Matka w duńskiej kulturze – stereotyp językowy a współczesna rzeczywistość

• Authors: Aleksander Kacprzak

Abstracts

PL

Tradycyjny obraz matki obecny w najbardziej utrwalonych formach języka duńskiego nie różni się wiele od tego spotykanego w innych językach europejskich, takich jak polski, rosyjski czy angielski. W jego świetle matka to osoba dająca dziecku bezgraniczną i bezwarunkową miłość, całodobową opiekę i w pełni poświęcona swojej roli, która z kolei przynosić ma jej największe szczęście i spełnienie. Nie brak w nim również cech stereotypowych, takich jak nadopiekuńczość i nadmierna pobłażliwość. Charakterystyczna dla duńskiej kultury i duńskiego języka jest natomiast współczesna tendencja do rewizji owego uproszczonego obrazu matki. Najgłębiej duńską mentalność przeniknęły zmiany dotyczące społecznej roli matki i już w podstawowych faktach językowych odciśnięte jest przekonanie, że matka nie musi być strażniczką domowego ogniska i żoną ojca – znacznie wyżej cenione jest równouprawnienie płci i udział kobiet w rynku pracy. We współczesnym duńskim dyskursie zrywa się natomiast z innymi stereotypowymi elementami tradycyjnego obrazu matki i jednocześnie dąży do jego zniuansowania, czyli wyraźniejszego rozdzielenia ideału od przypadku typowego. Dużo mówi się przede wszystkim o tym, jak ciężka jest rola matki i że związana jest ona nie tylko z dobrymi uczuciami, ale także strachem, niepewnością, samotnością czy nawet depresją. Samą idealizację konceptu, narzucaną kobietom od lat, wartościuje się bardzo negatywnie i postrzega jako główne źródło niesprawiedliwych oczekiwań wobec matek. Co ciekawe, ta tendencja do deidealizacji wydaje się być wspólna duńskim mediom głównego nurtu niezależnie od podziałów politycznych - można znaleźć ją zarówno w chrześcijańskim Kristeligt Dagblad, jak i w mocno lewicowej Information.

EN

The traditional picture of mother (mor/moder) in Danish present in the most linguistically entrenched expressions does not differ much from the ones known from other European languages, such as Polish, Russian, or English. In its light mother is a person who gives her child an unconditioned love, care, and who is fully dedicated to her role, which, in turn, should bring her ultimate happiness and satisfaction. What is characteristic of Danish culture, however, is the modern-day tendency to revise this simplified picture. The mother-housewife stereotype is almost entirely gone from the system of the Danish language, and the same pertains to the belief that she has to be the wife of the father, as gender equality and the idea of open labor market have long resided at the top of the Danish hierarchy of values. Meanwhile, in contemporary Danish discourse, one breaks with other stereotypical elements of the traditional picture of the mother, and a more nuanced picture is being drawn, in an attempt to separate the ideal and the typical scenario more visibly. First and foremost, much writing space is given to the fact that the mother role requires hard work, and that it is not only connected with good feelings, but also anxiety, loneliness, or even depression. The traditional idealization of the concept itself, in turn, is valued very negatively, as one perceives it as the main source of unfair expectations towards mothers. Interestingly, this tendency seems to be common in the Danish mainstream media regardless of the political stances taken: it can be found both in the Christian Kristeligt Dagblad and the left-wing Information.

Keywords

EN

mor/moder; concept of mother; stereotype of mother; idealization of motherhood; gender parity in Denmark; traditional family model; changes to family structure; Danish discourse; Danish worldview; Danish values

PL

koncept mor/moder [matka]; stereotyp matki; idealizacja macierzyństwa; równouprawnienie w Danii; tradycyjny model rodziny; zmiany w strukturze rodzinnej; dyskurs duński; duński obraz świata; duńskie wartości

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2023
• Volume: 35
• Pages: 297-313

Dates

published

2023

Contributors

author

Aleksander Kacprzak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

References

• Bartmiński Jerzy, 2007, Stereotypy mieszkają w języku: studia etnolingwistyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Bartmiński Jerzy, 2008, Polski stereotyp matki, „Postscriptum Polonistyczne”, s. 33–53.
• Bartmiński Jerzy, 2015, Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów – co zawiera, na jakich zasadach się opiera, dla kogo jest przeznaczony?, [w:]: Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, t. 1, DOM, red. Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Beata Żywicka, Lublin, s. 7–13.
• Cygal-Krupa Zofia, 2002, Językowy obraz matki w poezji ks. Jana Twardowskiego, [w:] Rozmaitości językowe ofiarowane prof. dr. hab. Januszowi Strutyńskiemu z okazji Jego jubileuszu, red. Mirosław Skarżyński, Monika Szpiczakowska, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 51–62.
• Lakoff George, 1987, Women, Fire, and Dangerous Things, Chicago, London: Chicago University Press.
• Putnam Hilary, 2013, Wiele twarzy realizmu i inne eseje, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rutkowska Joanna, 2014, Językowy obraz Bożej Matki w XIX- i XX-wiecznych czytankach i kazaniach majowych, Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jakuba z Paradyża.
• Tokarski Ryszard, 2014, Światy za słowami: Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Wierzbicka Anna, 1999, Język, umysł, kultura, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2023.35.297

Biblioteka Nauki

34670922