Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2018 | 30 |

Article title

Kategorie gramatyczne a językowy obraz świata

Content

Title variants

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
W gramatyce każdego języka zakodowany jest specyficzny dla niego zespół znaczeń. Znaczenia zgramatykalizowane są wyrażane w sposób konieczny, w dużej mierze automatycznie. Poszczególne języki mają sobie właściwe zbiory kategorii gramatycznych. Różnią się nie tylko liczbą tych kategorii, lecz także ich rodzajem, strukturą wewnętrzną kategorii wspólnych (odmienną liczbą subkategorii w każdym z języków) i charakterem (kategoria selektywna bądź modulująca). Różnice te zyskały w artykule egzemplifikację, a tytułowa relacja została omówiona na przykładzie kategorii rodzaju. W centrum uwagi znalazły się następujące problemy:1. Czy jest związek między pojęciami a rodzajem gramatycznym wyrazów, które te pojęcia oznaczają?2. Jak rodzaj gramatyczny wyrazów wpływa na kształtowanie się naszych wyobrażeń o elementach świata owym wyrazom odpowiadających?3. Czym można wytłumaczyć rodzajowe podobieństwa i różnice między odpowiadającymi sobie wyrazami w różnych językach?
EN
The grammar of every language codes a body of meanings characteristic of that language. Expression of the grammaticalised meanings is obligatory and largely automatic. Individual languages contain grammatical categories specific to them and differ from one another not only with regard to the number of those categories but also their type, the internal structure of the categories they share (different numbers of subcategories) and the nature of their specific categories (which can be of the selecting or modelling type). These differences are exemplified in the study, the titular relationship being illustrated with the category of gender. The following problems are in the focus of attention:1. Is there any relationship between concepts and the grammatical gender of the words that express them?2. In what way does the grammatical gender of words influence our view of those aspects of reality that correspond to the words in question?3. How can one explain the similarities and differences with regard to gender between corresponding words in various languages?

Year

Volume

30

Physical description

Dates

published
2018
online
2018-08-17

Contributors

References

  • Arnauld Antoine, Lancelot Claude, 1660/1991, Powszechna gramatyka racjonalna: gramatyka z Port-Royal, przeł. Barbara Janina Głowacka, oprac. Jerzy Kopania, Warszawa.
  • Bańczerowski Jerzy, Pogonowski Jerzy, Zgółka Tadeusz, 1982, Wstęp do językoznawstwa, Poznań.
  • Baudouin de Courtenay Jan, 1915/1984, Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, [w:] tegoż, O języku polskim, wybór prac pod red. Jana Basary i Mieczysława Szymczaka, Warszawa, s. 139--225.
  • Berlin Isaiah, 2000, Mag północy. J. G. Hamann i źródła nowożytnego irracjonalizmu, red. Henry Hardy, przeł. Magda Pietrzak-Merta, posłowie Stanisław Borzym, Warszawa.
  • Eliade Mircea, 1970, Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, wyboru dokonał Marcin Czerwiński, wstęp Bogdan Moliński, przeł. Anna Tatarkiewicz, Warszawa.
  • Eliade Mircea, 1993, Traktat o historii religii, przeł. Jan Wierusz-Kowalski, wstęp Leszek Kołakowski, posłowie Stanisław Tokarski, Łódź.
  • Grzegorczykowa Renata, 1993, Kategorie gramatyczne, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 445--458.
  • Grzegorczykowa Renata, 1999, Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, wyd. drugie poprawione, Lublin, s. 39--46.
  • Grzegorczykowa Renata, 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. trzecie, poprawione i rozszerzone, Warszawa.
  • Hall Eduard T., 1984, Poza kulturą, przeł. Elżbieta Goździak, przedmowa i red. nauk. Józef Burszta, Warszawa.
  • Handke Kwiryna, 1994, Język a determinanty płci, „Język a Kultura”, t. 9, Płeć w języku i kulturze, red. Janusz Anusiewicz, Kwiryna Handke, Wrocław, s. 15--29.
  • Kuryłowicz Jerzy, 1968/1987, O rozwoju kategorii gramatycznych. 4. Rodzaj rzeczowników, [w:] tegoż, Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim, Warszawa, s. 130--133.
  • Kuryłowicz Jerzy, 1971/1987, Podstawowe kategorie morfologiczne, [w:] tegoż, Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim, Warszawa, s. 145--147.
  • Mayenowa Maria Renata, 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław--Warszawa--Kraków--Gdańsk.
  • Nagórko Alicja, 1996, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa.
  • Nowosad-Bakalarczyk Marta, 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
  • Sapir Eduard, 1978, Gramatyk i jego język, [w:] tegoż, Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje, przeł. Barbara Stanosz, Roman Zimand, Warszawa.
  • Szadura Joanna, 2017, Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie, Lublin.
  • Szpyra-Kozłowska Jolanta, Karwatowska Małgorzata, 2003, Klient nasz pan a wszyscy ludzie są braćmi – seksizm we współczesnej polszczyźnie, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 15, s. 195--218.
  • Vico Giambattista, 1725/1966, Nauka nowa, przeł. Jan Jakubowicz, oprac. Sław KrzemieńOjak, Warszawa.
  • Wierzbicka Anna, 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, przeł. Adam Głaz i in., Lublin.
  • Wilkoń Aleksander, 1988, Funkcje kategorii czasu i aspektu w tekstach artystycznych, [w:] Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego, red. Teresa Skubalanka, Wrocław--Warszawa--Kraków--Gdańsk--Łódź, s. 9--17.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_et_2018_30_41
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.