Znaczenie potencjału przemysłowego polskiego Górnego Śląska w planach III Rzeszy w latach 1933–1945

• Authors: Marcin Smierz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ma na celu wskazanie, jakie znaczenie miał przemysł górniczo-hutniczy w polskiej części Górnego Śląska w polityce III Rzeszy przed wybuchem i w trakcie II wojny światowej. Podstawą jest określenie przyczyn, które spowodowały wzrost zainteresowania Górnym Śląskiem w drugiej połowie lat 30. XX w. (militaryzacja, pobudzenie gospodarki przez szereg inwestycji państwowych, a w efekcie wzrost zapotrzebowania na węgiel i stal oraz próba gospodarczego uniezależnienia się od innych państw – autarkia). Tekst został podzielony na trzy części, w których omówiono gospodarcze i polityczne skutki podziału Górnego Śląska po 1921 r., pozycję ekonomiczną Górnego Śląska w polityce III Rzeszy w latach 1933–1939 oraz podczas II wojny światowej. Podkreślono także rywalizację między „starymi”, funkcjonującymi przez co najmniej kilkadziesiąt lat, górnośląskimi koncernami i ich właścicielami a właścicielami dużych firm z branży stalowej czy górniczej, funkcjonującymi do tej pory w Zagłębiu Ruhry czy Saary. Przykładem takich koncernów, penetrujących górnośląski, ale również zagłębiowski przemysł, są IG Farbenindustrie A.G. czy koncerny Friedricha Flicka i Roberta Röchlinga. Niniejszy tekst został oparty na materiałach zgromadzonych w trakcie kwerendy archiwalnej w Archiwum Państwowym w Katowicach i jego oddziale w Gliwicach oraz uzupełniony o literaturę przedmiotu.

EN

This article aims to identify what was the impact of mining and metallurgical industry in the Polish part of Upper Silesia in the politics of the Third Reich before and during World War II. The basis of this text is to identify the causes of which were due to increased interest in Upper Silesia in the second half of the 30s of the 20th century (militarization, stimulating the economy through a series of state investments, and consequently an increase in demand for coal and steel, and an attempt to economic independence from other countries – autarky).

Keywords

PL

Górny Śląsk; przemysł; dwudziestolecie międzywojenne; Trzecia Rzesza

EN

Upper Silesia; industry; interwar period; the Third Reich

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
• Year: 2014
• Volume: 69

Dates

published

2014

online

2016-10-25

Contributors

author

Marcin Smierz

References

• Źródła
• Archiwum Państwowe Gliwice, Grupa Okręgowa Górnictwo Węgla Kamiennego na Górnym Śląsku Grupy Gospodarczej Górnictwo w Gliwicach, zesp. 120, sygn. 323.
• Archiwum Państwowe Katowice, Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych w Gliwicach Delegatura w Katowicach, zesp. 328, sygn. 21.
• Archiwum Państwowe Katowice, Huta „Pokój” Śląskie Zakłady Górniczo-Hutnicze S.A. w Katowicach, zesp. 489.
• Archiwum Państwowe Katowice, Polska Huta Skarbowa Ołowiu i Srebra w Strzybnicy, zesp. 1533.
• Archiwum Państwowe Katowice, Syndykat Polskich Hut Żelaza, zesp. 368, sygn. 170.
• Archiwum Państwowe Katowice, Urząd do Spraw Planowania Przestrzenno-Budowlanego dla Górnego Śląska Oddział Okręgowy w Katowicach, zesp. 120, sygn. 228, zestawienie z 5 października 1939 r.
• Archiwum Państwowe Katowice, Główny Urząd Powierniczy Wschód, Urząd Powierniczy w Katowicach, zesp. 124, sygn. 3156, sprawozdanie z 15 września 1939 r.
• Archiwum Państwowe Katowice, Główny Urząd Powierniczy Wschód, Urząd Powierniczy w Katowicach, zesp. 124, sygn. 2918.
• Archiwum Państwowe Katowice, Główny Urząd Powierniczy Wschód, Urząd Powierniczy w Katowicach, zesp. 124, sygn. 2922, sprawozdanie z 16 września 1939 r.
• Archiwum Państwowe Katowice, Główny Urząd Powierniczy Wschód, Urząd Powierniczy w Katowicach, zesp. 124, sygn. 3056, sprawozdanie z 10 września 1939 r.
• Archiwum Państwowe Katowice, SKARBOFERM Spółka Dzierżawna Polskich Kopalń Skarbowych na Górnym Śląsku Spółka Akcyjna w Katowicach, zesp. 334.
• Opracowania
• Behagel G., Der Aufbau der I ndustrie Oberschlesiens im Wechsel der Zeiten und Wirtschafteräume, „Stahl und Eisen“ 1940, z. 5.
• Biały F., Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych (1914–1932), Wrocław – Warszawa – Kraków 1967.
• Birkenfeld W., Der syntetische Treibstoff 1933–1945. Ein Beitrag zur nationalistischen Wirtschaftsund
• Rüstungspolitik, Berlin – Frankfurt 1964.
• Błachut K., Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze w latach 1919–1939, Wrocław 1975.
• Grzyb M., Narodowościowo-polityczne aspekty przemian stosunków własnościowych i kadrowych w górnośląskim przemyśle w latach 1922–1939, Katowice 1978.
• Hass G., Deutschland im Zweiten Weltkrieg, Bd. 1, Berlin 1975.
• Jaros J., Historia górnictwa węglowego w latach 1914–1945, Katowice 1969.
• Jaros J., Tajemnice górnośląskich koncernów, Katowice 1988.
• Jastrzębowski W., Gospodarka niemiecka w Polsce (1939–1944), Warszawa 1946.
• Kaczmarek R., Górny Śląsk podczas II wojny światowej, Katowice 2006.
• Kisiel J., Rudzki F., 125 lat „Huty Pokój”, Ruda Śląska 1965.
• Petzina H., Der nationalsozialistische Vierjahresplan von 1936, Mannheim 1965.
• Popkiewicz J., Ryszka F., Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1922–1939), Opole 1959.
• Przewłocki J., Stosunek mocarstw zachodnio-europejskich do problemów Górnego Śląska w latach 1918–1939, Warszawa – Kraków 1978.
• Riedel M., Eisen und Kohle für das Dritte Reich. Paul Pleiger in der NS-Wirtschaft, Göttingen – Franfurt 1973.
• Smierz M., Polsko-niemiecka konwencja genewska z dnia 15 maja 1922 roku. Założenia i realizacja, [w:] Vade Nobiscum, t. III: Historia dyplomacji, Łódź 2010.
• Sroka I., Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie pod okupacyjnym zarządem wojskowym, Katowice 1975.
• Sulik A., Przemysł, [w:] Województwo śląskie (1922–1939), red. F. Serafin, Katowice 1996.
• Sulik A., Przemysł ciężki rejencji katowickiej w gospodarce Trzeciej Rzeszy (1939–1945), Katowice 1984.
• Szmidtke Z., „Skarboferm” 1922–1939. Związki polityki z gospodarką, Opole 2005.
• Wende G., Die Auswirkung der Grenzziehung auf die Oberschlesische Montanindustrie, Stuttgart 1932.
• Wieczorkiewicz P., Kampania 1939 roku, Warszawa 2001.
• Zakłady Azotowe im. P. Findera – Chorzów, red. A. Topola, Katowice 1979.

Identifiers

DOI

10.17951/f.2014.69.101