Wykorzystanie przestrzeni geograficznej Beskidu Małego dla rozwoju turystyki kulturowej w celu ochrony dziedzictwa krajobrazowego

• Authors: Janusz Łach
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ukazuje osobliwe a przy tym zapomniane dziedzictwo kulturowe gospodarki rolno-pasterskiej tzw. polaniarskiej Beskidu Małego zapisane w krajobrazie Pasma Karpat Polskich. Zasobne walory przyrodnicze i kulturowe mało znanego regionu Beskidu Małego klasyfikują go do szczególnie atrakcyjnych turystycznie obszarów Beskidów Zachodnich. Dostrzeżenie pasterskich walorów krajobrazowo-kulturowych ulegających obecnie zanikowi, pozwala na zachowanie dawnego dziedzictwa gospodarki pasterskiej w celu jego ochrony przed komercjalizacją usług turystycznych oraz ochrony dla kształtowania tożsamości regionalnej. Występująca na terenie Beskidu Małego zabudowa pasterska – polaniarska, określana jest jako wielka osobliwość etnograficzna regionu. Poprzez prowadzone badania merytorycznie opracowany materiał stać się może kolejnym ogniwem tworzącego szlaku kulturowego jakim jest „Szlak Wołoski” ukazujący intersującą genezę góralszczyzny łuku Karpat.

EN

The article presents the cultural heritage of old and in addition forgotten agricultural-pastoral economy of the Little Beskid entwined in the landscape of the Polish Carpathians range. Abundance of natural and cultural qualities of this underexposed region qualifies it as an area of particular tourist interest in the Western Carpathians. Recognising of vanishing pastoral landscape and cultural qualities allows to preserve the old heritage of shepherds’ economy, thereby protecting it from commercialization of tourist services and contributing to the formation of local identity. Shepherds’ and agro-shepherds’ architecture found in the Little Beskid is referred to as a great ethnographic originality and, in the course of further research, can become a significant link in the project of cultural trail “Wallachian Trail” demonstrating interesting genesis of highlanders (górale) of the Carpathians range.

Keywords

PL

Beskid Mały, geografia kulturowa, turystyka kulturowa, gospodarka rolno-pasterska (polaniarstwo), Szlak Kultury Wołoskiej

EN

Little Beskid Mts., cultural heritage, cultural tourism, agro-pastoral economy, Wallachian Culture Trail

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2017
• Volume: 72
• Issue: 1

Dates

published

2017

online

2018-03-07

Contributors

author

Janusz Łach

References

• Czulak M., 2009: Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Międzybrodziu Bialskim, Wyd. Towarzystwo Miłośników Międzybrodzia, Międzybrodzie Bialskie.
• Dobrowolski K., 1938: Badania nad ugrupowaniami etnograficznymi w Karpatach Zachodnich, [w:] Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności, t. 42, nr 5, Kraków.
• Dobrowolski K., 1970: Studia nad kulturą pasterską w Karpatach Północnych, typologia wędrówek pasterskich od XIV do XX wieku, [w:] W. Antoniewicz, Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. 8, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków, 98–120.
• Gudowski J., 2001: Pasterstwo na Huculszczyźnie – gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Akademickie Dialog, Warszawa.
• Hołub-Pacewiczowa Z., 1930: Z badań nad pasterstwem karpackim i alpejskim, „Wierchy” t. 8, Wyd. Towarzystwo Tatrzańskie, Kraków, 89–121.
• Jędrysiak T., 2008: Turystyka kulturowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Kaczmarczyk Z., 1933: Przyczynek do gospodarki halnej w XVIII wieku w Państwie Łodygowickim, t. 32, wydanie 34, Wyd. Lud.
• Komoniecki A., 1704: Chronografia albo dziejopis żywiecki, Opracowanie: Grodzicki S., Dwornicka I., W ramach Pracowni Wydawnictw Źródłowych Instytutu Historyczno-Prawnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wyd. Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, Żywiec 1987.
• Kopczyńska-Jaworska B., 1950/51: Gospodarka pasterska w Beskidzie Śląskim, Prace i materiały etnograficzne, t. VIII–IX, Wyd. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź–Lublin, 155–217.
• Kopczyńska-Jaworska B., 1961: Wędrówki pasterskie w Beskidzie Śląskim, Etnografia Polska, t. V, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, Wyd. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961, 227–231.
• Kopczyńska-Jaworska B., 1962: Szałaśnictwo w Karpatach Polskich w świetle prac zespołowych w roku 1960, Czas. Etnografia Polska, t. VI, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, Wyd. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków, 321–329.
• Kostrowicki A. S., 1991: Świat zwierzęcy, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wyd. PWN, Warszawa.
• Leszczycki S., 1932: Szałasy kamienne Beskidu Małego, „Wierchy” t. 10, 120–123.
• Łach J., 2010: Kamienne szopy pasterskie jako ginący element krajobrazu Beskidu Małego, Czasopismo Wyd. Wierchy, t. 76, Kraków.
• Łach J., Musiał M., 2015: Przeszłość i znaczenie tradycji dla współczesnego oblicza kulturowego góralszczyzny Beskidu Małego – zapis w krajobrazie, Wyd. Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Matuszkiewicz W., 1999: Szata roślinna, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wyd. PWN, Warszawa.
• Mikołajski J., Sołtysik J., 1994: Beskid Mały latem i zimą, Przewodnik, Wyd. Colgraf-Press, Poznań.
• Mikos von Rohrscheidt A., 2008: Turystyka kulturowa – fenomen, potencjał, perspektywy, Wyd. Gnieźnieńska Wyższa Szkoła Humanistyczno-Menedżerska Milenium, Gniezno.
• Moszyński K., 1967: Kultura ludowa Słowian. Kultura materialna, t. 1, Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa.
• Moszyński K., 1996: Ludy pasterskie ich kultura materialna oraz podstawowe wiadomości o formach współżycia zbiorowego, o wiedzy, życiu religijnym i sztuce, Wyd. Pro-Filia, Uniwersytet Śląski, Cieszyn.
• Musiał M., 2010: Śladami kultury góralskiej w Beskidzie Małym, Wyd. Drukarnia Drukpress s.c., Andrychów.
• Richling A., Ostaszewska K., 2006: Geografia fizyczna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Sosnowski K., 1925: Beskid Mały, „Wierchy”, t. 3. Lwów.
• Stachura P., 1998: Międzybrodzie Bialskie – dzieje i obyczaje, Wyd. Księży Sercanów SCJ, Kraków, 315.
• Szafer W., 1959: Geobotaniczny podział Polski, Szata roślinna Polski, Wyd. PWN, Warszawa.
• Środulska-Wielgus J., Błachut Z., Wielgus K., 2009: Eksploracja przestrzeni historycznej Gorców dla potrzeb turystyki kulturowej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 12, Polskie krajobrazy wiejskie dawne i współczesne, Sosnowiec, 233–247.
• Truś R., 2008: Beskid Mały. Przewodnik, Wyd. Rewasz, Pruszków.
• Zawiejska E., 1986: Budownictwo pasterskie w Beskidzie Żywieckim, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna, nr 26, Łódź.
• Ząbek M., 2001: Góry a kultura ludów górskich, [w:] J. Gudowski (red.), Pasterstwo na Huculszczyźnie, gospodarka, kultura, obyczaj, Wyd. Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wyd. Dialog, Warszawa 2001.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2017.72.1.103