Man and Illness: A Picture of Fight Recorded in the Word

• Authors: Marzena Marczewska
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In the article, the author discusses the relationship that refers to people and illness that is recorded in various language data. Based on folk material, the author recalls, above all, folk magic formulas, called “orders”. The magical healing ritual is perceived as a whole, in which the word accompanies certain activities taking place at a given time and place, using specific attributes. In a very specific existential situation, which is illness, the most basic mechanisms of thinking about the reality are revealed. Hence, the healing ritual reveals perceptions and judgements referring to illness, based on one’s own body experiences. These judgements can be observed through specific materialization obtained through the language/text manifested in a specific executive situation. The analysis of linguistic/text data allows one to discover the significance of performed actions in the process of magical healing, as these actions complement the word. They are also strongly associated with beliefs about illness in general and they constitute a characteristic testimony of human struggle with illness

PL

W artykule omawiam utrwaloną w różnorodnych danych językowych relację, która dotyczy człowieka i choroby. Bazuję na materiale folklorowym, przywołuję przede wszystkim ludowe formuły magiczne, zwane zamówieniami. Magiczny rytuał leczniczy postrzegam jako całość, w której słowo współtowarzyszy określonym czynnościom, odbywającym się w wyznaczonym czasie, w wyznaczonym miejscu, przy zastosowaniu określonych atrybutów. W bardzo specyficznej sytuacji egzystencjalnej, jaką jest choroba, ujawniają się najbardziej elementarne mechanizmy myślenia o rzeczywistości, stąd też rytuał leczniczy ukazuje oparte na własnym doświadczaniu ciała wyobrażenia i sądy dotyczące choroby. Sądy te można obserwować dzięki swoistej materializacji, jaką uzyskują za pośrednictwem języka/tekstu objawiającego się w konkretnej sytuacji wykonawczej. Analiza danych językowych/tekstowych pozwala na odkrycie właściwego sensu czynności wykonywanych w procesie magicznego uzdrawiania; działania te stanowią dopełnienie słowa, są też silnie powiązane z wierzeniami na temat choroby w ogóle i stanowią charakterystyczne świadectwo walki człowieka z chorobą

Keywords

EN

ethnolinguistics; language image of the world; healing ritual; magic

PL

etnolingwistyka; językowy obraz świata; rytuał leczniczy; magia

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
• Year: 2018
• Issue: 3

Dates

published

2018

online

2019-01-13

Contributors

author

Marzena Marczewska

References

• Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.
• Bartmiński J., Nikita Iljicz Tołstoj i program etnolingwistyki historycznej, „Etnolingwistyka” 1992, nr 5.
• Bartmiński J., Pojęcie językowego obrazu świata i sposoby jego operacjonalizacji, [in:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki, Poznań 2010.
• Burszta J., Lecznictwo ludowe, [in:] Kultura ludowa Wielkopolski, red. J. Burszta, t. 3, Poznań 1967.
• Chlebda W., O źródłach, celach i drogach postępowania etnolingwistycznego w badaniach porównawczych, „Studia Slavica. Slovanské Studie” 2010, nr 14.
• Czerny A., Istoty mityczne Serbów Łużyckich, „Wisła” 1985, nr 9.
• Drabik B., Komplement i komplementowanie jako akt mowy i komunikacyjna strategia, Kraków 2004.
• Federowski M., Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy. Jego zwyczaje, sposób życia, obrzędy, podania, gusła, zabobony, pieśni, zabawy, przysłowia, zagadki i właściwości mowy, t. 2, Warszawa 1889.
• Fleischer M., Obraz świata. Ujęcie z punktu widzenia teorii systemów i konstruktywizmu, „Język a Kultura” 2000, nr 13.
• Kotula F., Znaki przeszłości, Warszawa 1976.
• Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.
• Marczewska M., Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam… Choroba. Studium językowo-kulturowe, Kielce 2012.
• Niebrzegowska-Bartmińska S., Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie, „Etnolingwistyka” 2017, nr 29.
• Niebrzegowska-Bartmińska S., Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin 2007.
• Puzynina J., Człowiek – język – wartość, [in:] eadem, Słowo – wartość – kultura, Lublin 1997.
• Rybarczyk-Dyjewska J., Język jako narzędzie magii na przykładzie zaklęć rosyjskich, Kraków 2013.
• Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, Warszawa 1997.
• Spittal S., Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy, „Rocznik Podolski” 1938, nr 1.
• Stec M., Konceptualizacja pojęcia choroba w polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 2007, nr 1.
• Tołstoj N.I., Język a kultura (niektóre zagadnienia słowiańskiej etnolingwistyki), „Etnolingwistyka” 1992, nr 5.
• Tołstoj S., Zagovory, [in:] Slavjanskije drevnosti. Etnolingvisticzeskij slovar’, red. N.I. Tolstogo, Moskva 1999.
• Tuszewicki M., Żaba pod językiem. Medycyna ludowa Żydów aszkenazyjskich przełomu XIX i XX wieku, Kraków–Budapeszt 2015.
• Tylkowa D., Medycyna ludowa w kulturze wsi Karpat Polskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.
• Vitebsky P., Szaman, Warszawa 1996.
• Wilczkowski A., Medycyna ludowa. Między tradycją a współczesnością, [in:] Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Warszawa 2005.
• Zamiara K., Kulturowy wymiar kategorii choroby, [in:] Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki, red. J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska, Gdańsk 2008.

Identifiers

DOI

10.17951/en.2018.3.225-240