Dlaczego kwiaty są dobre i niewinne? O językowo-kulturowym obrazie kwiatu słów kilka

• Authors: Dorota Piekarczyk
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule autorka próbuje dociec, dlaczego w języku polskim utrwalił się zdecydowanie pozytywny obraz kwiatów, budowany wokół cech ‘piękna’, ‘dobra’, ‘czystości’, ‘niewinności’. Wychodząc od analizy poetyckiego obrazu kwiatów (przedstawionego przez Marię PawlikowskąJasnorzewską), który stanowi wyraz polemiki z powszechnie akceptowanymi sądami, autorka zastanawia się, jakie czynniki spowodowały, że w polszczyźnie zostały ukryte cechy motywowane organem rozrodczym kwiatu (cechy, które poetka uznaje za oddające istotę kwiatów). Badanie wewnętrznej struktury kategorii kwiat i motywacji cech semantycznych pozwala stwierdzić, że użytkownicy języka upatrując w kwiatach elementy czysto estetyczne, wiążą z nimi same pozytywne skojarzenia, a usuwają skojarzenia seksualne, dwuznaczne. Dodatkowo wartości estetyczne kwiatów są źródłem motywacji dla licznych cech odnoszących się do wartości moralnych. W rozbudowywaniu pozytywnie wartościujących konotacji, a ukrywaniu dwuznacznych, niemałą rolę odgrywa w końcu tabu kulturowe, nakazujące traktować problematykę rozmnażania za temat wstydliwy, nieprzyzwoity.

EN

The article aims to discover why the Polish language contains an entrenched positive image of flowers that involves the properties of ‘beauty’, ‘good’, ‘purity’, or ‘innocence’. Beginning with an analysis of the poetic vision of flowers in the poetry of Maria PawlikowskaJasnorzewska, which counters the generally accepted wisdom, the question is asked why Polish conceals features of a flower related to its reproductive organ – the features that the poet considers crucial to the nature of flowers. An analysis of the internal structure of the category flower (Polish kwiat) and the motivation of its semantic features shows that speakers entertain positive associations with the plants’ esthetic aspects and disregard the ambiguous sexual connotations. The esthetic aspects additionally motivate numerous features relating to moral values. Amplification of positive connotations and downplaying the ambiguous ones is largely shaped by cultural taboo, which treats the reproductive process as indecent and embarrassing.

Keywords

PL

językowy obraz świata; kategoryzacja; definicja semantyczna

EN

linguistic worldview; categorization; semantic definition

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2017
• Volume: 29

Dates

published

2017

online

2017-11-03

Contributors

author

Dorota Piekarczyk

References

• Bartmiński Jerzy, 1974, „Jaś koniki poił” (Uwagi o stylu erotyku ludowego), „Teksty”, z. 2, s. 11--24.
• Bartmiński Jerzy, 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w], Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 169--183.
• Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, 1993, Definicja semantyczna czego i dla kogo, [w] O definicjach i definiowaniu, red. Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Lublin, s. 47--61.
• Burszta Wojciech, 1998, Antropologia kultury, Poznań.
• ETSJPB -- Andrzej Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 2000.
• Forstner Dorothea OSB, 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, przekład i opracowanie Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, Warszawa.
• Herder 1992, Leksykon symboli. Herder, oprac. Marianne Oestrreicher-Mollwo, przekł. Jerzy Prokopiuk, Warszawa.
• Kopaliński Władysław, 1991, Słownik symboli, Warszawa.
• Kopaliński Władysław, 1988, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa.
• Krawczyk-Tyrpa Anna, 2001a, Kwiat i kobieta, „Język a Kultura”, t. 16. Świat roślin w języku i kulturze, red. Anna Dąbrowska, Irena KamińskaSzmaj, Wrocław, s. 7--16.
• Krawczyk-Tyrpa Anna, 2001b, Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz.
• MSJPS -- Mały słownik języka polskiego, red. Elżbieta Sobol, Warszawa 1995.
• NKPP -- Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1--4, red. Julian Krzyżanowski i Stanisław Świrko, Warszawa 1969--1978.
• Pajdzińska Anna, Tokarski Ryszard, 1996, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 143--158.
• Piekarczyk Dorota, 2004, Kwiaty we współczesnym językowym obrazie świata, Lublin.
• PSWP -- Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, Poznań 1998.
• Punkt widzenia w języku i w kulturze, red. Jerzy Bartmiński, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Ryszard Nycz, Lublin 2004.
• Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, red. Jerzy Bartmiński, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Ryszard Nycz, Lublin 2004.
• Puzynina Jadwiga, 1990, Słowo Norwida, Wrocław.
• Puzynina Jadwiga, 1992, Język wartości, Kraków.
• SETB -- Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1993.
• SETS -- Sławski Franciszek, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1952.
• SFRAZ -- Skorupka Stanisław, Słownik frazeologiczny, Warszawa 1967.
• Sikora Ireneusz, 1987, Symbolika kwiatów w poezji Młodej Polski, Szczecin.
• SJPD -- Słownik języka polskiego, t. I--XI, red. Witold Doroszewski, Warszawa 1958--1969.
• SJPS -- Słownik języka polskiego, t. I--III, red. Mieczysław Szymczak, Warszawa 1992.
• Tokarski Ryszard, 1995a, Tło kulturowe a znaczenia jednostek leksykalnych, [w] Kreowanie świata w tekstach, red. Andrzej Maria Lewicki, Ryszard Tokarski, Lublin, s. 39--58.
• Tokarski Ryszard, 1995b, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
• USJP -- Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz, Warszawa 2003.
• Źródła cytowanych tekstów
• Brzechwa Jan, 1968, Liryka mego życia, Warszawa.
• Gajcy Tadeusz, 1980, Pisma, Kraków.
• Hartwig Julia, 1987, Obcowanie, Warszawa.
• Iłłakowiczówna Kazimiera, 1971, Wiersze zebrane, t. 1--2, Warszawa.
• Kubiak Tadeusz, 1956, Pierścienie, Warszawa.
• Miłosz Czesław, 1984, Wiersze, t. 1--2, Wrocław.
• Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, 1974, Poezje, t. 1--2, Warszawa.
• Pocek Jan, 1984, Poezje, Lublin.
• Poświatowska Halina, 1997, Dzieła 1--2. Poezja t. 1--2, Kraków.
• Staff Leopold, 1980, Poezje zebrane, t. 1--2, Warszawa.
• Twardowski Jan, 1995, nie przyszedłem pana nawracać, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2017.29.47