Z historii polskich jednostek leksykalnych: kabała, stawiać kabałę i podobne

• Authors: Zuzanna Maria Krótki
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono zmiany znaczeń słowa kabała oraz pokrewnych jednostek, takich jak kabalistyka, kabalista, wpaść w kabałę, stawiać kabałę. Zaobserwowano, że wskazane jednostki leksykalne z czasem straciły związek z prymarnie oznaczanym pojęciem i radykalnie zmieniły nacechowanie – z religijnego, wręcz mistycznego, na potoczne. W szkicu pokazano, w jaki sposób doszło do zasygnalizowanych modyfikacji semantycznych. Przeprowadzone analizy pozwoliły nie tylko zarysować drogi rozwoju treści wymienionych słowoform, ale również ukazały przemiany świadomości (postrzegania świata) użytkowników/nosicieli polszczyzny. Rzuciły również światło na przemiany społeczeństwa i jednostek, posługujących się polszczyzną.

EN

The article presents the semantic changes of the Polish lexical item kabała ‘cabala’ and related units: kabalistyka ‘cabalism’, kabalista ‘cabalist, fortune-teller’, wpaść w kabałę ‘get oneself into a bad fix’, stawiać kabałę ‘to tell future’. With time, these items lost their links with their primary meanings and changed the semantic domain of application from religious (or even mystical) to colloquial. The study shows in what way these semantic shifts originated and were effected. The analysis has revealed not only the paths of semantic development of these word-forms, but also show the changes in the linguistic awareness (worldview) of the speakers of Polish.

Keywords

PL

ewolucja znaczeń; rozwój semantyczny; historia języka polskiego; frazeologia

EN

evolution of meaning, semantic shift, history of Polish, phraseology, kabała ‘cabala’

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2016
• Volume: 28

Dates

published

2016

online

2016-09-22

Contributors

author

Zuzanna Maria Krótki

References

• Adamiec Dorota, 2007, Frazeologia biblijna w okresie Baroku, Kraków: Wydawnictwo Lexis.
• Aveni Anthony, 1996, Poza kryształową kulą, przeł. Robert Bartołd, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Bąba Stanisław, 1982, Główne typy innowacji frazeologicznych, [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. Andrzej M. Lewicki, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 17–25.
• Bloom Harold, 2002, Absorbing perfections kabbalah and interpretation, Yale: Yale University Press.
• Buttler Danuta, 1982, Pojęcie wariantów frazeologicznych, [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. Andrzej Maria Lewicki, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 27–35.
• Christopher Lyam Thomas, 2006, Kaballah magic and the great work of self-transformation, Woodbury Minnesota: Llewellyn Publication.
• Engelking Anna, 2000, Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Wrocław: Wydawnictwo Funna.
• Greczyszyn Jacek Stanisław, 2009, Tarot Słowiański (maszynopis).
• Honowska Maria, 1960, Słowotwórstwo przymiotnika w języku starocerkiewnosłowiańskim, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN.
• Jawór Agnieszka, 2011, Gasnące frazeologizmy, „Poradnik Językowy” 8, s. 88–100.
• Kleszczowa Krystyna, 2000, Gasnące słowa, „Prace Filologiczne” XLV, s. 267–276.
• Kopaliński Władysław, 2006, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Lancaster Brian L., 2006, The essence of Kabbalah, London: Arctures Publishing Limited.
• Lewicki Andrzej Maria, 2003, Studia z teorii frazeologii, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem.
• Mopsik Charles, 2001, Kabała, przeł. Adam Szymanowski, Warszawa: Wydawnictwo Cyklady.
• Moszyński Kazimierz, 1934, Kultura ludowa Słowian, cz. 2: Kultura duchowa, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Niewiara Aleksandra, 2000, Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku, Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Pastuchowa Magdalena, 2008, Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny, Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Scholem Gershom, 1987, Origins of the kabbalah, Jewish Publication Society.
• Yedidya Robert, 2005, Kabała, przeł. Barbara Piotrowska, Warszawa: Rea.
• Zalewski Pat, 2000, Kabbalah of the Golden Down, St. Paul: Castle Books.
• Źródła
• ISJP – Inny słownik języka polskiego, red. Mirosław Bańko, t. 1–2, Warszawa 2000: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• L – Bogumił Samuel Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów, 1807–1814, Ossolineum.
• PSWP – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, t. 1–50, Poznań 1994–2005: Kurpisz.
• SBań – Andrzej Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa 2000: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• SBor – Boryś Wiesław, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005: Wydawnictwo Literackie.
• SJPDor – Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1969: PWN.
• SJPXVII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i 1 połowy XVIII wieku, PAN (online sxii.pl, dostęp 1.05.2015).
• SPsł – Słownik prasłowiański, red. Franciszek Sławski, t. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk 1976: Ossolineum.
• SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wielu, red. Maria Renata Mayenowa, t. 1–36, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966: Ossolineum.
• SSław – Franciszek Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Kraków 1952–1982: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• SStp – Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk, t. 1–11, Warszawa–Wrocław–Kraków; 1966–2000: IJP PAN.
• SW – Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. 1–8, Warszawa 1900–1927.
• SWil – Słownik języka polskiego, red. Aleksander Zdanowicz, Michał BohuszSzyszko, t. 1–2, Wilno 1861.
• USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz, Warszawa 2003: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2016.28.245