Relacje między cyrkulacją atmosferyczną a sezonową temperaturą powietrza na obszarze Lubelszczyzny

• Authors: Krzysztof Bartoszek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pracy dokonano oceny relacji między cyrkulacją atmosferyczną a sezonową temperaturą powietrza na Lubelszczyźnie w latach 1951-2010. Ponadto określono związki między występowaniem na tym obszarze ekstremalnie ciepłych i chłodnych pór roku z anomaliami ciśnienia atmosferycznego w regionie atlantycko-europejskim. Do tego celu wykorzystano klasyfikację typów cyrkulacji dla obszaru Europy Środkowo-Wschodniej oraz uśrednione sezonowe wartości temperatury powietrza, które pochodziły z 5 stacji meteorologicznych zlokalizowanych na obszarze badań lub w jego sąsiedztwie. Największy wpływ cyrkulacji powietrza na warunki termiczne na obszarze Lubelszczyzny dotyczył okresu zimowego, a najmniejszy wiosny. Zarówno w zimie, jak i latem, istotną rolę wykazywał strefowy przepływ powietrza, natomiast jesienią – cyrkulacja południkowa. W porównaniu do kierunku napływu powietrza, wyraźnie mniejszy wpływ na zmienność sezonowej temperatury powietrza wyrażał antycyklonalny, cyklonalny lub pośredni charakter cyrkulacji atmosferycznej. Istotny związek anomalii ciśnienia ze znacznymi dodatnimi lub ujemnymi odchyleniami temperatury powietrza od normy stwierdzono przede wszystkim w przypadku sezonów zimowych i letnich.

EN

The paper assesses the relationship between atmospheric circulation and seasonal air temperature in the Lublin region from 1951 to 2010. It also specifies the relations between the occurrence of extremely warm and cool seasons, and anomalies of sea level pressure (SLP) in the Atlantic European region. For this purpose, the classification of circulation types over East-Central Europe as well as mean seasonal air temperature values from 5 meteorological stations located in the area of research or in the vicinity were used. The strongest influence of atmospheric circulation on thermal conditions in the Lublin region was noticed in the winter season, and the weakest in the spring months. The zonal circulation played an important role for seasonal air temperature both in winter and in summer, whereas meridional air flow in autumn. Compared to air flow direction, the character of atmospheric circulation, expressed by anticyclonic, cyclonic and transitional circulation, had a significantly weak influence on the seasonal air temperature. Moreover, strong relationship between anomalies of sea level pressure in the Atlantic European region and strong positive or negative deviations of seasonal air temperature in the Lublin region were found primarily during winter and summer seasons.

Keywords

PL

cyrkulacja atmosferyczna, temperatura powietrza, typy cyrkulacji, anomalie ciśnienia atmosferycznego, Lubelszczyzna

EN

atmospheric circulation, air temperature, circulation types, anomalies of sea level pressure, Lublin region

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2017
• Volume: 72
• Issue: 1

Dates

published

2017

online

2018-03-07

Contributors

author

Krzysztof Bartoszek

References

• Bartoszek K., 2014: Występowanie susz atmosferycznych w okolicy Lublina i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. E, 69, 4, 49–61.
• Bartoszek K., 2015: Kalendarz typów cyrkulacji atmosferycznej dla obszaru Lubelszczyzny, Zbiór komputerowy. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Zakład Meteorologii i Klimatologii, Lublin. http://serwisy.umcs.lublin.pl/k.bartoszek/wyniki.html
• Bartoszek K., 2017: The main characteristics of atmospheric circulation over East-Central Europe from 1871 to 2010, Meteorology and Atmospheric Physics, DOI: 10.1007/s00703-016-0455-z (w druku).
• Bartoszek K., Skiba D., 2016: Circulation types classification for hourly precipitation events in Lublin (East Poland), Open Geosciences, 8, 1, 214–230, DOI: 10.1515/geo-2016-0019.
• Compo G. P., Whitaker J. S., Sardeshmukh P. D., Matsui N., Allan R. J., Yin X. Gleason B. E., Vose R. S., Rutledge G., Bessemoulin P., Brönnimann S., Brunet M., Crouthamel R. I., Grant A. N., Groisman P. Y., Jones P. D., Kruk M., Kruger A. C., Marshall G. J., Maugeri M., Mok H. Y., Nordli Ø., Ross T. F., Trigo R. M., Wang X. L., Woodruff S. D., Worley S. J., 2011: The Twentieth Century Reanalysis Project, Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 137, 1–28, DOI: 10.1002/qj.776.
• Filipiuk E., 2006: Związki temperatury sezonowej i rocznej w Polsce z cyrkulacją atmosferyczną, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. B, 61, 164–174.
• Filipiuk E., Siwek, K., 1995: Wpływ cyrkulacji na opady atmosferyczne na przykładzie obszaru Lubelszczyzny, [w:] J. Kołodziej, R. Turski (red.), Gleby i klimat Lubelszczyzny, LTN, Lublin, 125–130.
• Kalnay E., Kanamistu M., Kistler R., Collins W., Deaven D., Gandin L., Iredell M., Saha S., White G., Woollen J., Zhu Y., Leetmaa A., Reynolds R., Chelliah M., Ebisuzaki W., Higgins W., Janowiak J., Mo K.C., Ropelewski C., Wang J., Jenne R., Joseph D., 1996: The NMC/NCAR 40-Year Reanalysis Project, Bulletin of the American Meteorological Society, 77, 437–471.
• Kaszewski B. M., 2008: Warunki klimatyczne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS, Lublin, 60.
• Kaszewski B. M., Siwek K., 2005: Dobowe sumy opadu atmosferycznego > 50 mm w dorzeczu Wieprza i uwarunkowania cyrkulacyjne (1951-2000), [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, Polskie Towarzystwo Geofizyczne i Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, 122–130.
• Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002: Cyrkulacja atmosferyczna i jej wpływ na zmienność temperatury powietrza w Polsce, Przegląd Geograficzny, 74, 591–604.
• Kyselý J., Huth R., 2006: Changes in atmospheric circulation over Europe detected by objective and subjective methods, Theoretical and Applied Climatology, 85, 1–2, 19–36. doi:10.1007/s00704-005-0164-x
• Miętus M., Owczarek M., Filipiak J., 2002: Warunki termiczne na obszarze Wybrzeża i Pomorza w świetle wybranych klasyfikacji, Materiały Badawcze IMGW, Seria Meteorologia, 36, 56.
• Niedźwiedź T., 1995: Wieloletnia zmienność wskaźników cyrkulacji atmosfery nad Polską południową, [w:] Współczesne badania klimatologiczne, Conf. Papers, 23, IG i PZ PAN, Warszawa, 7–18.
• Nowosad M., 2012: Zmiany grubości pokrywy śnieżnej w Lublinie i ich uwarunkowania cyrkulacyjne. Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 74, 157–166.
• Nowosad M., Dobek M., Siwek K., 2010: Warunki termiczne w Lublinie w 2009 roku a wskaźnik cyrkulacji strefowej według formuły Lityńskiego [w:] E. Bednorz (red.), Klimat Polski na tle klimatu Europy. Warunki termiczne i opadowe, seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 79–93.
• Nowosad M., Rodzik B., Wereski S., Dobek M., 2013: The UTCI Index in Lesko and Lublin and its Circulation Determinants, Geographia Polonica, 86, 1, 29–36.
• Post P., Truija V., Tuulik J., 2002: Circulation weather types and their influence on temperature and precipitation in Estonia, Boreal Environment Research, 7, 281–289.
• Rogers J. C., 1984: The association between the North Atlantic Oscillation and the Southern Oscillation in the Northern Hemisphere, Monthly Weather Review, 112, 1999–2015.
• Sepp M., Jaagus J., 2002: Frequency of circulation patterns and air temperature variations in Europe, Boreal Environment Research, 7, 273–279.
• Siwek K., 2010: Występowanie na Lubelszczyźnie dobowych sum opadu atmosferycznego 100 mm i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. B, 65, 2, 117–125.
• Slonosky V. C., Jones P. D., Davies T. D., 2000: Variability of the surface atmospheric circulation over Europe, 1774–1995, International Journal of Climatology, 20, 15, 1875–1897.
• Ustrnul Z., 2007: Zmienność wskaźnika cyrkulacji zachodniej nad Europą w XX wieku, [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 55–63.
• Ustrnul Z., Czekierda D., 2007: Wpływ wskaźnika Oscylacji Północnoatlantyckiej na średnią temperaturę powietrza w różnych skalach przestrzennych, [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 75–84.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2017.72.1.33