The feasts of “Stado” and “Kupala Night” in the rituals of the Polish Rodnovers. A revival of ethnographic sources

• Authors: Piotr Grochowski
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

It is argued in this study that contemporary Rodnovers (practitioners of Slavic Native Faith, or Rodnovery) revive ethnographic and historical sources by applying two strategies: (re)construction of pre-Christian Slavic rituals and (re)paganisation of 19th-c. folk rituals. It is a new kind of practice: source materials are not modified for the purpose of presentation to receipients from “outside” (as is the case with folklore and historical reconstruction) but function as the basic substrate of religious customs and beliefs, practiced by Rodnovers themselves. Despite appearances, this is not a continuation of folk tradition but a new religious phenomenon, whose major actors use ethnography and folk content in a creative and unorthodox manner.

PL

W artykule zaprezentowana została teza, że współcześni wyznawcy rodzimowierstwa dokonują rewitalizacji źródeł etnograficznych i historycznych, posługując się dwiema strategiami: (re)konstrukcji przedchrześcijańskich obrzędów Słowian oraz (re)poganizacji XIX-wiecznych obrzędów ludowych. Jest to nowy rodzaj praktyk polegający na tym, że materiały źródłowe nie są przetwarzane i stylizowane w celu zaprezentowania ich w nowym kontekście odbiorcom „z zewnątrz” (jak w przypadku folkloryzmu czy rekonstrukcji historycznych), ale stają się podstawowym substratem wierzeń i obrzędów religijnych, których „użytkownikami” są sami rodzimowiercy. Nie mamy tu jednak do czynienia z kontynuacją tradycji ludowych (choć na pierwszy rzut oka tak to może wyglądać), lecz z nowym zjawiskiem religijnym, którego główni aktorzy posługują się etnografią i folklorystyką w sposób twórczy i nieortodoksyjny.

Keywords

EN

new paganism; Rodnovery; new religious movements; Slavic Native Faith; folk rituals; Kupala Night

PL

neopoganizm; rodzimowierstwo; nowe ruchy religijne; religia Słowian; obrzędy ludowe; sobótka; kupała

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2020
• Volume: 32

Dates

published

2020

online

2020-12-08

Contributors

author

Piotr Grochowski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

References

• Agapkina Tatiana, 2002, Mifopoetičeskie osnovy slavianskogo narodnogo kalendarja. Vesennie-letnij cykl, Moskva.
• Aitamurto Kaarina, 2016, Paganism, traditionalism, nationalism. Narratives of Russian rodnoverie, New York.
• Aitamurto Kaarina, Simpson Scott (red.), 2014, Modern pagan and native faith movements in central and eastern Europe, London.
• Alekseev Anatolij A. (red.), 2004, Čto dumajut učenye o „Velesovoj knige”. Sbornik statej, Sankt-Peterburg.
• Barker Eileen, 1997, Nowe ruchy religijne, Kraków.
• Bartmiński Jerzy, 1986, „Bóg się szerzy”. Przykład chrystianizacji noworocznej kolędy ludowej, [w:] Biblia a literatura, red. Stefan Sawicki, Jan Gotfryd, Lublin, s. 479–497.
• Bracha Krzysztof, 2010, Tria ydola Polonorum na Zielone Świątki w krytyce kaznodziejskiej późnego średniowiecza, [w:] Sacrum pogańskie – sacrum chrześcijańskie. Kontynuacja miejsc kultu we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, red. Krzysztof Bracha, Czesław Hadamik, Warszawa, s. 373–404.
• Bracha Krzysztof, 2014, Słowiańskie święto wiosenne „stado”. Rekonstrukcja obrzędu, [w:] Targi, jarmarki i odpusty, red. Michał Brzostowicz, Jacek Wrzesiński, Maciej Przybył, Poznań-Ląd, s. 52–67.
• Burszta Jozef, 1974, Kultura ludowa wartością narodową, [w:] Józef Burszta, Kultura ludowa – kultura narodowa. Szkice i rozprawy, Warszawa, s. 241–314.
• Chołodowski Maciej, 2018, Neopoganie zaprotestowali przeciwko zniknięciu Światowida, „Wyborcza.pl/Białystok” (20 stycznia 2018).
• Czachowski Hubert, 2004, Geneza i funkcje kolędowania, [w:] Akwizytorzy szczęścia. O dawnych i współczesnych kolędnikach, red. Hubert Czachowski, Agnieszka Kostrzewa-Majoch, Hanna M. Łopatyńska, Toruń, s. 7–21.
• Długosz Jan, 1962, Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 1-2, Warszawa.
• Dziadowiec Joanna, 2016, Festum folkloricum. Performatywność folkloru w kulturze współczesnej. Rzecz o międzykulturowych festiwalach folklorystycznych, Warszawa.
• Gieysztor Aleksander, 2006, Mitologia Słowian, Warszawa.
• Hernas Czesław, 1965, W kalinowym lesie, t. 1, U źródeł folklorystyki polskiej, Warszawa.
• Ivakhiv Adrian, 2005, In search of deeper identities. Neopaganism and “Native Faith” in contemporary Ukraine, „Nova Religio. The Journal of Alternative and Emergent Religions” vol. 8, no. 3, pp. 7–38, DOI: 10.1525/nr.2005.8.3.7.
• Kavykin Oleg I., 2007, Rodnovery. Samoidentifikacija neojazyčnikov v sovremennoj Rossii, Moskva.
• Krzemińska Agnieszka, 2011, Modlą się do Słońca, ziemi i piorunów. Neopoganie wracają do Polski, „Polityka” (28 maja 2011).
• Levin Eve, 2004, Dvoeverie i narodnaja religia v istorii Rossii, Moskva.
• Łowmiański Henryk, 1986, Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII), Warszawa.
• Michajłowa Katia, 2011, Obchody świętojańskie w Bułgarii, [w:] Etnologiczne i antropologiczne obrazy świata – konteksty i interpretacje, red. Halina Rusek, Agnieszka Pieńczak, Cieszyn-Katowice, s. 352–357.
• Mianecki Adrian, 2010, Stworzenie świata w folklorze polskim XIX i początku XX wieku, Toruń.
• Moszyński Kazimierz, 1934, Kultura ludowa Słowian, cz. 2, z. 1, Kraków.
• Okraska Remigiusz, 2001, W kręgu Odyna i Trygława. Neopoganizm w Polsce i na świecie (zarys problematyki), Biała Podlaska.
• Potkański Karol, 1924, Święto wiosenne „Stado”, [w:] tegoż, Pisma pośmiertne Karola Potkańskiego, t. 2, Kraków, s. 3–43.
• Predojević Željko, 2013, Kraljički ophodi i pjesme u južnoj Baranji, [w:] XI međunarodni znanstveni kroatistički skup, red. Stjepan Blažetin, Pecz, s. 347–361.
• Putilov Boris N. (red.), 1990, Folklor’ i etnografia. Problemy rekonstrukcii faktov tradicionnoj kultury, Leningrad.
• Rock Stella, 2007, Popular religion in Russia. Double belief and the making of an academic myth, New York.
• Rokosz Tomasz, 2009, Od folkloru do folku. Metamorfozy pieśni tradycyjnych we współczesnej kulturze, Siedlce.
• Rokosz Tomasz, 2016, Obrzęd sobótkowy. Tradycja i jej transformacje (studium etnokulturowe), Wrocław–Siedlce.
• Sikorski Dariusz A., 2018, Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla zdezorientowanych, Poznań.
• Simpson Scott, 2000, Native faith. Polish Neo-Paganism at the brink of the 21st century, Kraków.
• Simpson Scott, 2017, Strategies for constructing religious practice in Polish rodzimowierstwo, [w:] Walking the old ways in a new world. Contemporary paganism as lived religion, red. Joanna Malita-Król, Adam Anczyk, Katowice, s. 11–36.
• Sokolova Vera K., 1979, Vesenne-letnie kalendarnye obrjady Russkich, Ukraincev i Belorusov (XIX- nacalo XX v.), Moskva.
• Strutynski Maciej, 2014, Neopoganstwo, Krakow.
• Szyjewski Andrzej, 2003, Religia Słowian, Kraków.
• Tolstoj Nikita I. (red.), 1989, Slavjanskij i balkanskij fol’klor. Rekonstrukcija drevnej slavjanskoj duhovnoj kul’tury. Istočniki i metody, Moskva.
• Tolstaja Svetlana M., 1978, Materialy k opisanii polesskovo kupal’skovo obrjada, [w:] Slavjanskij i balkanskij folklor. Genezis, arhaika tradicii, red. I. M. Šeptunov, Moskva, s. 131–142.
• Valencova Marina M., 2016, Narodnyj kalendar Čehov i Slovakov. Ètnolingvističeskij aspekt, Moskva.
• Vitez Zorica, 2006, Kraljice. Između seoskih djevojačkih ophoda i folklorne pozornice, „Etnološka tribina” vol. 36, no. 29, s. 23–51.
• Wojciechowska Beata, 1991, Tradycja igrzyska „Stado” na Łysej Górze, [w:] Pamiętnik Świętokrzyski. Studia z dziejów kultury chrześcijańskiej, red. Longin Kaczanowski, Kielce, s. 97–105.
• Wolska Ewelina, 2019, Święto Stado. Między festiwalem a obrzędem religijnym [praca magisterska], Archiwum Prac Dyplomowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2020.32.213