólnopol. Zj. PTGeogr., Lublin, 3–44.
• Ciepielowski A., 1970: Maksymalne wielkości spływów jednostkowych z deszczów nawalnych, Przegl. Geofiz. 15 (23), 2, 179–193.
• Ciepielowski A., Dąbkowski L., 1967: O katastrofalnym wezbraniu cieków w rejonie Chełma Lubelskiego, Gosp. Wodna. 27, 4, 126–127.
• Ciepielowski A., Dąbkowski L., 1968: Wezbranie małych dopływów Wojsławki w dniu 28 V 1965 roku, Pr. Studia. Kom. Gosp. Wodn. i Surowc., 9, 289–298.
• Dębski K., 1958: Odpływ z deszczu nawalnego we wsi Piaski Szlacheckie pod Krasnymstawem w czerwcu 1956 roku, Gosp. Wodna 18, 8, 339–342.
• Górniak A., 1982: Skutki gwałtownej ulewy w okolicach Krasnego na Działach Grabowieckich (23 VII 1980), Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów, Lublin, 21–37.
• Janicki G., Kociuba W., Rodzik J., Zgłobicki W., 2010: Ekstremalne procesy geomorfologiczne we wschodniej części Wyżyn Polskich – warunki występowania i oddziaływanie na rzeźbę, Prace i Studia Geograficzne, 45, 11–28.
• Kaszewski B. M., Siwek K., 2005: Dobowe sumy opadu atmosferycznego ≥ 50 mm w dorzeczu Wieprza i ich uwarunkowania cyrkulacyjne (1951–2000), [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, IMGW, 325–335.
• Kiciński T., 1964: Udział wód gruntowych w odpływie całkowitym rzek, Gospodarka Wodna, 20, 10, Warszawa, 173–175.
• Mapa podziału hydrograficznego Polski w skali 1 : 10 000.
• Maruszczak h., Trembaczowski J., 1958: Geomorfologiczne skutki gwałtownej ulewy w Piaskach Szlacheckich koło Krasnegostawu, Ann. UMCS, sec. B, 11, 129–168.
• Michalczyk Z., 1984: Charakterystyka stosunków wodnych dorzecza Grodarza, Przew. Ogólnopol. Zjazdu PTG, Lublin 13–15 IX 1984 r., cz. 2, 121–125.
• Michalczyk Z., Janicki G., Rodzik J., Siwek K., 2008: Hydrogeomorfologiczne skutki intensywnych opadów na międzyrzeczu Bystrzycy i Giełczwi (Wyżyna Lubelska), Prz. Nauk. Inżynieria i Kształtowanie środowiska XVII, 4 (42), 30–41.
• Parczewski W., 1960: Warunki występowania nagłych wezbrań na małych ciekach, Wiadomości Służby hydrologicznej i Meteorologicznej 8, 3, 83–159.
• Rodzik J., 1984: Natężenie współczesnej denudacji w silnie urzeźbionym terenie lessowym w okolicy Kazimierza Dolnego, Przew. Ogólnopol. Zjazdu PTG, Lublin 13–15 IX 1984 r., cz. 2, 125–130.
• Siwek K., 2006: Zróżnicowanie opadów atmosferycznych na Lubelszczyźnie w latach 1951–2000, Praca doktorska w Zakładzie Meteorologii i Klimatologii UMCS, Lublin.
• Siwek K., 2010: Występowanie na Lubelszczyźnie dobowych sum opadu atmosferycznego ≥ 100 mm i ich uwarunkowania cyrkulacyjne (1951–2000), Ann. UMCS, sec. B, 65, 117–125.
• Suligowski R. 2004: Struktura czasowa i przestrzenna opadów w Polsce. Próba regionalizacji, Prace Inst. Geogr. Aś, 12, Kielce.
• Teisseyre A. K., 1994: Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku, Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Geologia–Mineralogia 43, 188 ss.
• Ziemnicki S., 1956: Skutki deszczu nawalnego we wsi Piaski Szlacheckie pod Krasnymstawem, Gosp. Wodna 16, 11, 476–480.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2016.71.1.45