Postulat liberalnego prawa aborcyjnego, jego krytyka i eksplikacja w publicystyce Drugiej Rzeczypospolitej

• Authors: Przemysław Sołga

Title variants

EN

The Postulate of Liberal Abortion Law, Its Criticism, and Explication in the Journalism of the Second Polish Republic

Abstracts

EN

Abortion and planned motherhood are topics present in the Polish social discourse of the interwar period, touching upon politics, law, medicine, morality, and religion. This topic has repeatedly been the subject of heated debate, and it has showcased radically opposing views in women’s printed press, both those leaning towards the left and to the right, but also conservative and religious stances. The text highlights the arguments of journalists in the Second Polish Republic who support the liberal abortion law and their criticism in conservative circles.

PL

Aborcja i świadome macierzyństwo to tematy obecne w polskim dyskursie społecznym, w tym politycznym, prawniczym, medycznym, obyczajowym i religijnym, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Temat ten był po wielokroć przedmiotem zagorzałych dyskusji, nierzadko ukazując skrajnie przeciwstawne poglądy na łamach prasy dla kobiet, zarówno tej o orientacji lewicowej, jak i konserwatywnej, a także katolickiej. W tekście wyeksponowano argumenty publicystów w Drugiej Rzeczypospolitej opowiadających się za liberalnym prawem aborcyjnym oraz ich krytykę w środowiskach konserwatywnych.

Keywords

EN

abortion; planned motherhood; law; Second Polish Republic; journalism; interwar period

PL

aborcja; świadome macierzyństwo; prawo; Druga Rzeczypospolita; publicystyka; dwudziestolecie międzywojenne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
• Year: 2022
• Volume: 77
• Pages: 225-256

Dates

published

2022

Contributors

author

Przemysław Sołga

References

• ŹRÓDŁA DRUKOWANE
• Boy-Żeleński T., Dziewice konsystorskie, Warszawa 1955.
• Boy-Żeleński T, Piekło kobiet, Warszawa 2013.
• Boy-Żeleński T., Reflektorem w mrok. Wybór publicystki, Warszawa 1981.
• Boy-Żeleński T., Rozmyślania wielkopostne, [w:] T. Żeleński (Boy), Felietony II, oprac. H. Markiewicz, Warszawa 1959.
• Boy-Żeleński T., Walka o reformę seksualną, [w:] T. Żeleński (Boy), Felietony II, oprac. H. Markiewicz, Warszawa 1959.
• Krzywicka I., Wyznania gorszycielki, Warszawa 1992.
• PRASA
• Bajorkowa M., Na marginesie „radości życia u kobiet i matek”, „Głos Kobiet” 1930, nr 3.
• Borowski W.M., Spędzanie płodu, „Ginekologia Polska” 1927, t. 6, z. 10–12.
• Boy-Żeleński T., Ciuciubabka, „Życie Świadome” 1936, nr 2.
• Boy-Żeleński T., Liga Reformy Obyczajów, „Wiadomości Literackie” 1933, t. 10, nr 16.
• Boy-Żeleński T., List biskupi, „Wiadomości Literackie” 1931, nr 48.
• Boy-Żeleński T., Piekło kobiet wciąż otwarte, „Wiadomości Literackie” 1931, nr 32.
• Boy-Żeleński T., Piekło kobiet wciąż otwarte, „Wiadomości Literackie” 1933, nr 32.
• Boy-Żeleński T., Świadome macierzyństwo, medycyna a lekarze, „Życie Świadome” 1936, nr 1.
• Budzińska-Tylicka J., Macierzyństwo w ustroju kapitalistycznym, „Głos Kobiet” 1929, nr 6.
• Budzińska-Tylicka J., Świadome macierzyństwo czy macierzyństwo przymusowe, „Kobieta Współczesna” 1930, nr 5.
• Choroby weneryczne w Danii, „Życie Świadome” 1937, nr 4.
• Cieszyński N., Masoneria, wolnomyślicielstwo, bezbożnictwo, „Ruch Katolicki. Organ Akcji Katolickiej w Polsce” 1933, t. 3, nr 9–10.
• Czapska M., Klęska wyludnienia we Francji, „Kobieta Współczesna” 1928, nr 2.
• Czapska M., O nowym Kodeksie Małżeńskim, „Kobiet Współczesna” 1931, nr 43.
• Duszpasterze wobec spadku urodzin, „Homo Dei” 1939, nr 1(141).
• Garlicka Z., Wskazania społeczne przerwania ciąży, „Ginekologia Polska” 1927, t. 6, nr 10–12.
• Grabińska W., Na marginesie artykułów „w obronie kobiety”, „Kobieta Współczesna” 1929, nr 1.
• Grzywo-Dąbrowski W., Poronienie z punktu widzenia sądowo-lekarskiego, „Ginekologia Polska” 1927, t. 6, nr 10–12.
• Jasieński H., Przyrost ludności w oświetleniu swoich rzeczywistych następstw, „Życie Świadome” 1936, nr 2.
• Jasieński H., Wewnętrzne sprzeczności tradycjonalistycznych ideologii, „Życie Świadome” 1937, nr 4.
• Jeszcze o tzw. świadomym macierzyństwie, „Dzwon Niedzielny” 1933, t. 9, nr 39.
• Kłuszyński H., Znaczenie regulacji urodzeń dla klasy robotniczej, „Głos Kobiet” 1929, nr 12.
• Kłuszyński H., Znaczenie regulacji urodzeń dla klasy robotniczej, „Głos Kobiet” 1930, nr 1–2.
• Kłuszyński H., Znaczenie regulacji urodzeń dla klasy robotniczej, „Głos Kobiet” 1930, nr 4.
• Konieczny J., Narodowy rachunek sumienia, „Przewodnik Społeczny” 1937, t. 8, nr 2.
• Kronika diecezjalna. P. Boy Żeleński w Częstochowie, „Niedziela” 1937, t. 12, nr 50.
• Krzywicka I., Dzieci a sprawy wrażliwe, „Wiadomości Literackie” 1933, nr 7.
• Krzywicka I., „Nie loziumie”, „Życie Świadome” 1936, nr 1.
• Kuczyński T., Boy – pisarz dla młodzieży, „Tęcza” 1934, t. 8, nr 5.
• Lechicki C., Prawda o Boyu-Żeleńskim, „Gazeta Kościelna” 1933, t. 15, nr 20.
• Liczne potomstwo nie jest hańbą dla małżonków, „Dzwon Niedzielny” 1939, t. 15, nr 16.
• M-cka, Znaczenie regulacji urodzeń dla klasy robotniczej, „Głos Kobiet” 1930, nr 3.
• Majdański W., Liczna rodzina jest podstawą państwa polskiego, „Rycerz Niepokalanej” 1939, t. 18, nr 5.
• Minkowska A., W sprawie karalności przerywania ciąży, „Kobieta Współczesna” 1930, nr 8.
• O ducha chrześcijańskiego w Polsce. List pasterski Episkopatu Polski, „Gość Niedzielny” 1934, t. 12, nr 9.
• O reformę seksualną, „Życie Świadome” 1936, nr 1.
• Orzechowska A., Feminizm i chrystianizm, „Przegląd Katolicki” 1934, t. 72, nr 26.
• Płonne niestety, obawy uczonych niemieckich…, „Dzwon Niedzielny” 1933, t. 9, nr 35.
• Przyrost ludności w Polsce a regulacja urodzeń, „Niedziela” 1934, t. 9, nr 52.
• Radost S., Sprawa żydowska w Niemczech, „Przegląd Katolicki” 1933, t. 71, nr 16.
• Radziwanowski S., Na froncie walki z demoralizacją, „Dzwon Niedzielny” 1939, t. 9, nr 52.
• Rozmówka z księdzem proboszczem, „Życie Świadome” 1936, nr 1.
• Stendigowa F., Eugenika i regulacja urodzeń w służbie lepszego jutra, „Życie Świadome” 1936, nr 1.
• Szczepański L., Gruba Berła i trochę zdrowego rozumu „Życie Świadome” 1937, t. 1, nr 4.
• Ślączkowa Z., Kilka liczb z Poradni Świadomego Macierzyństwa w Krakowie, „Życie Świadome” 1936, nr 1.
• Świrski I., O moralności życia małżeńskiego, „Przegląd Katolicki” 1934, t. 72, nr 33.
• Świrski I., O moralności życia małżeńskiego, „Przegląd Katolicki” 1934, t. 72, nr 34.
• Świrski I, O moralności życia małżeńskiego, „Przegląd Katolicki” 1934, t. 72, nr 35.
• W.D., Byczkow. Sposoby dokonywania dzieciobójstw. Sudz-Mied. Ekspiertiza. 1928. VIII., „Czasopismo Sądowo-Lekarskie. Poświęcone Medycynie, Psychiatrii Sądowej i Kryminologii” 1928, R. 1, nr 4.
• „Wiek dzieciobójstwa”, „Niedziela” 1934, t. 9, nr 15.
• W.M., Czy przyrost ludności jest źródłem nędzy i bezrobocia?, „Niedziela” 1935, t. 10, nr 12.
• Wybrano Boy-Żeleńskiego, „Dzwon Niedzielny” 1933, t. 9, nr 17.
• Z ciemnogrodu, „Życie Świadome” 1937, t. 1, nr 4.
• Z Polski, „Dzwon Niedzielny” 1933, t. 9, nr 39.
• LITERATURA
• Dawidowicz D., Problematyka polityki i polityków na łamach „Głosu Kobiet”, czasopisma dla kobiet wydawanego w latach 1908–1939, [w:] Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Polityka w prasie kobiecej, red. M. Dojnowicz, A. Miodowski, Białystok 2019.
• Domarańczyk D., Od emancypacji do feminizmu. „Ster” jako postępowe pismo kobiece przełomu XIX i XX wieku, Łódź 2016.
• Gawin M., Planowanie rodziny – hasła i rzeczywistość, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
• Kałwa D., Głosy kobiet w sprawie planowania rodziny w świetle prasy z lat 1929–1932, [w:] Kobieta i kultura życia codziennego. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1997.
• Kofin K., Kampania na rzecz legalizacji aborcji i „życia świadomego” na łamach tygodnika „Wiadomości Literackie” w pierwszej połowie lat 30-tych XX w., [w:] Pióro mocniejsze niż miecz. Studia z zakresu historii i prasy II RP, red. K. Kofin, M. Kofin, Łódź 2018.
• Kulak T., Nowe tendencje w myśleniu o seksualności małżeńskiej a zmiany generacyjne w Polsce lat trzydziestych, [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2004.
• Kuźma-Markowska S., Stan badań nad historią antykoncepcji w XIX i XX w., „Przegląd Historyczny. Dwumiesięcznik Naukowy” 2009, t. 100, nr 3.
• Lang W. (red.), Prawne problemy ludzkiej prokreacji, Toruń 2000.
• Łodyga M., Metody i środki w procederze aborcyjnym w okresie międzywojennym na przykładzie spraw z terenu siedleckiego okręgu sądowego, „Meritum” 2016, nr 8.
• Marcinkowska-Gawin M., „Boyownicy i boyowniczki”. Środowisko „Wiadomości Literackich” wobec problemu regulacji urodzeń, [w:] Kobieta i kultura życia codziennego. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1997.
• Markiewicz H., Boy-Żeleński, Wrocław 2001.
• Natanson W., Boy-Żeleński. Opowieść biograficzna, Warszawa 1983.
• Pauluk D., Modele ról kobiety w podręcznikach do wychowania seksualnego, Kraków 2005.
• Radomski G., Eugenika i przejawy jej recepcji w polskiej myśli politycznej do 1939 roku, „Polityka i Społeczeństwo” 2010, t. 4, nr 11.
• Sierakowska K., Elementy kobiecego dyskursu o seksualności na łamach międzywojennych periodyków dla kobiet, [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2004.
• Sierakowska K., Macierzyństwo – wizje a rzeczywistość, [w:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2000.
• Sterkowicz S., Tadeusz Boy-Żeleński. Lekarz – pisarz – społecznik, Warszawa 1974.
• Szabłowska-Zaremba M., Wizerunek kobiety nowoczesnej na łamach „Naszego Przeglądu” 1923–1939, „Prace Literaturoznawcze” 2016, nr 4.
• Topij-Stempińska B., Dyskurs o rodzinie na łamach „Przeglądu Powszechnego” w II Rzeczypospolitej, „Wychowanie w Rodzinie” 2015, t. 12, nr 2.
• Wites T., Zróżnicowane przestrzenne aborcji w Rosji, [w:] Społeczne skutki globalizacji. Globalizacja a bezpieczeństwo i zdrowie publiczne, red. I. Łęcka, Warszawa 2005.
• Zdanowicz A., Problematyka emancypacji na łamach „Wiadomości Kobiecych” 1931–1933”, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2017, t. 20, nr 1.
• NETOGRAFIA
• Boy-Żeleński, https://boy-zelenski.pl/zycie (dostęp: 5.06.2021).

Identifiers

DOI

10.17951/f.2022.77.225-256

Biblioteka Nauki

31341415