Warunki kształtowania się odpływu w zlewni Czechówki

• Authors: Zdzisław Michalczyk , Stanislaw Chmiel , Sławomir Głowacki , Joanna Sposób , Beata Zielińska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pracy przedstawiono charakterystykę hydrologiczną Czechówki, której zlewnia (80,1 km2) położona jest we wschodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego, subregionu Wyżyny Lubelskiej. Jest to teren o żywej rzeźbie lessowej, z typowymi wąwozami, stromymi zboczami i zrównaniami wierzchowinowymi. W środkowej części zlewni, w dnie doliny Czechówki, wybudowane zostały studnie głębinowe ujęcia „Sławinek”, oddane do eksploatacji w marcu 1961 r. W pierwszych latach jego funkcjonowania stwierdzano zanik przepływu rzeki w obszarze oddziaływania ujęcia. Od początku XXI w., przy zdecydowanie mniejszej eksploatacji wód podziemnych i wyższych opadach atmosferycznych, przepływ Czechówki utrzymywał się na całej długości rzeki. Celem pracy jest charakterystyka hydrologiczna Czechówki, a szczególnie zmian przepływu wynikających z narastającej antropopresji. Podstawę opracowania stanowiły zbierane od połowy XX w. dane hydrologiczne i hydrogeologiczne. W 2002 r. uruchomiono stacjonarne obserwacje wodowskazowe w przekroju zamykającym zlewnię o powierzchni 61 km2 przy Ogrodzie Botanicznym UMCS. Średni przepływ Czechówki w latach 2003–2017 wynosił 0,088 m3·s–1, a odpływ jednostkowy tylko 1,44 dm3·s–1·km2. Zasoby wodne Czechówki mają istotne znaczenie w zaopatrzeniu w wodę Lublina. Wielkość eksploatacji zasobów wody decyduje o charakterze równowagi hydrodynamicznej, o zasilaniu wodami podziemnymi dolin i koryt rzecznych, ewentualnie o ucieczce wody powierzchniowej do podziemia, a także o funkcjonowaniu źródeł i przepływie Czechówki.

EN

Hydrologic characteristics of the Czechówka River, which catchment (80.1 km2) is located in eastern part of the Nałęczów Plateau, subregion of the Lublin Upland, has been presented in the paper. This is the area of the vivid loessial relief, with typical ravines, steep slopes and fl at plateaus. In the middle part of the catchment, in the bottom of the Czechówka River valley, deep wells of the groundwater intake “Sławinek” have been exploited since the March, 1961. In the fi rst years of its functioning, decay of the river discharge was observed in the zone of intake impact. Since the beginning of the 21st century, the Czechówka River discharge has been persisted in the whole course of the river, which resulted from lower exploitation of the groundwater resources and occurrence of years of higher precipitation. The main purpose of the paper is hydrological description of the Czechówka River, especially in the aspect of discharge changes as the result of strong human impact. Data concerning hydrogeological and hydrological situation of the Czechówka River, collected since the half of the 20th century were the basis for the research. In 2002 observations started in water gauge close to the UMCS Botanical Garden in Lublin (the catchment of 61 km2 area). Mean discharge of the Czechówka River in 2003–2017 was 0.088 m3·s–1, and specifi c runoff was only 1.44 dm3·s–1·km2. Water resources of the Czechówka River are signifi cant for municipal water provision. Exploitation of groundwater resources determines the character of hydrodynamic balance, feeding of river valleys and channels by groundwaters, seepage of river waters into the ground, and spring occurrence and discharge of the Czechówka River.

Keywords

PL

zmiany przepływu rzeki, antropopresja, urbanizacja, Lublin

EN

changes of the river discharge, human impact, urbanization, Lublin

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
• Year: 2018
• Volume: 73

Dates

published

2018

online

2019-06-05

Contributors

author

Zdzisław Michalczyk

author

Stanislaw Chmiel

author

Sławomir Głowacki

author

Joanna Sposób

author

Beata Zielińska

References

• Boczek A., 2006: Zmiany przepływu Czechówki w obrębie ujęcia „Sławinek” w woo5 roku. Maszynopis Zakł. Hydrografii UMCS Lublin, 1-67.
• Butrym J., Harasimiuk M., Henkiel A., 1982: Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50000 a.Lublin. Wyd. Geol. Warszawa.
• Chałubińska A., Wilgat T., 1954: Podział fizjograficzny województwa lubelskiego. [W:] Przew. V Ogólnop. Zjazdu PTG. Lublin, 3-44.
• Doborzyński S., 1904: Źródła żelaziste w Lubelskim. Przegl. Techn., 42, Warszawa, 492-493.
• Harasimiuk M., Henkiel A., 1982: Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Lublin. PIG Warszawa.
• Karpiński W., 1857: Rozbiór wody żelaznej Sławinkowskiej. Tygodnik Lekarski, 20.
• Kowalska A., Burlikowska I., Michalczyk Z., 1975: Wpływ eksploatacji wody podziemnej na środowisko geograficzne w obszarze kredowo-lessowym. Czas. Geogr. XLVI, 3. Wrocław, 265-276.
• Krajewski S., Motyka J., 1999: Model sieci hydraulicznej w skałach węglanowych w Polsce. Biul. PIG. Hydrogeologia, 388, 115-138.
• Krisztafowicz N.I., 1902: Gidro-geołogiczeskoie opisanie territorii goroda Liublina i jego okresnostiej. Warszawa, 1-293.
• Mapa Podziału Hydrograficznego Polski 1:10 000. 2007. Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW Warszawa.
• Mącik M,. Wojdanowicz M., 1977: Z badań nad denudacją w dorzeczu górnej Czechówki. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 193, 101-121.
• Michalczyk Z. (red.) 1993: Źródła zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Wyd. UMCS Lublin.
• Michalczyk Z. (red.) 1997: Strategia wykorzystania i ochrony wód w dorzeczu Bystrzycy. Wydawnictwo UMCS. Lublin, 1-192.
• Michalczyk Z., Chmiel S., Głowacki S., Sposób J., 2017: Eksploatacja zasobów wody podziemnej w Lublinie w latach 1955-2015. Przegl.Geolog. v. 65, nr ½, 1344-1349.
• Michalczyk Z., Łoś M., Sawicka-Ner Z., 1983: Zasięg oddziaływania ujęć wód podziemnych miasta Lublina, IG, Pr. Hydrogeol. - seria spec., z.16, 1-83.
• Michalczyk Z., Rederowa E., 1993: Źródła w dorzeczu Bystrzycy. [W:] Źródła zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Wyd. UMCS, 93-157.
• Pietruszka W., Szczerbicka M., Zezula H., 2002: Mapa Hydrogeologiczna Polski, 1:50 000, ark. Lublin. PIG Warszawa.
• Wilson W., 1859: O wodach mineralnych żelaznych w Sławinku. Tygodnik Lekarski, 177-180.

Identifiers

DOI

10.17951/b.2018.73.0.65-81