Miejsce wołoskiego dziedzictwa kulturowego w nauczaniu regionalnym na obszarze Beskidu Małego (Północnej Żywiecczyzny)

• Authors: Janusz Stanisław Łach
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia znaczenie dziedzictwa kulturowego góralszczyzny na obszarze Beskidu Małego północnej Żywiecczyzny dla edukacji regionalnej. Edukacji ta, dla określenia dziedzictwa kulturowego góralszczyzny ze względu na uwarunkowania historyczno-społeczne oraz problemem określenia tożsamości kulturowej mieszkańców, jest trudna do realizacji programu nauczania na poziomie szkolnym. Jak wykazały badania obraną obecnie drogą, jest nauczanie regionalne realizowane przez nielicznych propagatorów wiedzy krajoznawczej podczas lekcji wychowawczych lub historii, a także podczas zajęć pozaszkolnych organizowanych przez gminne ośrodki kultury. Prowadzone badania etno-geograficzne na obszarze Beskidu Małego pozwoliły zwrócić uwagę na proces analfabetyzmu kulturowego genezy góralszczyzny. Zwrócono również uwagę na rolę gospodarki pastersko-rolnej stanowiącej wielką osobliwość etnograficzną regionu w zapisie i ochronie wołoskiego dziedzictwa kulturowego.  

EN

The article raises an issue of a place of a highlander cultural heritage of the Beskid Mały in the inhabitants’ regional identity. The agro-shepherd economy, nowadays rejected and forgotten due to urbanization caused by industrial development in the second part of the 20th century, is a part of this heritage. In the article the role played by old Wallachian agro-shepherd economy with its forms which are a great ethnographic curiosity of the region and which shape extraordinary cultural landscape, was presented. Ethno-geographical research allowed to pay attention to the process of cultural illiteracy especially of Wallachian cultural heritage. The attempt to define it was based on school education and complemented with interviews with adult inhabitants of the western Beskid Mały. As researches prove, the knowledge on highlander heritage is presented only in the forms of regional teaching during extracurricular lessons (folk bands, workshops, competitions etc.) organized by regional cultural centers. On the other hand, adult society has problems with defining its cultural affiliation, at the same time influencing objective message of history, tradition and culture.

Keywords

PL

Beskid Mały, wołoskie dziedzictwo kulturowe, pasterstwo, edukacja regionalna, nauczanie regionalne

EN

Beskid Mały, Wallachian cultural heritage, pastoralism, regional education, regional teaching

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2016
• Volume: 71
• Issue: 2

Dates

published

2016

online

2017-08-10

Contributors

author

Janusz Stanisław Łach

References

• Boczukowa B., 2000: Edukacja regionalna, Nowa Szkoła, 3.
• Caputa Z., 2004: Przysiółki górskie – ważny element krajobrazu Beskidu Żywieckiego, Karta Groni XXIII , Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 107–116.
• Czajkowski J., 2009: Wołosi jako grupa etniczna po obu stronach Północnych Karpat, [w:] Polska–Słowacja pogranicze kulturowe i etniczne, Archiwum Etnograficzne, 49, Wyd. LUD, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Śląski, 29–71.
• Czamańska I., 2015: The Valachs – several research problems, Balcanica Posnaniensia XXII /I, Ius Valachicum I, Poznań–Bucharest, 7–16.
• Czulak M., 2004, Nazwy przysiółków w Międzybrodziu Bialskim, Karta Groni XXIII , Żywiec.
• Czulak M., 2005: Nazwy przysiółków w Międzybrodziu Żywieckim, Karta Groni XXIV, Wyd. Społeczno-Kulturalne poświęcone sprawom Żywiecczyzny i Beskidów, Żywiec.
• Dobrowolski K., 1938: Badania nad ugrupowaniami etnograficznymi w Karpatach Zachodnich, [w:] Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności, 42, 5, Kraków.
• Dobrowolski K., 1970: Studia nad kulturą pasterską w Karpatach Północnych, typologia wędrówek pasterskich od XIV do XX wieku, [w:] W. Antoniewicz, Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, 8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wyd. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków, 98–120.
• Dorywalska E., 1974: Badania nad pasterstwem i gospodarką polaniarską za Żywiecczyźnie, Karta Groni, Wyd. Społeczno-Kulturalne poświęcone sprawom Żywiecczyzny i Beskidów, Wyd. Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, Żywiec, 52–56.
• Gąsiorek J., 2007: Stroje ludowe na Żywiecczyźnie, Pub. Łukasz Golec, Żywiec.
• Hołub-Pacewiczowa Z., 1930: Z badań nad pasterstwem karpackim i alpejskim, Wierchy, 8, Wyd. Towarzystwo Tatrzańskie, Kraków, 89–121.
• Janicka-Krzywda U., 2000: Kalendarz 2001 – Stroje ludowe z okolic Babiej Góry, Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich, Kraków.
• Jankowski D., 1990: Edukacja regionalna jako czynnik regionotwórczy, [w:] S. Dądrowski, A. Kociszewski (red.), Regionalizm polski, Ciechanów, 107.
• Janota E., 1859: Wiadomość historyczna i geograficzna o Żywiecczyźnie, Cieszyn.
• Kaczmarczyk Z., 1933: Przyczynek do gospodarki halnej w XVIII wieku w Państwie Łodygowickiem, 32, wyd. 34, Wyd. LUD.
• Komoniecki A., 1704: Chronografia albo dziejopis żywiecki, oprac. S. Grodzicki, I. Dwornicka, w ramach Pracowni Wydawnictw Źródłowych Instytutu Historyczno-Prawnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wyd. Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, Żywiec 1987, 292–332.
• Kopczyńska-Jaworska B., 1961: Wędrówki pasterskie w Beskidzie Śląskim, Etnografia Polska, V, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN , Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków, 227–231.
• Kopczyńska-Jaworska B., 1962: Szałaśnictwo w Karpatach Polskich w świetle prac zespołowych w roku 1960, Etnografia Polska, VI, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN , Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków, 321–329.
• Leszczycki S., 1932: Szałasy kamienne Beskidu Małego, Wierchy, 10, 120–123.
• Łach J., Musiał M., 2015: Przeszłość i znaczenie tradycji dla współczesnego oblicza kulturowego góralszczyzny Beskidu Małego – zapis w krajobrazie, Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, IGRR Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Musiał M., 2010: Śladami kultury góralskiej w Beskidzie Małym, Wyd. Drukarnia Drukpress, Andrychów.
• Petrykowski P., 2003: Edukacja regionalna: problemy podstawowe i otwarte, Wyd. UMK, Toruń.
• Pol W., 1851: Rzut oka na północne stoki Karpat, Kraków.
• Pszczółka J., 2012: Początki wsi Międzybrodzie Żywieckie, Czas przypomnieć ojców dzieje, Biuletyn Informacyjny Gminy Czernichów, Czernichów.
• Putek J., 1959: Miłościwi panowie i krnąbrni poddani, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dz.U. z dnia 30 sierpnia 2012 r., poz. 977.
• Stachura P., 1998: Międzybrodzie Bialskie – dzieje i obyczaje, Wyd. Księży Sercanów SCJ, Kraków, 315.
• Staniczek Ł., 1996: Koncepcja edukacji regionalnej na Śląsku. Szkic niektórych problemów, [w:] Edukacja regionalna na Śląsku. Od tradycji do nowoczesności, Katowice.
• Środulska-Wielgus J., Błachut Z., Wielgus K., 2009: Eksploracja przestrzeni historycznej Gorców dla potrzeb turystyki kulturowej, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 12, Polskie krajobrazy wiejskie dawne i współczesne, Sosnowiec, 233–247.
• Szczotka W., 1949: Studia z dziejów prawa wołoskiego w Polsce, Czasopismo Prawno-Historyczne, 2, Poznań, 355–416.
• Theiss W., 1999: Szkoła i edukacja środowiskowa, Wychowanie na co Dzień 1999, 1–2.
• Udziela S., 1918: Etnograficzne ugrupowania i rozgraniczenie rodów Górali polskich, Warszawa.
• Zawiejska E., 1986: Budownictwo pasterskie w Beskidzie Żywieckim, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna 26, Łódź.
• Ząbek M., 2001: Góry a kultura ludów górskich, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo na Huculszczyźnie, gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wyd. Dialog, Warszawa 2001.
• Zellma A., 2000: Edukacja regionalna, Wychowawca, 10.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2016.71.2.193