Przyczyny i przebieg dyktatury jugosłowiańskiej w 1929 roku

• Authors: Konrad Sebastian Morawski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zatytułowanym „Przyczyny i przebieg dyktatury jugosłowiańskiej w 1929 roku” zostały omówione przyczyny, motywacje, okoliczności i konsekwencje przewrotu w państwie jugosłowiańskim, który został dokonany przez króla Aleksandra I w dniu 6 stycznia 1929 roku. Głównym celem artykułu było dokonanie oceny decyzji podjętych przez monarchę i ustanowionych przezeń rządów, które bezpowrotnie przyczyniły się do zmiany ustroju państwa.Król Aleksander I w wielonarodowej Jugosławii ustanowił autorytarny model rządów, który według niego miał służyć uzdrowieniu i ochronie państwa znajdującego się na skraju przepaści wobec kryzysu wewnętrznego. Zaognione stosunki polityczne pomiędzy Serbami i Chorwatami groziły rozczłonkowaniem państwa, a niestabilna sytuacja międzynarodowa wokół Jugosławii to zagrożenie pogłębiała. Król Aleksander I podjął więc trudną decyzję o ustanowieniu dyktatury w państwie, której rezultatem było także stosowanie opresyjnych metod wobec zwolenników rozbicia państwa.W najbardziej wzmożonym okresie swoich autorytarnych rządów w latach 1929–1932 król Aleksander I starał się budować wizerunek opiekuna wszystkich narodów w Jugosławii. W istocie monarcha miał na sercu dobro swojego wielonarodowego kraju i zdołał ochronić Jugosławię przed rozpadem na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Jednak sposób jego rządów wzbudza do dziś niejednoznaczne osądy, które ponad trwałością Jugosławii często stawiają wąskie interesy narodowe.

EN

The article discussed the causes, motivations, circumstances, and consequences of the coup in the country of Yugoslavia which was staged by King Alexander I on 6th January 1929. The main aim of the article was to evaluate the decisions taken by the monarch and the regime established by him that irrevocably contributed to the change in the political system of the country.King Alexander I, in a multinational Yugoslavia, established an authoritarian model of government, which according to him, was to heal and protect the state that was on the edge of the abyss due to an internal crisis. Inflamed political relations between Serbs and Croats threatened with the disintegration of the state, and the unstable international situation around Yugoslavia exacerbated this threat. King Alexander I made a difficult decision of establishing a dictatorship in the country, which also resulted in the use of repressive methods against supporters of the breakdown of the state.In the most intense period of his authoritarian rule in the years 1929–1932, King Alexander I tried to build the image of the protector of all nations in Yugoslavia. In fact, the monarch had the welfare of its multi-ethnic country at heart, and managed to protect Yugoslavia from a breakdown at the turn of the 1920s and 30s. However, the mode of his governance still arouses ambiguous judgments that often place narrow national interests over the durability of Yugoslavia.

Keywords

PL

król Aleksander I; dynastia Karađorđeviciów; międzywojenna Jugosławia; dyktatura styczniowa; przewrót w Jugosławii w 1929 roku; Vladko Maček

EN

king Aleksander I, Karađorđević dynasty, interwar Yugoslavia, January dictatorship, Yugoslav coup d’état of 1929, Vladko Maček

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio M – Balcaniensis et Carpathiensis
• Year: 2017
• Volume: 2

Dates

published

2017

online

2018-07-27

Contributors

author

Konrad Sebastian Morawski

References

• 1. Źródła
• 1.1. Materiały archiwalne
• Архив Југославије у Београду
• Централни пресбиро Председниства Министарског савета КЈ
• Двор Краљевине Југославије
• Служебнe новине Краљевине Југославије
• Збирка фотографија Дворa Краљевине Југославије
• 1.2. Prasa
• „Dziennik Białostocki”, 1928
• „Dziennik Poznański”, 1929
• „Gazeta Lwowska”, 1929–1930
• „Ilustrowana Republika”, 1928
• „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 1928–1931
• „Le Petit Parisien”, 1929
• „Nowy Kurier”, 1929
• „Политика”, 1929–1932
• 1.3. Strony internetowe
• Croatian History, http://www.croatianhistory.net
• A. Einstein, H. Mann, „Appeal to the International League Of Human Rights”
• Profil školski portal, http://www.profil.hr
• Tomislav Jonjić, http://www.tomislavjonjic.iz.hr
• T. Jonjić, „Marija Hranilović: Moja su braća dala živote za Hrvatsku!”
• 1.4. Źródła drukowane
• Jugoslavija 1918–1988. Tematska Zbirka Dokumenata, red. B. Petranović, M. Zečević, Izdavačka radna organizacija „Rad”, Beograd 1988.
• 2. Literatura
• Bennett Ch., Yugoslavia's Bloody Collapse: Causes, Course and Consequences, Hurst & Co., New York 1995.
• Benson L., Jugosławia. Historia w zarysie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
• Cohen P. J., Riesman D., Serbia's Secret War: Propaganda and the Deceit of History, Texas A&M University Press, Texas 1996.
• Djokić D., Elusive Compromise. A History of Interwar Yugoslavia, Oxford University Press, London 2007.
• Essen A., Polityka Czechosłowacji w Europie Środkowej w latach 1918–1932, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2006.
• Janjatović B., Politički teror u Hrvatskoj 1918–1935, Hrvatski institut za povijest: Dom i svijet, Zagreb 2002.
• Morawski K. S., Rywalizacja partyjna w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców w latach 1918–1929, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”,
• t. 27, Toruń 2013.
• Perić I., Vladko Maček: politički portret, Golden Marketing – Technička Knjiga, Zagreb 2003.
• Podhorodecki L., Jugosławia. Dzieje narodów, państw i rozpad federacji, Wydawnictwo Mada, Warszawa 2000.
• Tomasević J., War and Revolution in Yugoslavia 1941–1945: Occupation and Collaboration, Stanford University Press, Stanford 2001.
• Waldenberg M., Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Wynawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
• Walkiewicz W., Jugosławia. Państwa sukcesyjne, Wydawnictwo Trio. Warszawa 2009.
• Устави и владе Кнежевине Србије, Краљевине Србије, Краљевине СХС и Краљевине. Југославије (1835–1941), Nova knj, Београд 1988.

Identifiers

DOI

10.17951/bc.2017.2.1.87